Waffen aus Metall von ihren Anfaengen bis zum Ende der Frühen Bronzezeit aus dem inneren Westanatolien

Burada, “İç Batı Anadolu” olarak tanımlanan bölge, kuzeyde Marmara denizinden güneyde Akdeniz’e kadar uzanan coğrafyada, Anadolu’nun batı kıyıları ile Orta Anadolu arasında “geçiş bölgesi” konumundaki dağlık bölgeyi içerir. Bölge, genelde kuzeybatı-güneydoğu yönünde uzanan dağlar ve bunların aralarındaki nehir vadileri ile yerleşmeye çok uygun verimli çöküntü ovalarının oluşturduğu dağlık bir plato görünümündedir. Bölgenin özellikle kuzeyinin maden yatakları açısından zengin olduğu görülür. Son yıllarda yapılan araştırmalar bu yatakların en azından bir bölümünün prehistorik dönemlerde de kullanılmış olabileceğine işaret etmektedir. Bu çalışmada, İç Batı Anadolu’da 10 ayrı merkezden gelen ve yayınlanmış olan metal silahların büyük bir bölümü katalog halinde sunulmuştur. İç Batı Anadolu’da ilk metal silahlar Kalkolitik dönemin sonunda görülür. Bu dönemde maden ustalarının bakırı iyi tanımaları, arsenik katarak bakırı daha sağlam bir alaşım haline getirmeleri ya da arsenik içeren bakır madenlerini tercih etmeleri, bu insanların madencilik bilgisini fazlasıyla kanıtlamaktadır. GKÇ döneminde Ilıpınar’da İTÇ I döneminde ise Beycesultan’da görülen perçin delikli hançerler, büyük olasılıkla ahşap olan sap kısmına çivi ya da çivilerle tutturuluyordu. Perçin deliği olmayan diğer hançerlerin ve yassı baltaların ise ahşaba açılan yivlere oturtulduğu, ayrıca reçine sürülerek ve ip dolanarak daha da sağlamlaştırıldığı düşünülebilir. Dönem silahları tipolojik açıdan çok çeşitli değildir. Geç Kalkolitik’te yassı balta ve hançerlerden oluşan tiplere, İTÇ I döneminde ok uçları katılmıştır. Açık kalıplarda dökülen bu dönemin metal eserlerine daha sonra dövülerek son şekli verilmiştir. Bölgede en iyi araştırılan dönem olan İTÇ II, madenciliğin de doruğa ulaştığı dönemdir. Hançer ve yassı balta tiplerinin aynı tipolojik özelliklerle devam ettiği dönemin esas özelliği uzak bölgeler arası ticaretin etkisiyle yeni bazı silah tiplerinin ilk kez bölgede görülmesidir. Bu ilişkilerin Kilikya üzerinden Kuzey Suriye ile Troia arasında gerçekleşen ve Prof. Dr. Turan Efe tarafından “Büyük Kervan Yolu” olarak adlandırılan bir ticaret sistemi ile geldiği varsayımı oldukça kuvvetlidir. Bu yeni silah tipleri, sap delikli balta, hilal balta, topuz başı ve kargı ucu gibi esas çıkış bölgesinin Kuzey Suriye olduğu düşünülen ve büyük oranda benzerlerinin Orta Anadolu’da da görüldüğü bir grup eserden oluşur. Bu dönemde, bakır kullanımının yanında bakıra kalay katılarak oluşturulan tunçtan daha dayanıklı silahların yapımı gerçekleştirilmiştir. Seri üretimin ilk aşamasını oluşturan bu dönemin metal eserleri, tavlama, kaynak ve kaplama gibi tekniklerin de yardımıyla, esas olarak döküm tekniğiyle yapılmıştır. İTÇ’nin geç dönemlerde ise bölgedeki araştırmaların yetersizliği, bu gelişimin devamını görmemizi engeller. Özellikle ileriki yıllarda, metal atölyelerinin ortaya çıkarılması ve büyük yerleşmelerin mezarlıklarında çalışmaların yapılması, bölge madenciliğinin gelişimi ve Yakındoğu madenciliği içindeki yeri ile ilgili daha somut sonuçlara ulaşmamızı sağlayacak böylelikle İç Batı Anadolu’nun ilk metal silahları ve bunların gelişim sürecini kesin verilerle ortaya koyabileceğiz.

PDF

___

Begemann, F. – E. Pernicka – S. Schitt-Strecker 1994 “Metal Finds from Ilıpınar and the Advent of Arsenical Copper”, Anatolica XX: 203-215.

Bordaz, L. A. 1978 The Metal Artifacts from the Bronze Age Excavations at Karataş-Semayük Turkey and Their Significance in Anatolia, the Near East and the Aegean, Michigan.

Duru, R. 1997 “Bademağacı Höyüğü (Kızılkaya) Kazıları. 1993 Yılı Çalışma Raporu”, Belleten LX / 229: 783-800.

2000 “Bademağacı Kazıları 1997 ve 1998 Çalışma Raporu”, Belleten LXIV / 239: 187-212.

Efe, T. 1997 “New Concepts on Tarsus-Troy Relations at the Beginning of the EB3 Period”, XXXIV. Uluslararası Assiriyoloji Kongresi: 297-302.

