Politik Ekoloji Açısından Aktif Yeşil Alan ve Parklara Erişimin İncelenmesi: Bursa Şehri Örneği

Kentsel arazi kullanım biçimlerinden olan yeşil alan ve parklar, insanların rekreasyon ihtiyacını karşılarken bu alanların yer tahsisi, projelendirilmesi, alansal büyüklüğü ve erişilebilir olması üzerinde yerel politik kararlar etkilidir. Bu bağlamda Bursa şehrinde hali hazırda bulunan aktif yeşil alanların erişilebilirlik düzeylerini politik ekoloji açısından incelemek çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Aktif yeşil alanların yürüme mesafesinde (500 m) erişim düzeylerini incelemek için ArcGIS 10.8 programında Network Analyst aracı kullanılarak mevcut ulaşım ağları ile aktif yeşil alanlar arasında servis ağları belirlenmiştir. Yapılan analiz sonucunda 29 mahalle tam (212.807 kişi), 89 mahalle yarı (1.031.332 kişi), 83 mahalle kısmi (687.666 kişi) ve 69 mahallede (151.666 kişi) aktif yeşil alanlara erişimin olmadığı bilgisine erişilmiştir. Elde edilen bilgiler, Bursa şehrinde yeşil alanlara erişimde mekânsal farklılıkların olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Bursa Şehri, Yeşil Alan, Politik Ekoloji, Park, Erişilebilirlik

Investigation of Access to Active Green Areas and Parks in Terms of Political Ecology: The Case of Bursa City

While green spaces and parks, which are urban land use forms, meet the recreation needs of people, local political decisions affect the allocation of space, project design, areal size, and accessibility. The aim of the study is to examine the accessibility of active green areas in the city of Bursa in terms of political ecology. In order to examine the access levels of active green areas within walking distance (500 m), service networks were determined between the transportation networks and active green areas by using the Network Analyst tool in the ArcGIS 10.8 program. As a result of the analysis, it was found that there was access to active green areas in 29 neighborhoods (212.807 people), 89 quarters half neighborhoods (1.031.332 people), 83 partial neighborhoods (687.666 people), and 69 no-access neighborhoods (151.666 people). The information obtained showed that there are spatial differences in access to green areas in Bursa city.

Keywords:

