Çalıdere Havzası'nın (Armutlu Yarımadası, Yalova) Morfotektoniğinin Jeomorfometrik Analizlerle Değerlendirilmesi

Bu çalışmada Marmara'nın önemli morfotektonik unsurlarından biri olan Armutlu Yarımadası'nın kuzeyindekihavzalardan Çalıdere Havzası'nın jeomorfolojisine etki eden yapısal ve tektonik faktörler jeomorfometrik indisuygulamaları ile değerlendirilmiştir. Araştırma, akarsu havzası bazında jeomorfometrik bir analiz çalışması olup,jeolojik yapı ve tektoniğin havzanın jeomorfolojisine etkilerinin kantitatif uygulama sonuçlarıyla ortaya konulmasıamaçlanmıştır. Havza topografyasını etkileyen yapısal ve tektonik faktörler, konuyla ilgili jeomorfometrik indislerkullanılarak kantitatif olarak ortaya konulabilir. Bu nedenle jeolojik yapının ve tektoniğin topografyadaki izlerinitanımlamada sıklıkla kullanılan hipsometrik eğri-hipsometrik integral, transvers topografik simetri, akarsuuzunluk gradyan indeksi, vadi tabanı genişliği vadi yüksekliği oranı gibi jeomorfometrik indisler ÇalıdereHavzasına uygulanmıştır. Uygulamada araştırma alanının 10 metre çözünürlüklü Sayısal Yükseklik Modeli, jeolojiverisi, aktif fay verisi ile Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımlarından ArcGIS 10.2 kullanılmıştır. Sonuçlar göstermiştirki havzanın aşağı kesimindeki fay havza jeomorfolojisi için önemli bir tektonik unsurdur. Nitekim gerek akarsuuzunluk gradyan indeksindeki anomalinin gerekse hipsometrik eğrideki bombenin sebebi havzanın aşağıkesiminde yer alan fayın morfolojiye yansımasıdır. Hipsometrik integral, vadi tabanı genişliği vadi yüksekliğioranı değerleri de havzanın aktif tektonik süreçlerin etkisinde şekillenmiş, genç bir havza olduğunugöstermektedir. Çalışmanın sonuçları bölgede yapılan jeoloji, tektonik ve morfotektonik çalışmalarınıdestekleyebilecek veriler içermektedir.

In this study, structural and tectonic factors which are effecting geomorphology of Çalıdere Basin which is one of the basin located at the north of Armutlu Peninsula, one of important morphotectonic factor in Marmara are assessed with geomorphometric index applications. The study is a geomorphometric analysis of river basin. And aim of the study is defining effects geologic structure and tectonic to basin's geomorphology and it's results. The structural and tectonic factors which are effecting basin's topography may be revealed quantitatively by using geomorphometric indexes. Therefore, geomorphometric indexes which are usually used for defining effects of geologic structure and tectonic on topograhpy such as hypsometric curve-hypsometric integral, transverse topographic symmetry, stream length gradient index, valley height-width ratio, are implemented into Çalıdere Basin. In implementation, 10 meter-resolution digital elevation model, geology data, active fault data of the research area and ArcGIS 10.2 which is one of the Geographic Information System software. Results have shown that the fault below the basin is an important tectonic factor for the geomorphology of the basin. The reason of both anormality in the stream lenght gradient index and the bow in the hypsometric curve is reflection of fault to morphology. Hypsometric integral, valley height-width ratio of the basin show that this is a young basin which was shaped by the effects of active tectonic process. The results of the study include data which can support geologic, tectonic and morphotectonic studies of the are

PDF

___

Akdeniz, E., 2011. Tarih Öncesinden İlk Demir Çağı’na Manisa, Akhisar Belediyesi Kültür Yayınları, Akhisar.
Besonen, M.R., C.H. Roosevelt, and C. Luke., 2013. “Late Holocene Paleohydrology in Central Western Turkey.”Geological Society of America, South‐Central Section,47th Annual Meeting; April, 2013.
Butzer, K.W., 1982. Archaeology as Human Ecology. Cambridge University Press, Cambridge.
Ceylan, M.A., 1999. Dibek-Çomaklı Dağı (Manisa) Çevresinin Doğal Ortam Özellikleri ve Dam Yerleşmelerine Etkileri. Doğu Coğrafya Dergisi 10, s.133-168.
Dilek, Y., Altunkaynak Ş., Öner Z., 2009. Syn-extensional granitoids in the Menderes core complex and the Late Cenozoic extensional tectonics of the Aegean province, Extending a Continent: Architecture, Rheology and Heat Budget, Edition: vol. 321, Chapter: 10, Publisher: Geological Society, Editors: U. Ring and B. Wernicke, pp.197-223., London.
DMİ., 2015. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü İklim Verileri, Ankara.
DSİ., 2015. Devlet Su İleri Genel Müdürlüğü Akım Verileri, Ankara.
Dunn, S. E., 2002. The chronology of the Aegean late bronze age with special reference to the Minoan eruption of Thera, Durham theses, Durham University. Available at Durham E-Theses.
Düvenci, Y.R., 2013. Bağlararası’nda Santorini Külleri (Çeşme Bağlararası’nda 4600 yıl öncesine ait tarihi kalıntılar)” Bütün Dünya 2000, 16 (185), 55-58.
Eastwood, W.J., Pearce, N. J. G., Westgate, J. A., Perkins, W. T., 1998. “Recognition of Santorini (Minoan) Tephra in Lake Sediments from Gölhisar Gölü, Southwest Turkey by Laser Ablation ICP-MS,” JAS 25, 677-687.
Eastwood, W.J., Pearce, N. J. G., Westgate, J. A., Perkins, W. T., Lamb, H.F., Roberts, N., 1999. “Geochemistry of Santorini tephra in lake sediments from Southwest Turkey”, Global and Planetary Change, 21, 17–29.
Eastwood, W. J., Tibby, J., Roberts, N., Birks, H. J. B., Lamb, H. F., 2002. “The environmental impact of the Minoan eruption of Santorini (Thera): statistical analysis of palaeoecological data from Gölhisar, southwest Turkey”, The Holocene, 12 (4), 431-444.
Emre, T., 1996. Gediz Grabeni’nin Tektonik Evrimi, Jeoloji Bülteni, Cilt 39, Sayı 2, s.1-18.
Erginal, A.E., Kıyak, N.G., Özcan, H., 2009. Optically Stimulated Luminescence to Date Coastal Dunes and a Possible Tsunami Layer on the Kavak Delta (Saros Gulf, NW Turkey). Turkish Journal of Earth Sciences, 18, 465–474.
Erol, O., 1983. Türkiye’nin Genç Tektonik ve Jeomorfolojik Gelişimi, Jeomorfoloji Dergisi, No:11, s. 1-22.
Friedrich W. L., 2000. Fire in the Sea, The Santorini Volcano: Natural History and the Legend of Atlantis. London: Cambridge Univ Press, 258 p
Friedrich, W. L., Kromer, B., Friedrich, M., Heinemeier, J., Pfeiffer, T., Talamo, S., 2006. “Santorini Eruption Radiocarbon Dated to 1627–1600 B.C.”, Science, 312, 548.
Friedrich, W. L., Heinemeier, J., 2009. The Minoan eruption of Santorini radiocarbon dated to 1613 ± 13 BC - geological and stratigraphic considerations. 57-63. Time’s Up! Dating the Minoan Eruption of Santorini, Monographs of the Danish Institute at Athens Volume 10, Editor: Hallager, E., Athens: Aarhus University Press.
Friedrich, W. L., 2013. “The Minoan Eruption of Santorini around 1613 B.C. and its consequences”, Tagungen des Landesmuseums für Vorgeschichte Halle, 9, 37-48.
Gülersoy, A.E., 2013. Marmara Gölü Yakın Çevresinde Arazi Kullanımı Faaliyetlerinin Zamansal Değişimi (1975-2011) ve Göl Ekosistemine Etkileri. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 61, s. 31-34.
Günal, N., 1986. Gediz ve Büyük Menderes Havzaları Arasındaki Sahanın Bitki Coğrafyası, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü, İstanbul.
Hakyemez, Y. H., Göktaş F., Erkal T., 2013. Gediz Grabeninin Kuvaterner Jeolojisi ve Evrimi, Türkiye Jeoloji Bülteni, Cilt 56, Sayı 2, s. 1-26.
İzdar, E., 1971. Introduction to geology and metamorphism of Menderes Massif of Western Turkey. In Geology and History of Turkey. Ed. By. A.S. Campbell. pp.495-500, Tripoli.
Kayan, İ., 1998. Yeni yaklaşımlarla Türkiye’nin Plio-Kuaterner paleocoğrafyası. “21. Yüzyıla doğru Türkiye” Sempozyumu Bildiriler Kitabı. 15-19 Nisan 1996. Ankara. A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 6, Ankara, s. 189-197.
Kayan, İ., Öner, E., 2013. “Bayraklı Höyüğü (İzmir) Çevresinin Holosen’deki Jeomorfolojik Gelişimi [Holocene Geomorphological Evolution of Coastal Environment Around Bayraklı Mound (İzmir)] (135-158)”. Profesör Doktor Asaf Koçman’a Armağan. Editör: Öner, E. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
Koçman, A., 1989. Uygulamalı Fiziki Coğrafya Çalışmaları ve İzmir-Bozdağlar Yöresi Üzerine Araştırmalar, Ege Ünv. Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 49, İzmir.
Manning, S., 1988. “The Bronze Age Eruption of Thera: Absolute Dating, Aegean Chronology and Mediterranean Cultural Interrelations”, Journal of Mediterranean Archaeology, 1(1), 17-82.
Manning S W, Ramsey C B, Kutschera W, Higham T, Kromer B, Steier P, Wild E. M., 2006. Chronology for the Aegean Late Bronze Age 1700-1400 B.C.. Science, 312: 565-569
Mimaroğlu, M., 2013. Gediz Havzası’nın Son Tunç Çağı Tarihi Coğrafyası, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 149 sayfa, Aydın.
Omaç, F., 2014. “Çeşme kazısında bugüne kadar bilinmeyen bir volkan patlamasının külleri ortaya çıktı”, Çeşme Aktüel, 73, 24-27.
Öner, E., 1997a. “Eşen Çayı Taşkın - Delta Ovasının Jeomorfolojisi ve Antik Patara Limanı”, Ege Coğrafya Dergisi 9, 89-130. Öner, E., 1997b. “Eşen Ovasının Alüvyal Jeomorfolojisi ve Likya Antik Kentleri”. A.Ü.Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 6, 203 – 242.
Öner, E., 1999. “Letoon ve Çevresinde Paleo-Jeomorfolojik Araştırmalar”, Ege Coğrafya Dergisi 10, 51-82.
Öner, E., 2013. Likya’da Paleocoğrafya ve Jeoarkeoloji Araştırmaları. Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova, İzmir.
Öner, E., Kayan, İ., 2006. “İzmir Körfezi Kıyılarında Alüvyon Birikimi ile Karşıyaka ve Bayraklı Kıyılarının Şekillenmesi”, Karşıyaka Kültür ve Çevre Sempozyumu, Bildiri Kitabı, 8 - 22, İzmir.
Öner, E., Vardar S., 2018. Santorini Tephra Bulguları ve Mikropaleontolojik Analizler Işığında Çeşme Bağlararası (İzmir) Tunç Çağı Jeoarkeolojisi. Jeomorfoloji Derneği Bülteni, 2, 21-31.
Ramsey, C. B., Manning, S. W., Galimberti, M., 2004. “Dating The Volcanic Eruption At Thera”, Radiocarbon, 46 (1), 325-344.
Roosevelt, C.H., 2002. “Lydian and Persian Period Site Distribution in Lydia.”Arc haeological Institute of America, Annual Meeting, Philadelphia, PA. Roosevelt, H. C., 2009. The Archaeology of Lydia: From Gyges to Alexander, Cambridge University Press, , Newyork.
Roosevelt, C. H., 2012. “The Central Lydia Archaeological Survey: 2011 Work at Kaymakçı and in the Marmara Lake Basin. ”34th International Symposium of Excavations, Surveys and Archaeometry, General Directorate of Cultural Heritage and Museums, Ministry of Culture and Tourism, Republic of Turkey; Turkey, Çorum.
Roosevelt, C. H., 2018. Sözlü ifade. Salihli, Tekelioğlu.
Sullivan, D.G., 1988. “The Discovery of Santorini Minoan Tephra in Western Turkey”, Nature, 333, 552-554. Amsterdam. Sullivan, D.G., 1990. “Minoan tephra in lake sediments in Western Turkey, dating the eruption and assessing the atmospheric dispersal of the ash. In Thera and the Aegean World III, Volume Three: Chronology. Proceedings of the Third International Congress, Santorini, Greece”. Thera Foundation, London, 114–119.
Şahoğlu V., Böyükulusoy Ü.Ç., Erbil Y.H., Erkanal H. Tuğcu İ., 2014. 2012 yılı Çeşme –Bağlararası kazıları, Anatolia 40, 179-198.
Texier, C., 1923. Küçük Asya, Çeviren: Ali Suat, Cilt II, İstanbul.
Weiner, S., 2010. Human Interactions with the Geosphere Microarchaeology, Beyond The Visible Archaeological Record, Cambridge University Press The Edinburgh Building, Cambridge CB2 8RU, Cambridge.
Vardar, S., Altıner, A., 2003. “Gölcük Gölünün (İzmir/Ödemiş) Jeomorfolojisi (Bir Tephra Kronolojisi Örneği)”, CBÜ Sosyal Bilimler, 1 (2), 93-104.
Vardar, S., Sarıöz, E., 2006. Torbalı Ovasının Kuzey ve Güney Kesimlerinin Alüvyal Gelişimi ve Doğal Ortam Değişmelerine Etkileri, Ekoloji Dergisi, 15, 60, s. 55-64.
Vardar, S., 2010. Madra Çayı Deltası’nın Holosen Kıyı Paleocoğrafyasının Değerlendirilmesinde Foraminifer ve Ostracod (Crustacea)’ların Bir Ortam Belirleme İndikatörü Olarak Kullanımı. TUCAUM 2010 Sempozyum bildiri kitabı, 263-273.
Vardar, S., 2011. Kayacık Coğrafyası, Coğrafi Verilerin Koruma ve Planlamada Önemi. 2. Kayacık Tarih ve Kültür Festivali, 12-15 Mayıs, Gördes.
Vardar, S., 2015. Küçük Menderes Havzası Doğu Bölümünde Paleocoğrafya Araştırmaları, Ödemiş Ovasında Jeoarkeolojik Değerlendirmeler, İzmir Kent Kitaplığı 107, ISBN: 978-975-18-0186-9, İzmir.
Vardar S., Öner, E., 2016. “Batı ve Güneybatı Anadolu’nun Paleocoğrafyası ve Jeoarkeolojisinde Santorini (Thera) Küllerinin Önemi”, A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt 14, Sayı 1,15-37.
Vardar S., Öner E., 2017. Batı Anadolu’da Yeni Santorini Tephra Bulguları ve Paleocoğrafya-Jeoarkeoloji Değerlendirmelerindeki Önemi. Türk Coğrafya Kurumu 75. Yılı Uluslararası Sempozyumu, 8-10 Kasım 2017, Ankara.
Vespa, M., Keller, J. & Gertisser, R., 2006. Interplinian explosive activity of Santorini volcano (Greece) during the past 150,000 years. Journal of Volcanology and Geothermal Research 153, 206–286.
Yeşiladalı, Ö.B., Yalçın, M.N., 2009. Marmara Gölü Çökel İstifinin Jeokimyasal Özellikleri: Batı Anadolu’nun Geç Kuvaterner Ortamsal Evrimine Katkılar. 62 Türkiye Jeoloji Kurultayı 13-17 Nisan, Bildiri Özetleri Kitabı, MTA-Ankara, s. 296-297.
Yiğitbaşıoğlu, H., 2003. “Santorini Volkanı ve Minoan Püskürmesinin Türkiye’deki İzleri”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 1 (1), 69-74.

ISSN: 1303-5851
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2003
Yayıncı: Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi