Hadis Rivayetinde Hz. Peygamber Hakkında Kullanılan Bir Tabir: “es-Sâdiku’l-Masdûk”

Bu çalışma, bazı sahâbîlerin Hz. Peygamber’in (s.a.v) bazı hadîslerini naklederken kullandıkları, sözlük anlamı itibariyle “doğru ve doğrulanan” anlamındaki ‘es-Sâdiku’l-Masdûk’ tabiri hakkındadır. Çalışmamızda ilk olarak tabirin ele alınma nedeni, onu oluşturan kelimelerin sözlük anlamları ve Kur’ân’daki kullanım şekilleri hususuna değinilmiştir. Akabinde tabirin şerhlerdeki durumu ele alınmıştır. Bu kitaplarda, çok geniş olmamakla birlikte, tabirin anlamı ve kullanım nedeni hakkında bilgi verildiği görülmüştür. Daha sonra, tabiri hangi sahâbîlerin kullanmış olduğu meselesi ele alınmıştır. Bunun sonucunda onun Hz. Ali, Abdullah b. Mes’ûd, Ebû Hureyre ve Ebû Zer el-Ğifârî tarafından kullanıldığı anlaşılmıştır. Dört sahâbînin Hz. Peygamber’e olan hem fiziksel hem de duygusal yakınlıklarının tabiri kullanma nedeni olabileceği kanaatine varılmıştır. Son olarak da tabirin geçtiği tüm rivâyetler konularına göre gruplandırılmıştır. Konularına ayrılan rivâyetlerden sonra genel bir değerlendirme yapılmıştır. Yapılan değerlendirme sonucunda şöyle bir sonuca ulaşılmıştır: Rivâyetler genel anlamda gayba ve tahzîre (sakındırma) yönelik olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Ancak rivâyetlerin çoğunun gaybî konulara ilişkin olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Sâdık, masdûk, hadîs, sünnet, sahâbe, rivâyet

A term used in Hadith Narration for Last Prophet Mohammad (pbuh): “al-Sâdiq al-Masdûq”

This study is about the term ‘al-Sâdiq al-Masdûq’ that some Companions used it when they were narrating some hadiths of Prophet Muhammed (peace be upon him) and means “true and verified” as dictionary meaning. Firstly, the reason of handling this term and dictionary meanings of the words that constitute this term and their using form in the Qoran are mentioned. Later, the state of this term in the commentary books were mentioned. Although not very large, the information about this term’s meaning and reason of using it were given in these books. Afterwards the matter that who had used this term, which we made an general evaluation about it, was discussed. As a result, it was understood that this term was used by Ali, Abdullah b. Mas'ud, Abu Hurairah and Abu Dharr al-Ğifârî. The reason of using this term was guess due to these four companions’ proximity to the Prophet (peace be upon him). Finally, all the narrations that contains this term were grouped by their subject. We made an review after the narrations which were grouped by their subject. As a result of this review we concluded as follows: All narrations generally divided into two parts as gaybî [unseen] and tahzîrî [precautionary]. However, it was concluded that most of these narrations is about the gaybî [unseen] issues.

Keywords:

Sâdıq, masdûq, hadith, sunnah, companions, narration,

PDF

___

Abd b. Humeyd, Müsned, thk. Ebû Abdillah Mustafa el-Adevî, I-II, Dâru Balansiye, Riyâd 2002.
Abdurrezzâk b. Hemmâm, Musannef, thk. Habîburrahman el-A’zamî, I-XII, el-Mektebetu’l- İslamî, Beyrut 1983.
Ahmed b. Hanbel, Müsned, thk. Şu’ayb el-Arnavut, I-L, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1995- 2001.
Aliyyu’l-Kârî, Ali b. Muhammed b. Sultân, Mirkâtu’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh, I-X, Dâru’l-Fikr, Beyrut 2010.
Aynî, Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed, Umdetul-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, thrc. Ammâd Zekî el-Bârûdî, I-XX, el-Mektebetu’t-Tevfîkiyye, Kahire 2010.
Azîmâbâdî, Muhammed b. Emir Ali, ‘Avnu’l-Ma’bûd Şerhu Süneni Ebî Dâvûd, thk. Abdurrahman Muhammed Osmân, XIV, el-Mektebetü’s-Selefiyye, Medine 1968
Bezzâr, Ahmed b. Amr, Müsned, thk. Mahfûzurrahman Zeynullah (I-IX)-Adil b. Sa’d (X- XIII), I-XIII, Müessesetu Ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut 1988-2005.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, Sahîhu’l-Buhârî, I-VIII, Çağrı Yay., İstanbul 1981.
……………….., el-Edebu’l-Müfred, thrc. Hâlid Abdurrahman el-‘Ak, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 2003.
……………….., ed-Duafâu’s-Sağîr, thk. Muhammed İbrahim Zâyed, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1986.
Cevherî, İsmâ’îl b. Hammâd, Mu’cemu’s-Sıhâh, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 2008.
Dârımî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman, er-Red Ale’l-Cehmiyye, thrc. Bedr b. Abdillah el-Bedr, ed-Dâru’s-Selefiyye, Kuveyt 1950.
Ebû Davud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistanî, Sünen, I-V, Çağrı yay, İstanbul 1981.
Ebû Ya’lâ, Ahmed b. Ali, Müsned, thk. Hüseyn Selîm Esed, I-XIV, Dâru’l-Me’mûni li’t- Türâs, Şâm 1986-1990 (III-VI, Dâru’s-Sekâfeti’l-Arabiyye, Beyrut 1992).
Ebû Zür’a, Veliyyuddin Ahmed b. Abdirrahim, Tuhfetu’t-Tahsîl fî Zikri Ruvâti’l-Merâsîl, thk. Abdullah Nevvâre, Mektebetu’r-Rüşd, Riyâd 1999.
Hâkim, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah en-Neysâbûrî, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, I-IV, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut tsz.
Humeydî, Ebû Bekir Abdullah b. ez-Zübeyr, Müsned, thk. Hüseyn Selîm Esed, I-II, Dâru’l- Sekâ, Beyrut 1996.
İbnu’l-A’cemî, Ebu’l-Vefâ İbrâhîm b. Muhammed, et-Tebyînu li-Esmâi’l-Müdellisîn, thk. Yahya Şefik Hasan, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1986.
……………….., el-İğtibât bi-men rumiye mine’r-ruvâti bi’l-ihtilât, thk. Alauddîn Ali Rızâ, Dâru’l-Hadîs, Kahire 1988.
İbn Adiy, Abdullah, el-Kâmil fî Duafâi’r-Ricâl, thk. A. Ahmed Abdülmevcûd, A. Muhammed Muavviz, Abdulfettâh Ebû Sünne, I-IX, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
İbn Dakîk el-Îd, Muhammed b. Ali b. Vehb, Şerhu’l-Erbâ’îne Hadîseni’n-Nevevî, el- Mektebetü’l-Faysaliyye tsz.
İbn Ebî Âsım, Ahmed b. Amr, es-Sünne, thrc. M. Nâsıruddin el-Elbânî, I-II, el-Mektebetu’l- İslamî, Beyrut 1980.
……………….., el-Âhâd ve’l-Mesânî, thk. Bâsim Faysal Ahmed el-Cevâvire, I-VI, Dâru’r- Râye, Riyâd 1991(Şâmile 3.24).
İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed, ec-Cerh ve’t-Ta’dîl, I-IX, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 1952.
İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed b. İbrâhîm, Musannef, thk. Muhammed Avvâme, I- XXVI, Dâru’l-Kıble, Cidde 2006.
……………….., Müsned, thk. Âdil Azâzî, Ahmed Ferîd el-Mezîdî, Dâru’l-Vatan, Riyâd 1998 (Şâmile 3.28).
İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî, Fethu’l-Bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî, thk. Abdulazîz b. Abdillah b. Bâz, I-XIII, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1379.
……………….., Lisânu’l-Mîzân, thrc. Selman Abdülfettâh Ebû Ğudde, I-X, Mektebetü’l- Matbû’âti’l-İslamiyye, Beyrut 2002.
……………….., Tehzibu't-Tehzib, I-VI, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabi, Beyrut 1993.
……………….., Takrîbu’t-Tehzîb, thk. Ebu’l-Eşbâl Ahmed Sağîr Şâğıf el-Pâkistânî, Dâru’l- Âsıme, Riyâd 1421.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim, Sahîh, thk. Şuayb el-Arnavut, I-XVIII, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1993 (Şâmile 3.28).
……………….., es-Sikât, thk. es-Seyyid Şerefuddin Ahmed, I-IX, Dâru’l-Fikr, Beyrût 1975 (Şâmile 3.28).
İbn Keyyâl, Ebu’l-Berakât Muhammed b. Ahmed, el-Kevâkibü’n-Neyyirât fî Ma’rifeti men ihtalata mine’r-Ruvâti’s-Sikât, thk. Abdulkayyûm Abdirabbinnebî, el-Mektebetü’l- İmdâdiyye, Mekke 1999.
İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, Sünen, I-II, Çağrı Yay., İstanbul 1981.
İbn Manzûr, Ebu'l-Fadl Cemaluddîn Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-‘Arab, I-IX, Darû’l- Hadîs, Kâhire 2004.
İbn Râhûye, İshâk b. İbrâhîm, Müsned, thk. Abdulgafur b. Abdilhak el-Belûşî, I-V, Dâru’l- Îmân, Medine 1990-1995.
İbnu’l-Ca’d, Ali b. el-Ca’d b. Ubeyd, Müsned, thk. ‘Âmir Ahmed Haydar, Müessesetu Nâdr, Beyrut 1990 (Şâmile 3.28).
İbnu’l-Cevzî, Abdurrahman b. Ali, ed-Duafâu ve’l-Metrûkîn, thk. Ebu’l-Fida Abdullah el- Kâdi, I-III, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1986.
İclî, Ahmed b. Abdillah, Ma’rifetu’s-Sikât, thk. Abdulalîm Abdulazîm el-Büstevî, I-II, Mektebetu’d-Dâr, Medîne 1985.
Kandemir, M. Yaşar, “Hadîs”, DİA, XV, TDV, İstanbul 1997.
Mizzî, Yûsuf b. ez-Zekî Abdurrahman Ebu’l-Haccâc, Tehzîbu’l-Kemâl, thk. Beşşâr Avvâd Ma’ruf, I-XXXV, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 1980.
Mübârekfûrî, Muhammed Abdurrahman b. Abdirrahîm, Tuhfetul-Ahvezî Şerhu Câmi’i’t- Tirmizî, I-X, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut tsz. (Şâmile 3.28).
Müslim, İbnu'l-Haccâc el-Kuşeyrî, Sahîh, thk. M. Fuad Abdulbâkî, I-III, Çağrı Yay., İstanbul
Nesâî, Ebû Abdirrahman b. Ahmed, Sünen, I-VIII, Çağrı Yay., İstanbul 1981.
……………….., Sünenü’l-Kübrâ, thk. Hasan Abdulmun’im Şelebî, I-XII, Müessesetu’r- Risâle, Beyrut 2001.
……………….., ed-Dü'afâ ve'l-Metrûkîn, thk. Bûrân ed-Danâvî - Kemal Yusuf el-Hût, Müessesetu'l-Kütübi's-Sekâfiyye, Beyrut 1985.
Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn Yahyâ, Şerhu’n-Nevevî alâ Sahîhi Müslim, I-XVIII, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1392 (Şâmile 3.28).
Taberânî, Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cemu’l-Evsat, thk. Târık b. Avdillah b. Muhammed, Abdulmuhsin b. İbrahim el-Huseynî, I-X, Dâru’l-Harameyn, Kahire 1415.
Tayâlisî, Süleymân b. Dâvûd b. el-Cârûd, Müsned, thk. Muhammed b. Abdilmuhsin et- Türkî, I-IV, Dâru Hicr, Kâhire 1999.
Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. Îsâ, Sünen, I-V, Çağrı yay. İstanbul 1981.
Zehebî, Ebu Abdillah Şemseddin b. Muhammed, el-Muğnî fi’d-Du’afâ, thk. Nureddin Itr, I-II, İdâretü İhyâi’t-Türâsi’l-İslamî, Byy. 1987.
……………….., el-Kâşif fi Ma’rifeti men lehû Rivâye fi’l Kütübi’s-Sitte, thk. Muhammed Avvâme, I-II, Dârü'l-Kıble, Cidde 1992.
……………….., Mîzânu’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl, thk. Ali Muhammed el-Becâvî, I-IV, Dâru’l- Ma’rife, Beyrut tsz.