Bursa City, Green Area, Political Ecology, Park, Accessibility,

PDF

___

Adıgüzel, F., Doğan, M. (2020). Analysis of sufficiency and accessibility of active green areas in Çukurova. Kastamonu University Journal of Engineering and Sciences. 6 (2), 95-106. https://dergipark.org.tr/en/pub/kastamonujes/issue/58573/826508 adresinden edinilmiştir.
Akbulut, B., Candan, B. A. (2014). Bir İki Ağacın Ötesinde: İstanbul’a Politik Ekoloji Çerçevesinden Bakmak. A. Bartu Candan ve C. Özbay (Haz.), Yeni İstanbul Çalışmaları Sınırlar, Mücadeleler, Açılımlar içinde (283-300). İstanbul: Metis Yayınları.
Akkemik, Ü., Alp, M. A., Sevgi, O., Ekşi, M. (2021). Kentsel yeşil alan hesaplamasında kullanılan bazı terimler üzerine kısa bir değerlendirme ve öneriler. Avrasya Terim Dergisi, 3 (1), 51-58. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2022029 adresinden edinilmiştir.
Arı, Y. (2017). Çevresel determinizmden politik ekolojiye: son 100 yılda Dünya’da ve Türkiye’de insan-çevre coğrafyasındaki yaklaşımlar. Doğu Coğrafya Dergisi, 22 (37), 1-34. doi:10.17295/ataunidcd.269463
Ben-Akiva, M., Lerman, S. R. (1979). Disaggregate Travel and Mobility Choice Models and Measures of Accessibility. David A. Hensher, Peter, R. Stopher (Ed.), Behavioural Travel Modelling içinde (654-679). London: Routledge.
Bilbil, T. E. (2019). Kentsel politik ekoloji literatürü içerisindeki tartışmalar: milieu fikri bir çözüm olabilir mi?. İdealkent Dergisi, 28 (10), 1130-1157. doi: 10.31198/idealkent.590588
Bilgili, B. C., Gökyer, E. (2012). Urban Green Space System Planning. Murat Özyavuz (Ed.), Landscape Planning içinde (107-122). Intech, 13.10.2022 tarihinde http://www.intechopen.com/books/landscape-planning/urban-green-space-system-planning adresinden edinilmiştir.
Bowler, D. E., Buyung-Ali, L., Knight, T. M., Pullin, A. S. (2010). Urban greening to cooltowns and cities: A systematic review of the empirical evidence. Landscape Urban Planning, 97, 147-155. doi:10.1016/j.landurbplan.2010.05.006
Bryant, R. L. ve Bailey, S. (1997). Third World Political Ecology. London: Routledge.
Byrne, J. A., Sipe, N. (2010). Green and open space planning for urban consolidation – A review of the literature and best practice. Urban Research Program. Griffith University. 14.02.2023 tarihinde https://research-repository.griffith.edu.au/handle/10072/34502 adresinden edinilmiştir.
Ceylan, A. (2007). Yaşam Kalitesinin Arttırılmasında Kentsel Yeşil Alanların Önemi ve Kentsel Dönüşüm ile İlişkilendirilmesi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=-Z0vbSUgrhM9fXoGkRe6QxsnMHy2r9w1RmBvI4M-hnxG0K5X5g2meHdghUrfiYrK adresinden edinilmiştir.
Cüce, B., Ortaçeşme, V. (2020). Kentsel yeşil alanlara erişilebilirlik. Peyzaj – Eğitim, Bilim, Kültür ve Sanat Dergisi, 2 (2), 65-77. https://dergipark.org.tr/tr/pub/peyzaj/issue/58728/708433 adresinden edinilmiştir.
Çakır, M., Gümüşçü, O., Taş, B. (2020). Politik ekoloji. Coğrafya Dergisi, (41), 241-254. doi:10.26650/JGEOG2019-0019
Çilek, A. (2021). Düzenleyici ekosistem hizmetlerinde toprak erozyonunun haritalanması: Göksu Havzası örneği. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 36(2), 409-419. doi:10.21605/cukurovaumfd.982792
Dalvi, M. Q., Martin, K. M. (1976). The measurement of accessibility: Some preliminary results. Transportation, 5, 17-42. doi:10.1007/BF00165245
Davies, Z. G., Edmondson, J. L., Heinemeyer, A., Leake, J. R., Gaston, K. J. (2011). Mapping an urban ecosystem service: Quantifying above-ground carbonstorage at a city-wide scale. Journal of Applied Ecology, 48 (5), 1125-1134. doi:10.1111/j.1365-2664.2011.02021.x
Demir, Z., Aydemir, P. K., Önem, H. (2015). Kentsel yeşil alanların Düzce Akçakoca örneğinde ulaşabilirlik bakımından irdelenmesi. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3 (1), 272-282. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dubited/issue/4809/66277 adresinden edinilmiştir.
Dirik, H., Erdoğan, R., Altınçekiç, H. S., Altınçekiç, H. (2014). Kent ağaçlarının işlevleri, koruma önemi ve değer belirleme yaklaşımları. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 15 (2), 161-174. http://ofd.artvin.edu.tr/tr/download/article-file/25872 adresinden edinilmiştir.
Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Yönetmeliği. (2013). T.C. Resmî Gazete, 28713, 20 Temmuz 2013. Ersoy, M. (2009). Kentsel Planlamada Arazi Kullanım Standartları. Ankara: TMMOB Şehir Plancıları Odası.
Gerçek, D., Güven, İ. T. (2017). Kentlerde yeşil alanların yeterlilik, erişebilirlik ve bütünsellik açısından değerlendirilmesi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 5 (2), 393-397. doi:10.21923/jesd.293177
Geurs, K. T., Van Eck, J. R. R. (2001). Accessibility measures: review and applications (RIVM Report: 408505-006), Bilthoven: National Institute of Public Health and the Environment. 11.12.2022 tarihinde https://www.researchgate.net/publication/46637359_Accessibility_Measures_Review_and_Applications adresinden edinilmiştir.
Gökyer, E., Bilgili, B. C. (2014). Bartın ili örneğinde yeşil alanların ulaşılabilirliğinin değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 15, 140-147. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/195857 adresinden edinilmiştir.
Grahn, P., Stigsdotter, U. A. (2003). Landscape planning and stress. Urban Forestry & Urban Greening, 2 (1), 1-18. doi:10.1078/1618-8667-00019
Gül, A., Küçük, V. (2001). Kentsel açık-yeşil alanlar ve Isparta kenti örneğinde irdelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, 2, 27-48. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/195601 adresinden edinilmiştir.
Gülhan, G. (2017). Nazım imar planı geri besleme süreçlerinde erişilebilirlik ölçütlerinin kullanılması: Tekirdağ/Süleymanpaşa örneği. Artium, 5 (1), 42-60. https://www.researchgate.net/publication/354534886_Nazim_Imar_Plani_Geri_Besleme_Sureclerinde_Erisilebilirlik_Olcutlerinin_Kullanilmasi_Tekirdag-Suleymanpasa_Ornegi adresinden edinilmiştir.
Hansen, W. G. (1959). How accessibility shapes land use?. Journal of the American Planning Association (JAPA), 25 (2), 73-76. doi:10.1080/01944365908978307
Heynen, N. (2014). Urban political ecology I: The urban century. Progress in Human Geography, 38 (4), 598-604. doi: 10.1177/0309132513500443
Heynen, N., Perkins, H. A., Roy, P. (2006). The political ecology of uneven urban green space. Urban Affairs Review, 42 (1), 3-25. doi:10.1177/1078087406290729
Huang, B.-X., Li, W.-Y., Ma, W.-J., Xiao, H. (2023). Space accessibility and equity of urban green space. Land, 12 (4), 766. doi:10.3390/land12040766
Jayasinghe, D. B. C., Hemakumara, G. P. T. S., Hewage, P. (2018). GIS-based assessment of the green space per capita in the City of Galle, Sri Lanka, Journal of Advanced Social Studies, 7(2), 3-24. https://www.researchgate.net/publication/339740041_GIS-Based_Assessment_of_the_Green_Space_Per_Capita_in_the_City_of_Galle_Sri_Lanka adresinden edinilmiştir.
Keloğlu, E., Karabacak, K. (2020). Ankara ili Keçiören ilçesinde açık yeşil alanlarının değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 60(2), 776-802. doi:10.33171/dtcfjournal.2020.60.2.15
Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği. (2014). T.C. Resmî Gazete, 29030, 14 Haziran 2014.
Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. (2017). T.C. Resmî Gazete, 30069, 17 Mayıs 2017.
Menteşe, S. (2019). Bilecik şehir merkezinde kentsel açık-yeşil alanların değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 6(33), 373-379. doi:10.26450/jshsr.1034
Önder, S., Polat, A. (2012). Kentsel açık-yeşil alanların kent yaşamındaki yeri ve önemi. Kentsel Peyzaj Alanlarının Oluşumu ve Bakım Esasları Semineri, 19, 73-96. https://www.researchgate.net/publication/277310689_Kentsel_Acik-Yesil_Alanlarin_Kent_Yasamindaki_Yeri_ve_Onemi adresinden edinilmiştir.
Özberk, N. (2017). Politik ekolojide doğa-toplum diyalektik birliğine kuramsal bir bakış: toplumsal doğa ve doğanın kapitalist üretimi tezi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17 (3), 71-98. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iibfdkastamonu/issue/31535/345554 adresinden edinilmiştir.
Özdemir, A. (2009). Katılımcı kentli kimliğinin oluşumunda kamusal yeşil alanların rolü: Ankara kent parkları örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 1, 144-153. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/195727#:~:text=Bu%20kapsamda%20ye%C5%9Fil%20alanlar%2C%20kentsel,hem%20de%20ekonomik%20anlamda%20art%C4%B1rmaktad%C4%B1r adresinden edinilmiştir.
Öztan, Y. (1968). Ankara Şehri ve Çevresi Yeşil Saha Sisteminin Peyzaj Mimarisi Prensipleri Yönünden Etüd ve Tayini. Ankara Üniversitesi Basimevi.
Öztürk, B. (2004). Kentsel Açık ve Yeşil Alan Sistemi Oluşturulması: Kayseri Kent Bölümü Örneği. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=ERzfJLahXz4lHWyByonS6UygwR9ER1MflCd5R-SdnfJ3lGPXMrwJO6SeuCmRh-B0 adresinden edinilmiştir.
Özuysal, M. (2010). Şehirsel Yerleşimlerde Erişilebilirlik Ölçütünün Modellenmesi ve Kullanımı: Ulaşım Türü Seçimi Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir.https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=zqI_ZOq-b18GC2rT9c2JGsinoV_GwV0eHvD40t1ZrZJ2EK_NmjcfZ1bCFNjhptZe adresinden edinilmiştir.
Pamay, B. (1978). Kentsel Peyzaj Planlaması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayını. Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği (2017). T.C. Resmî Gazete, 30113, 3 Temmuz 2017.
Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (2019). T.C. Resmî Gazete, 30701, 1 Mart 2019.
Roussopoulos, D. (2017). Politik Ekoloji - İklim Krizi ve Yeni Toplumsal Gündem (Çev. F. D. Elhüseyni,). İstanbul: Sümer Yayıncılık.
Saebo, A., Popek, R., Hanslin, H. M., Gawronska, H., Gawronsk, S. W. (2012). Plant species differences in particulate matter accumulation on leaf surfaces. Science of Total Environment, 427-428, 347-354. doi:10.1016/j.scitotenv.2012.03.084
Sevgi, O. (2020). Yeşil terimler ve anlamları. Avrasya Terim Dergisi, 8 (1), 44-61. doi:10.31451/ejatd.707863
Stanners, D., Bourdeau, P. (1995). The Urban Environment. in: Europe’s Environment: the Dobris Assessment (eds. David Stanners, Philippe Bourdeau). Copenhagen, European Environment Agency, (261–296). Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities
Sukopp, H., Numata, M., Huber, A. (1995). Urban Ecology as the Basis of Urban Planning. The Hague: SPB Academic Publishing.
Tokuş, M. (2012). Kentsel Yeşil Ağlar: İstanbul Sarıyer Örneği. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=RYan9_S-Z7Eir3xdWGXBiPymwqGtQqktb_kgD5QQhAaOsqxv_g3Zk9Se6J_Ck1jJ adresinden edinilmiştir.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK, 2022). İl ve ilçelere göre il/ilçe merkezi, belde/köy nüfusu ve yıllık nüfus artış hızı. 11.06.2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=nufus-ve-demografi-109&dil=1 adresinden edinilmiştir.
Wang, X.- J. (2009). Analysis of problems in urban green space system planning in China. Journal of Forestry Research, 20 (1), 79-82. doi: 10.1007/s11676-009-0014-2
Wendel, H. E. W., Zarger, R. K., Mihelcic, J. R. (2012). Accessibility and usability: Green space preferences, perceptions, and barriers in a rapidly urbanizing city in Latin America. Landscape and Urban Planning, 107, 272-282.
World Health Organization (WHO, 2010). Urban planning, environment and health: from evidence to policy action-meeting report. Denmark: WHO Regional Office for Europe.
World Health Organization (WHO, 2017). Urban green spaces: a brief for action. World Health Organization: Geneva, Switzerland; Regional Office for Europe: Copenhagen, Denmark, 11.01.2023 tarihinde https://apps.who.int/iris/handle/10665/344116 adresinden edinilmiştir.
Yenice, M. S. (2012). Kentsel yeşil alanlar için mekânsal yeterlilik ve erişebilirlik analizi; Burdur örneği, Türkiye. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 13, 41-47. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tjf/issue/20898/224396 adresinden edinilmiştir.
Yılmaz, M. (2012). Kapsayıcı tasarım ve mekân. Mimar.ist, 43, 107-111. http://www.mimarist.org/mimar-ist-sayi-43-bahar-2012/ adresinden edinilmiştir.
Zhang, B., Xie, G., Zhang, C., & Zhang, J. (2012). The economic benefits of rain water-runoff reduction by urban green spaces: A case study in Beijing. China Journal of Environmental Management, 100, 65-71. doi:10.1016/j.jenvman.2012.01.015

ISSN: 1303-5851
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2003
Yayıncı: Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi