Köy Yönetsel Alanlarındaki Köy Bağlısı Adlarının Coğrafi Açıdan Değerlendirilmesi: Kırşehir İli Örneği

Her topluluk kendini oluşturan kültürel birikimiyle yaşadığı ortamı algılar ve anlamlandırır. Bunun sonucunda her toplum yaşadığı ortamda bazı değişiklikler meydana getirerek fiziki coğrafyayı beşeri coğrafyaya dönüştürür. Bu dönüşümü somut faaliyetlerle yaptıkları gibi adlandırmayla da yaparlar. Yerleşme adlarında coğrafya disiplinin yaptığı çalışmalar çoğunlukla köy ve kentsel yerleşme adlarına odaklanmıştır. Köy adları araştırmalarında genellikle köyün yönetim merkezinin adı incelenmiş ancak diğer kırsal yerleşmeler incelenmemiştir. Bu araştırma köy yönetsel alanlarındaki tüm kırsal yerleşmeleri inceleyen öncü çalışmalardandır. Çalışma, Kırşehir ili köy idari alanındaki köy bağlılarının adlandırılmasında hangi faktörlerin etkili olduğunu ortaya koymayı amaçlamıştır. Bu çerçevede köy idari alanlarındaki bağlı yerleşmelerin adlarının kaynağının tespitine yardımcı olabilecek ilgili literatürün değerlendirilmesinin yanında, saha çalışmaları gerçekleştirilmiş ve başta muhtarlar olmak üzere yöre sakinlerinden bilgiler edinilmiştir. Çalışmanın sonucunda elde edilen bilgiler sınıflandırıldığında Kırşehir ilindeki 85 köy bağlısının %71’inin beşeri, %18’inin ise doğal coğrafya özellikleriyle ilgili olduğu ortaya çıkmıştır.

Geographical Evaluation of Sub-Village Names in the Village Administrative Areas: The Case of Kırşehir Province

Each community perceives and named the environment it lives in with its cultural background. As a result, every society transforms physical geography into human geography by changing the environment they live in. They do this transformation by naming them as they do with concrete activities. The geography discipline mostly focused on the names of villages and urban settlements. In the village names researches, generally, the name of the administrative center of the village was examined, but other rural settlements were not examined. This research is one of the pioneer studies examining all rural settlements in village administrative areas. This research aims to explain what factors are effective in naming the sub-villages in the village administrative area of Kırşehir province. Literature was evaluated that could help determine the origin of sub-village names in village administrative areas. Besides, trips and observations were made and information was also obtained from mukhtar and residents. It has been revealed that 71% of the 85 sub-village names in Kırşehir province are related to human geography and 18% are related to physical geography features.

Keywords:

Naming, Toponymy, Sub-villages, Kırşehir Province Geography,

PDF

___

Adres Kayıt Sistemi (AKS, 2020). Köy Bağlısı Adres Bilgileri. 12.08.2020 tarihinde https://adres.nvi.gov.tr/VatandasIslemleri/AdresSorgu adresinden alındı.
Aliağaoğlu, A., Uğur, A. (2018). Şehirsel toponimi: Erzurum'da cadde adları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21 (40), 1-27. doi: 10.31795/baunsobed.489078
Bassett, T. (1994). Cartography and empire building in nineteenth-century West Africa. Geographical Review, 84, 316–35. doi: 10.2307/215456
Berg, L., Kearns, R. (1996). Naming as norming: ‘race’, gender, and the identity politics of naming places in Aotearoa/New Zealand. Environment and Planning D: Society and Space, 14, 99–122. doi: 10.1068/d140099
Bulut, İ. (1996). Sorgun yöresi köy ve mevkii adlarının kaynakları. Akademik Araştırmalar Dergisi, I (3), 30-40. http://aves.akdeniz.edu.tr/YayinGoster.aspx?ID=6440&NO=182 adresinden alındı.
Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Çildam, S., Y. (2019). Toponimi (yer adları) açısından Siirt’te mahalle adları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (4), 1443-1458. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/925642 adresinden alındı.
Çürük, Y. (2017). Türkçede Birleşik Sözcükler (İsimler). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden edinilmiştir.
Durbilmez, B., Tekin, F. (2014). Nevşehir yöresi yerleşim adları üzerine bir değerlendirme. Folklor/Edebiyat Dergisi, 20, (77), 113-132. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/255626 adresinden alındı.
Emiroğlu, M. (1984). Bolu Yöresi Yer Adları. Türk Yer Adları Sempozyumu, Bildirileri Kitabı içinde (s.181-200). Ankara: Milli Folklor Araştırmaları Dairesi Yay.No.60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi 17.
Erinç, S. (1989). Güneydoğu Avrupa’da Türkçe ekzonimler. İ.Ü Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 6, 9-13.
Eröz, M. (1984). Sosyolojik Yönden Türk Yer Adları. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Kitabı içinde (s.45-53). Ankara: Milli Folklor Araştırmaları Dairesi Yay.No.60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi 17.
Gökyay, O. Ş. (1984). Yer Adlarında Kişilerin ve Olayların Payı. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Kitabı içinde (s. 243–257). Ankara: Milli Folklor Araştırmaları Dairesi Yay.No.60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi 17.
Grounds, R. (2001). Tallahassee, Osceola, and the hermeneutics of American place names. Journal of the Academy of Religion, 69, 287–322. doi: 10.1093/jaarel/69.2.287
Gülbetekin, M. (2017). Mekânın Hafızası Yer Adları. Ankara: Hitabevi Yayınları.
Gündüz, A. (2006). Türkmen Yurdu Kırşehir. Çorum: KaraM Yayınları.
Güner, İ., Ertürk, M., Bekdemir, Ü,. (2000). Iğdır ili’ndeki yer adlarının kaynakları. Doğu Coğrafya Dergisi, 4, 273-299. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunidcd/issue/2447/31065 adresinden alındı.
Güney, E. (1996). Toponimik terimlerin sınıflandırılması. Türk Dil ve Edebiyatı Dergisi, 540, 619-630.
Halaçoğlu, Y. (2009). Anadolu’da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar (1453-1650). Cilt.I-VI. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Hanilçe, M. (2013). Vatan topraklarındaki imza: Türk yer adları, Zile kazası örneği (1455- 1575). Turkish Studies, 8, (2), 89- 135. doi: 10.7827/TurkishStudies.4067
Herman, R. (1999). The Aloha State: Place names and the anti-conquest of Hawai’i. Annals of the Association of American Geographers, 89, 76–102. doi: 10.1111/0004-5608.00131
İbret, B., Ü. (2003). Çankırı’daki köy adları üzerine coğrafi açıdan bir inceleme. Marmara Coğrafya Dergisi, 7, 53-80. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3066 adresinden alındı.
İçişleri Bakanlığı Mülki İdare Bölümleri (E-İçişleri Projesi, 2020). Kırşehir Köy Bağlıları, 10.08.2020 tarihinde https://www.eicisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx adresinden alındı.
Light, D., Young, C. (2015).Toponymy as commodity: Exploring the economic dimensions of urban place names. International Journal of Urban and Regional Research, 39 (3), 435-450. doi: 10.1111/1468-2427.12153
Koca, N., Yazıcı, H. (2011). Afyon ilindeki idari yerleşmelerin toponomik sınıflandırılması. Türk Coğrafya Dergisi, 56, 1-10. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/198441 adresinden alındı.
Koday: (2000). Trakya’da köy adlarında coğrafyanın etkisi. 28. Coğrafya Meslek Haftası (10-12 Haziran 1998, Edirne), Geçmişte, Günümüzde ve Gelecekte Trakya: Bildirileri. İstanbul: Türk Coğrafya Kurumu. 221-253.
Nash, C. (1999). Irish place names: Post-colonial locations. Transactions of the Institute of British Geographers, NS 24, 457– 80. https://www.jstor.org/stable/623235 adresinden alındı.
Özçağlar, A. (2009). Coğrafyaya Giriş. Ankara: Ümit Ofset Matbaacılık.
Özçağlar, A. (2015). Yönetsel Coğrafya. Ankara: Nika Yayınevi.
Özgüç, N., Tümertekin, E. (2012). Coğrafya Geçmiş Kavramlar Coğrafyacılar. İstanbul: Çantay Kitabevi.
Özüçetin, Y. (2014). Kırşehir (Siyasi Tarihi ve Kırşehir Tarihi Bibliyografyası). Kırşehir Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayını, Ankara: Gökçe Ofset Matbaacılık.
Özüpekçe, S., Gümüş, N. (2020). Bir toponimi araştırması: Besni (Adıyaman) ilçesi köy adlarının coğrafi sınıflandırması. Doğu Coğrafya Dergisi, 25 (44),151-162. doi: 10.17295/ataunidcd.804482
Özür, N., K. (2015). Keşifler ve Coğrafya. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Sakaoğlu, S. (1984). İnsan Adlarından Kaynaklanan Yer Adlarımız. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Kitabı içinde (s. 259-264). Ankara: Milli Folklor Araştırmaları Dairesi Yay.No.60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi 17.
Sarı, C. (2007). Doğal ve kültürel coğrafya özellikleri açısından Beyşehir ilçesinde yerleşme adlarının sınıflandırılması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 487-501. http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr/susbed/article/view/498/480 adresinden alındı.
Sarı, İ. (2016). Türkiye Türkçesindeki birleşik sözcüklerin merkezlilik odağında sınıflandırılması. Dil Araştırmaları, 18, 199– 217. http://earsiv.hitit.edu.tr/xmlui/handle/11491/296#sthash.STQ4PIg7.dpbs adresinden alındı.
Sarı, İ. (2018). Eski Türkçede Eşmerkezli Birleşik Sözcük Yapıları. Doğan, Ş., Güneş, M., S. (Ed). Köktürk Yazısının Okunuşunun 125. Yılında Orhun’dan Anadolu’ya Uluslararası Türkoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt: 2 içinde (1252–1267). İstanbul: Kesit Yayınları.
Şahin, G. (2010). Türkiye’de yapılmış toponomi çalışmaları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 134–156. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/15316 adresinden alındı.
Şahin, İ. (2019). Adbilim (4. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yaınları.
Şahin, İ., Köse, S. (2014). Karaburun silikyeradlarında (mikrotoponimlerinde) görülen coğrafi terimler. Dil Araştırmaları, 14, 171-187. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/54849 adresinden alındı.
Tarım, C., H. (1940). Yer adları bakımından Kırşehir. Türklük Milliyetçi Kültür Mecmuası, 2, (11), 293-295.
Taş, B. (2016). Türkiye’nin Kırsal Yerleşmeleri. İstanbul: Yedi Tepe Yayınevi.
TDK. (2009a). Derleme Sözlüğü I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TDK. (2009b). Derleme Sözlüğü II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TDK. (2009c). Derleme Sözlüğü III. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TDK. (2009d). Derleme Sözlüğü IV. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Tent, J. (2015). Approaches to research in toponymy, names, 63 (2), 65–74. doi: 10.1179/0027773814Z.000000000103
Topal, E., İbret, B. Ü. (2020). Köy adları açısından bir inceleme: Kastamonu merkez köy adları, Turkish Studies - Language, 15 (1), 463-476. doi: 10.29228/TurkishStudies.40482
Tunçel, H. (2000). Türkiye’de ismi değiştirilen köyler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, (2), 23-34. http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt10/sayi2/023-034.pdf adresinden alındı.
Tümertekin, E., Özgüç, N. (2002). Beşeri Coğrafya İnsan, Kültür, Mekan. İstanbul: Çantay Kitabevi
Türkan, O. (2020). Kırşehir ilinde köy adlarının coğrafi açıdan değerlendirilmesi. Coğrafya Dergisi, (41), 61-75. doi: 10.26650/JGEOG2020-0029
Türkay, C. (2001). Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler. İstanbul: İşaret Yayınları.
Uçakçı, İ. (2015a). Oğuz Boyları Aşiret, Oymak, Cemaatler I, Bozoklar. İstanbul: Bilge Oğuz Yayınları.
Uçakçı, İ. (2015b). Oğuz Boyları II Aşiret, Oymak, Cemaatler. İstanbul: Bilge Oğuz Yayınları.
Umar, B. (1993). Türkiye’deki Tarihsel Adlar. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Uygur, N. (1967). Yer Adları. Türk Dili Dergisi, 187, 495-502.
Withers, C. (2000). Authorizing landscape: ‘authority’, naming and the ordnance survey’s mapping of the Scottish highlands in the nineteenth century. Journal of Historical Geography, 26, 532–54. doi: 10.1006/jhge.2000.0244
Yaşar, O., Yaşar, Ö., F. (2010). Ayvacık, Bayramiç, Çan, Ezine ve Yenice (Çanakkale İli) ilçelerinde köy adlarının kaynakları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, (11), 599-611. https://www.sosyalarastirmalar.com/cilt3/sayi11pdf/yasar_okan_fundayasar2.pdf
Yavuz, S., Şenel, M. (2013). Yer adları (toponim) terimleri sözlüğü. Turkish Studies, 8, (8), 2239-2254. doi: 10.7827/TurkishStudies.5504
Yediyıldız, B. (1984). Türkiye’de Yer Adı Verme Usulleri ye Yer Adı Değişikliklerinin Tarihî Gelişimi. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Kitabı içinde (s.25-41). Ankara: Milli Folklor Araştırmaları Dairesi Yay.No.60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi 17.
Yeoh, B. (1996). Street-naming and nation-building: Toponymic ınscriptions of nationhood in Singapore. Area, 28, 298–307. https://www.jstor.org/stable/20003708 adresinden alındı.
Yıldırım, D. (1984). Coğrafya’dan Vatan’a Geçiş ve Vatan İle Göç Ediş Problemi. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Kitabı içinde (s.157-168). Ankara: Milli Folklor Araştırmaları Dairesi Yay.No.60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi 17.
Yusif, Y., Kerimov, S. (2017). Toponiminin Esasları Üzerine Bir İnceleme. Çev. Serdar Yavuz. Ankara: Asos Yayınları.

ISSN: 1303-5851
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2003
Yayıncı: Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi