Son Arkeolojik Araştırmalar ve Yeni Bulgular Işığında Tripolis ad Maeandrum

Bu araştırmada, Lydia Bölgesi’nin doğu sınır kentlerinden biri olan Menderes Nehri kenarındaki Apollonia/Tripolis’te gerçekleştirilen yüzey araştırması ve kazılar sonucunda elde edilen bilgiler değerlendirilmiştir. Kent ve civarındaki yaşam izleri M.Ö. 3500’lere dayanmaktadır. Hellenistik Dönem’de ızgara plana sahip bir polis olarak imarın başladığı Tripolis’te Roma Dönemi’nde görülen şehir planlaması ve yapılanmanın Hierapolis, Laodikeia ve Blaundos gibi komşu kentlerle benzer özellikler göstererek devam ettiği tespit edilmiştir. Araştırmaların en çarpıcı sonucu ise Aphrodisias, Sardeis ve Ephesos gibi kentlerde yıkıcı etki yaratan Sasani akınlarının Tripolis’te de izlerine rastlanmış olmasıdır. M.S. VII. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren kentteki yaşam izleri yavaş yavaş silinmeye başlamasına rağmen M.S. X.-XI. yüzyıllarda nüfusu az da olsa bir grubun hala Tripolis’te varlığını sürdürdüğü arkeolojik materyalle kanıtlanmıştır. M.S. XIII. yüzyılda Tripolis’in yaslandığı tepenin zirvesinde İznik kralı III. Iohannes Dukas Vatatsez tarafından yaptırılan kale ve bu kalede gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında elde edilen veriler Ortaçağ Arkeolojisi ile ilgili önemli veriler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Tripolis • Apollonia • Lydia • Roma • Doğu Roma

Tripolis ad Maeandrum: The Latest Archaeological Research Results and New Finds

In this study with the information obtained from both survey and excavations one of the border towns in the eastern region of Lydia by the Menderes River, Apollonia/Tripolis, is evaluated. Traces of life in and around the city date from 3500 B.C. Construction as a polis with a grid street plan began in the Hellenistic period. During the Roman period Tripolis was similar in terms of urban planning and architectural structures to neighboring cities such as: Hierapolis, Laodikiea and Blaundos. The most striking result from this research was the traces of the devastating impact that the Sassanians had at Tripolis, as was also the ncase in cities such as: Aphrodisias, Sardeis and Ephesus. Despite trace remains of life, the city gradually ceased to exist from the third quarter of 7th century A.D. Some recovered archaeological material indicates a population inhabited this place in the 10th-11th centuries A.D. On the summit of the hill of Tripolis, the castle constructed by order of John Ducas Vatatsez III king of İznik in the 13th century, provides important data for Medieval archaeology.

Keywords:

Tripolis • Apollonia • Lydia • Roman • East Roman,

PDF

___

Hdt. (= Herodotos, Historiae) Kullanılan Metin ve Çeviri: Herodot Tarihi. Çev.: M. Ökmen – A. Erhat. İstanbul 1983.
Hier. Synek. (= Hierokles, Synekdemos) Kullanılan Metin ve Çeviri: Le Synekdèmos d’Hiéroklès et l’opuscule géographique de Georges de Chypre. With an English translation by E. Honigmann. Brussels 1839.
Orac. sibyl. (= Oracles, Sibylline) Kullanılan Metin ve Çeviri: The Sibylline Oracles. With an English translation by M. S. Terry, New York 1899.
Plin. nat. (= G. Plinius Secundus “Yaşlı”, Naturalis Historia) Kullanılan Metin ve Çeviri: Pliny Natural History. With an English translation by H. R. Rackham, W. H. S. Jones, D. E. Eichholz, I-X. Cambridge, Mass.-London 1938-1971 (The Loeb Classical Library).
Ptol. geogr. (= Claudios Ptolemaios, Geographika Hyphegegis) Kullanılan Metin: Claudii Ptolemaei Geographia (lib. 1-3). Ed. K. Müller. Paris 1883. Claudii Ptolemaei Geographia (lib. 4-8). Ed. C. F. A. Nobbe III. Leipzig 1845. Reprinted in Hildesheim 1966.
Strab. (= Strabon, Geographika) Kullanılan Metin ve Çeviriler: The Geography of Strabo. With an English translation by H. L. Jones, I-VIII. London, New York 1917-1932 (The Loeb Classical Library).
Strabon, Coğrafya. Çev.: A. Pekman. İstanbul 2000.
Modern Kaynaklar Anderson 1898 J. G. C. Anderson, “A Summer in Phrygia II”. JHS 18 (1898) 81-128.
Arthur 1997 P. Arthur, “Un gruppo di ceramiche alto Medievale da Hierapolis (Pamukkale, Denizli), Turchia Occidentale”. ArcMed XXIV (1997) 531- 540.
Atik – Erdem 2002 N. Atik – Z. K. Erdem, “Buldan (Denizli) Arkeolojik Belgeleme Çalışması”. Türkiye Kültür Envanteri Pilot Bölge Çalışmaları 1/2 (2002) 1-7. Atik- Erdem 2004 N. Atik – Z. K. Erdem, “Buldan (Denizli) Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanteri 2001-2003 Yılı Saptamalarının Değerlendirilmesi”. TUBA Kültür Envanteri Dergisi 2 (2004) 9-39.
Baykara 1969 T. Baykara, Denizli Tarihi. İstanbul 1969.
Caggia 2007 M. P. Caggia, “Il Grande Edificio. Dalle terme romane alle trasformazioni di eta otomana (Regio II, Insulae 3,5)”. Eds. F. D’Andria – M. P. Caggia. Hierapolis Di Frigia I, Le Attivita Delle Campagne Di Scavo e Restauro 2000- 2003. İstanbul (2007) 279-309.
Cahen 2012 C. Cahen, Osmanlılar’dan Önce Anadolu. Çev.: E. Üyepazarcı. İstanbul 2012.
Ceylan 1995 A. Ceylan, “Tripolis Sütunlu Caddesinde Yapılan Kazı ve Temizlik Çalışmaları”. MKKS 5 (1995) 159-170.
Chandler 1971 R. Chandler, Travels in Asia Minor 1764-1765. London 1971.
Cirtil 2007 S. Cirtil, “Denizli Türbeleri”. Eds. A. Özçelik et al., Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildiriler. Cilt 2, Denizli 6-8 Eylül 2006. Denizli (2007) 195-205.
Cottica 1998 D. Cottica, “Ceramiche bizantine dipinte ed unguentari tardo antichi dalla’Casa dei Capitelli Ionici’a Hierapolis”. RdA XXII (1998) 81-90.
Cottica 2007 D. Cottica, “Micaceous White Painted Ware from insula 104 at Hierapolis/ Pamukkale, Turkey”. Eds. B. Böhlendorf-Arslan, A. O. Uysal – J. Witte-Orr, Birinci Uluslararası Arkeolojik Kazılarda Ele Geçen Geç Antik ve Ortaçağ Seramiği ve Mimari Seramiği, Çanakkale 1-3 Haziran 2005. Çanak, BYZAS 7. İstanbul (2007) 255-272.
D’Andria 2001 F. D’Andria, “The evolution of Hierapolis of Phrygia”. Ed. D. Parrish, Urbanism in Western Asia Minor, JRA Suppl. 45 (2001) 97-115.
D’Andria 2003 F. D’Andria, Hierapolis. İstanbul 2003.
Duman 2010 B. Duman, Laodikeia Helenistik ve Erken Roma Dönemi Seramiği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya 2010.
Eickhoff 1977 E. Eickhoff, Friedrich Barbarossa im Orient: Kreuzzug und Tod Friedrichs I, IstMitt Beiheft 17. Tübingen 1977.
Erdoğan – Çörtük 2009 A. Erdoğan – U. Çörtük, “Tripolis Kazısı 2007 Yılı Çalışmaları”. KST 30, 4 (2009) 107-138.
Erdoğan 2011 A. Erdoğan, “Tripolis 2008-2009 Yılı Kazıları”. KST 32, 3 (2011) 328- 347.
Foss 1996 C. Foss, Cities, Fortresses and Villages of Byzantine Asia Minor. Variorum 1996.
Gider 2007 Z. Gider, “Tripolisin Ana Caddesinde Müze Kurtarma Kazısında Bulunan Dorik Malzemeler”. Eds. A. Özçelik et al., Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildiriler, cilt 2, Denizli 6 - 8 Eylül 2006. Denizli (2007) 25-31.
Gökçe 2000 T. Gökçe, XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Lâzıkiyye (Denizli) Kazası. Ankara 2000.
Gregory 2007 T. E. Gregory, Bizans Tarihi. Çev.: E. Ermert. İstanbul 2007. Habicht 1975 C. Habicht, “New Evidence on the Province of Asia”. JRS 65 (1975) 64- 91.
Hamilton 1837 W. I. Hamilton, “Extracts from Notes Made on a Journey in Asia Minor in 1836”. Journal of the Royal Geographical Society of London 7 (1837) 34- 61.
Hoffmann 1841 S. F. W. Hoffmann, Griechenland und die Griechen im Altertum. Leipzig 1841.
Imhoof-Blumer 1897 F. Imhoof-Blumer, Lydische Stadtmünzen. Genf 1897.
Ismaelli 2009 T. Ismaelli, Architettura Dorica a Hierapolis di Frigia. İstanbul 2009.
Jacobs 2012 I. Jacobs, “The Creation of The Late Antique City: Constantinople and Asia Minor During the ‘Theodosian Renaissance”. Byzantion 82 (2012) 113-164.
Jones 1971 A. H. M. Jones, The Cities of the Eastern Roman Provinces. Oxford 1971.
Kaletsch 2002 H. Kaletsch, “Tripolis”. DNP 12, I. Stuttgart (2002) 827-828. Katsari 2011 C. Katsari, The Roman Monetary System: The Eastern Provinces from the First to the Third Century AD. Cambridge 2011.
Kaymaz 2009 N. Kaymaz, II. Giyasü’d- Din Keyhüsrev ve Devri. Ankara 2009.
Klose 1984 D. Klose, “Zur Münz prägung von Hypaipa”. IstMitt 34 (1984) 405-415.
Kroll – Walker 1993 J. H. Kroll – A. S. Walker, The Greek Coins, Agora 26. Princeton, New Jersey 1993.
Ma 1999 J. Ma, Antiochos III and the Cities of Western Asia Minor. Oxford 1999.
Magie 1953 D. Magie, “Egyptian Deities in Asia Minor in Inscriptions and on Coins”. AJA 57, 3 (1953) 163-187.
Merkelbach – Stauber 1998 R. Merkelbach – J. Stauber, Steinepigramme aus dem griechischen Osten 1. Die Westküste Kleinasiens von Knidos bis Ilion. Stuttgart- Leipzig 1998.
Moretti 1979 L. Moretti, “Epigraphica: 18. A proposito di Apollonia al Meandro”. RdFiCla 107, 3 (1979) 295-300.
Nicol 2003 D. M. Nicol, Bizans’ın Son Yüzyılları. Çev.: B. Umar. İstanbul 2003. Pachymeres Rel. His. G. Pachymeres, Relations Historiques IV. Çev.: A. Failler. Paris 1999.
Bizanslı Gözüyle Türkler. Çev.: İ. Bihter Barlas. İstanbul 2009.
Peirano 2004 D. Peirano, “Due Rifondazioni die tardo Bizantina in AsiaMinore”. Il Tesoro Delle Citta, Strenna dell’Associazione, Stori della Città II (2004) 401-412.
Peirano 2005 D. Peirano, “Un Territorio In Trasformazione e i Suoi Centri: La Valle Del Meandro Nell’età Delle Crogate”. Il Tesoro Delle Città, Strenna dell’Associazione Storia della Città III (2005) 408-419.
Piejko 1988 F. Piejko, “Letters of Eumenes II to Tralles concerning inviolability and tax exemption for a temple. After 188 B.C.”. Chiron 18 (1988) 55-69.
Pierre 1884 P. Pierre, “Inscriptions de Lydie”. BCH 8 (1884) 376-390.
Ramsay 1887 W. M. Ramsay, “Antiquities of Southern Phrygia and the Border Lands (I)”. The American Journal of Archaeology and of the History of the Fine Arts Vol. 3, 3/4 (1887) 344-368.
Ramsay 1890 W. M. Ramsay, The Historical Geography of Asia Minor. London 1890.
Ramsay 1895 W. M. Ramsay, The Cities And Bishoprics Of Phyrgia: Being an Essay Of The Local History of Phyrgia from the earliest Times to the Turkish Conquest, Vol. 1, 1, The Lycos Valley and South-Western Phrygia. Oxford 1895.
Ramsay 1960 W. M. Ramsay, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. Çev.: Mihri Pektaş. İstanbul 1960.
Ratté 2001 C. Ratté, “The urban development of Aphrodisias in late antiquity”. Ed. D. Parrish, Urbanism in Western Asia Minor, JRA Suppl. 45 (2001) 117- 148.
Robert 1954 L.-J. Robert, La Carie II: Histoire et Geographie Historiquele plateau de Tabai et ses environs. Paris 1954.
Robert 1983 L. Robert, “Documents d’Asie Mineure”. BCH 107, 1 (1983) 497-599.
Sekunda 2011 N. Sekunda, “Changing Patterns of Land-Holdining the South-Western Border Lands of Greater Phrygia in the Achaemenid and Hellenistic Periods”, Eds. A. H. Cadwallader – M. Trainor, Colossae in Space and Time, Linking to an Ancient City. Göttingen (2011) 48-76.
Smith 1678 T. Smith, Remarks upon the manners, religion and government of the Turks: Together with a survey of the seven churches of Asia, as they now lye in their ruines, and a brief description of Constantinople. London 1678.
SNG Cop. Sylloge Nummorum Graecorum, The Royal Collection of Coins and Medals Danish National Museum 28. Copenhagen 1947.
SNG Tübingen Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland, Münzsammlung Der Universitat Tübingen 5 Heft. München 1994.
Spuler 2011 B. Spuler, İran Moğolları: Siyaset, İdare ve Kültür, İlhanlılar Devri, 1220- 1350. Çev.: C. Köprülü. Ankara 2011.
Stuart 1991 P. Stuart, De Tabula Peutingeriana. Nijmegen 1991.
Şimşek 2013 C. Şimşek, Laodikeia. İstanbul 2013.
Tanrıver 2009 C. Tanrıver, “Three New Inscriptions From Tripolis”. EA 42 (2009) 81-86. Thonemann 2003 P. J. Thonemann, “Hellenistic Inscriptions From Lydia”. EA 36 (2003) 95-108.
Weber 1892 G. Weber, “Bas-Reliefs de Laodicee et de Tripolis”. RevArch 20 (1892) 288-290.