Araz İmgesi Nahçivan Ve Doğu Anadolu Halk Edebiyati Örneklerinde
Azerbaycan sözlü ve yazılı edebiyatında Araz imgesinin özel bir ağırlığı vardır. İran ile Çarlık Rusyası arasında 1813 yılında imzalanan "Gülistan" anlaşmasından sonra Azerbaycan'ın, Araz nehri sınır olmak üzere Güney ve Kuzey Azerbaycan olarak ikiye bölünmesi, Araz'ın edebi bir imge olarak kullanılmasına yol açmıştır. Folklorun çeşitli örnekleri içerisinde yer alan Araz, daha sonra yazılı edebiyata konu olmuştur. Ayrıca sözlü halk edebiyatı örneklerinde Araz'a hitap etme ve Araz'la dert giderme örnekleri çoğalmıştır. Nahçıvan'dan derlenen halk şiirleri ve burada oluşturulan yazılı edebiyat bu anlamda seçilmiştir.
Araz Nehri'nin Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nden, Erzurum'daki Alagöz Dağı'ndan başlandığı göz önüne alındığında, Araz'ın bu bölgenin halk edebiyatına da yansıdığını kabul etmek gerekir. Araz imgesinin kullanımını halk edebiyatının şiir örneklerinde, özellikle manilerde, şarkılarda ve türkülerde görmekteyiz.
Makalede Nahçıvan ve Doğu Anadolu'dan derlenen halk şiiri örneklerinde Araz imgesine atıflar, Araz imgesinin konu olarak yeri ve önemi üzerinde durulmuş ve bu örnekler araştırmaya dahil edilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Azərbaycan, Türkiyə, Naxçıvan, Şərqi Anadolu, folklor, xalq şeiri
Image Of Aras In Nakchivan And Eastern Anatolia Folklore Examples
The image of Araz has a special weight in Azerbaijani oral and written literature. After the "Gulistan" treaty signed between Iran and Tsarist Russia in 1813, the division of Azerbaijan into South and North Azerbaijan, with the Araz river as the border, led to the use of Araz as a literary image. Araz, which is included in various examples of folklore, became the subject of written literature after that. Also, in the examples of oral folk literature, examples of addressing Araz and having problems with Araz increased. The folk poetry collected from Nakhchivan and the written literature created here were selected in this sense.
Considering that the Araz River originates from the Eastern Anatolian region of Turkey - Alagöz Mountain in Erzurum, it should be taken for granted that Araz is also reflected in the folklore of that region. We see the use of the image of Araz in the examples of poems of oral folk literature, especially in bayatis, songs, and folk songs.
In the article, the reference to the image of Araz in the examples of folk poetry collected from Nakhchivan and Eastern Anatolia, the place and importance of the image of Araz as a subject were paid attention to, and those examples were included in the research.
Keywords:
Azerbaijan, Turkey, Nakhchivan, Eastern Anatolia, folklore,
___
- Acar, Ziya Zakir (2006) Iğdır yöresi halk türküleri, Iğdır: Ajans Anatolia Yayınları.
- Alparslan, İsmet (1995) Her yönüyle Ağrı, Ankara: Tutibay Yayınları.
- Anadolu aşıqları (1993), Bakı: Azərnəşr.
- Babayev, Rafig (2013) “Nahçivan kaynaklarına göre folklorda Araz mevzusu” / “I Uluslararası Araz Havzası Sempozyumu”nun bildirileri, 272-275.
- Cəfərli, Məhərrəm; Babayev, Rafiq (2007) “Folklorda Araz mövzusu”, Elmi axtarışlar, 3 (28), 23-27. Maşallahqızı, Mətanət (2020) Güney Azərbaycan folkloru. IX kitab, Bakı: Elm və təhsil Nəşriyyatı.
- Hacıyeva, Maarifə (2022) “Arazı ayırdılar”, “Ədəbiyyat qəzeti”, 29 oktyabr, 26-27.
- Kaya, Doğan (2021) Türk dünyası anonim halk şiiri, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Iğdır kültürü (2003) Iğdır: Iğdır Belediyye Yayınları.
- İsmayıl, Məhsəti (2010) “Araz çayının mifoloji mətnlərdə ifadəsi”, AMEA Naxçıvan Bölməsinin “Xəbərlər”i, 3 (41), 229-233.
- Naxçıvan folklor antologiyası. 3 cilddə. I cild (2010). Naxçıvan: Əcəmi Nəşriyyatı.
- Naxçıvan folklor antologiyası. 3 cilddə. III cild (2012). Naxçıvan: Əcəmi Nəşriyyatı.
- Rüstəmxanlı, Sabir (1989) Ömür kitabı, Bakı: Gənclik Nəşriyyatı.
- Şahin, Salih (2009) Kars manileri, Ankara: Yıldız kağıtçılık.
- Şahin, Salih (2013) Ozanlık gelenekleri ve doğulu saz şairleri. Ankara: Ürün yayınları, , 612 s.
- Şəhriyar (2005) Seçilmiş əsərləri, Bakı: AVRASİYA-PRESS.
- Tan, Nail (2016).Yel kayadan ne aparır? Ankara: “Kültür ajans” Yayınları.
- Turhan, Salih; Şahin Salih; Şimşek Günay (2010) Kars-Ardahan-Iğdır türküleri ve oyun havaları, Ankara: Cem Ofset.
- vvZəngəzur folklor örnəkləri. I cild (2021) Bakı: Elm və Təhsil Nəşriyyatı.
- Başlangıç: 2022
- Yayıncı: Atatürk Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Araz İmgesi Nahçivan Ve Doğu Anadolu Halk Edebiyati Örneklerinde
NAHÇIVAN AĞIZLARINDA KULLANILAN -LAN, -LEN EKİ ÜZERİNE BİR İNCELEME
KAZAK HALK MASALLARI ARACILIĞIYLA ÖĞRENCİLERİN AHLAKİ EĞİTİMİNİN OLUŞUMU
GÜRCÜ HARFLİ TÜRKÇE İNCİLDE (GHTİ) ANLAM KARIŞIKLIĞI OLUŞTURAN BAZI ÖRNEKLER ÜZERİNE