Efe, T. 2002 “The Interaction Between Cultural/Political Entities and Metal Working in Western Anatolia During the Chalcolithic and Early Bronze Ages”, Anatolian Metal II: 49-66, Bochum.

Efe, T. 2003 Batı Anadolu: Son Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı” Arkeo Atlas 2: 94-129

Efe, T. – D. Ş. M. Ay-Efe 2001 “Küllüoba: İç Kuzeybatı Anadolu’da bir İTÇ Kenti: 1996-2000 Yılları Arasında Yapılan Kazı Çalışmalarının Genel bir Değerlendirmesi”, TÜBA-AR 4: 43-78.

Efe, T. – M. E. Fidan 2006 “Pre-Middle Bronze Age Metal Objects from Inland Western Anatolia: A Typological and Cronolological Evuluation”, Anatolia Antiqua XIV: 15-43.

Esin, U. 1969 Kuantatif Spektral Analiz Yardımıyla Anadolu’da Başlangıcından Assur Kolonileri Çağına Kadar Bakır ve Tunç Madenciliği, İstanbul.

Gürkan, G. – J. Seeher 1991 “Die Frühbronzezeitliche Nekropole von Küçükhöyük bei Bozüyük”, İstanbuler Mitteilungen 41: 39-90.

Kaptan, E. 1983 “Türkiye Madencilik Tarihi İçinde Kalayın Önemi ve Kökeni”, MTA Dergisi 95-96:164-172.

Kaptan, E. 1984 “Türkiye Madencilik Tarihine ait Kütahya-Gümüşköy ve Yöresini Kapsayan Buluntular”, MTA Dergisi 97-98: 140-147.

Kaptan, E. 1990 “Türkiye Madencilik Tarihine Ait Buluntular”, MTA Dergisi 111: 175-186.

Kaptan, E. 1995 “Tin and Ancient Tin Mining in Turkey”, Anatolica XXI: 197-203.

Kaptan, E. 2000 “Eski Anadolu Madenciliğine ait Buluntular”,Cumhuriyetin 75. Yıldönümü Yerbilimleri ve Madencilik Kongresi: 763-769, Ankara.

Mellink, M. J. 1969 “Excavations at Karataş-Semayük and Elmalı”, American Journal of Archaeology 73: 293-307.

Obladen-Kauder, J. 1996 “Kleinfunde aus Metall”, Demircihöyük IV, 313-314

Orthmann, W. 1981 Halawa 1977-1979, Saarbrücker Beitrage zur Altertumskunde Bd. 37, Bonn.

Pernicka, E. 2000 “Zusammensetzung der Früh- und Mittelbronzezeitlichen Metallfunde aus der Nekropopole von Demircihöyük-Sarıket”, Die Bronzezeitliche Nekropole von Demircihüyük-Sarıket: 232-237, Tübingen.

Pernicka, E. 2001 “Metale machen Epoche - Bronze, Eisen und Silber”, Troia, Traum und Wirklichkeit: 369-372.

Pernicka, E. – T. C. Seeliger – G. A. Wagner – F. Begemann – S. Schitt-Strecker – C. Eibner – Ö. Öztunalı – İ. Baranyi 1985 “Archaometalurgische Untersuchungen in Nord- und Ostanatolien”, Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums, Mainz.

Pernicka, E. – C. Eibner – Ö. Öztunalı – G. A. Wagner 2003 “Early Bronze Age Metallurgy in the North-East Aegean”, Troia and the Troad: 143-172.

Philip, G. 1989 Metal Weapons of the Early and Middle Bronze Ages in Syria-Palastine, British Archaeological Reports 526, Oxford.

Roodenberg, J. – L. Thissen – H. Buitenhuis 1990 “Preliminary Report on the Archaeological Investigations at Ilıpınar in the North West Anatolia”, Anatolica XVI: 61-144.

Przeworski, S. 1939 Die Metallindustrie Anatoliens in der zeit von 1500-700 v. Chr., Internationals Archiv für Etnographie, Leiden.

Ryan, C. W. 1960 A Guide to the Known Minerals of Turkey, Ankara.

Seeher, J. 2000 Die Bronzezeitliche Nekropole von Demircihüyük-Sarıket, Tübingen.

Stronach, D. 1957 “The Development and Diffusion of Metal Types in Early Bronze Age Anatolia”, Anatolian Studies VII, 89-125.

Stronach, D. 1962 “Metal Objects”, Beycesultan Vol. I: 280-290.

Thureau-Dangin, M. F. – M. Dunand 1936 Til Barsip, Texte und Album, Paris.

Umurtak, G. 1996 “Maden Eserler”, Kuruçay Höyük II, 1978-1988 Kazılarının Sonuçları, Geç Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı Yerleşmeleri, TTK Basımevi, V. Dizi, Sa. 44a: 56-49, Ankara.

Yakar, J. 2000 Ethnoarchaeology of Anatolia. Rural Socio-Ekonomy in the Bronze and Iron Ages, Emery and Yass Publication in Archaeology, Jerusalem.

Yalçın, Ü. 2000 “Anfänge der Metalwerwendung in Anatolien”, Anatolian Metal I. Der Anschnitt 13: 17-30, Bochum.

Yener, A. 1983 “The Production and Utilization of Silver and Lead Metals in Ancient Anatolia”, Anatolica X: 1-15.