SİLİFKE MÜZESİ’NDEN MİTOLOJİK FİGÜRLÜ KAMEOLAR VE GEMMELER

Gemme ve kameo örnekleri döneminin heykeltıraşlık stilini ve ikonografisini yansıtması açısından antikçağ küçük el sanatlarının önemli bir buluntu grubudur. Avrupa’daki eserlere kıyasla Anadolu müzeleri ve özel koleksiyonlarında yer alan çok sayıdaki örneğin henüz bilim dünyasına tanıtılmamış olması Anadolu gemmeleri için eksikliktir. Bu nedenle Silifke Müzesi arkeolojik eser depolarında korunmakta olan gemme ve kameoların mitolojik konulu olanlarının makale kapsamında çalışılması kararlaştırılmıştır. 9 gemme ve 2 kameodan oluşan toplam 11 eser ikonografi ve stil özelliklerine göre değerlendirilmiş, buluntu yerleri bilinmediği için tarihlemede analoji yöntemi kullanılmıştır. Katalogda verilen eserler stil özellikleri doğrultusunda MÖ I. yüzyıl ile MS III. yüzyıl arasındaki 400 yıllık zaman dilimi içerisine yerleştirilmiştir. İkonografik değerlendirmenin neticesinde tanrı, tanrıça ve diğer mitolojik figürler olarak belirlenen konu başlıkları içerisinde Hermes/Mercur, Eros/Cupido, Pan/Silvenus, Harpokrates/Horus, Athena/Minerva, Aphrodite/Venus, Tykhe/Fortuna, Nemesis ile Medusa tespit edilmiştir. Bu çalışmada incelenen ve olasılıkla menşei Kilikya Bölgesi antik kentleri olan eserler sayesinde Anadolu’daki Roma İmparatorluk Dönemi gemmeleri hem sayısal hem de ikonografik açıdan çeşitlilik kazanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Gemmeler • Kameo • Tanrı • Tanrıça • Silifke

CAMEOS AND GEMS BEARING MYTHOLOGICAL DEPICTIONS IN SILIFKE MUSEUM

Gems and cameos form an important group of artifacts of the ancient fine arts because they reflect the style and iconography of their period. Compared to examples of these in Europe, the fact that many examples in Turkish museums and private collections have not been introduced to the scientific world through publication is the most important missing element in the study of Anatolian gems and cameos. Due to this absence the decision was taken to study those gems and cameos carrying mythological subjects preserved in the Silifke Museum in this article. Eleven works of art consisting of 9 gems and 2 cameos were evaluated according to the iconography and style employed and, with their find-spots unknown, analogous dated examples were employed to suggest their dates of carving. The works of art in the catalogue from the stylistic evidence extend over a period of 400 years from the Ist. century B.C. to the IIIrd century A.D. The iconographic study of these examples showed representation of: Hermes/Mercury, Eros/Cupid, Pan/Silvenus, Harpocrates /Horus, Athena/Minerva, Aphrodite/Venus, Tyche/ Fortuna, Nemesis and Medusa. Through the works of art examined in this study, gems and cameos which were probably found in the ancient cities of the Cilicia region, the number of published Roman Imperial Era gems and cameos from Anatolia has increased in both number and iconographic variety.

Keywords:

Gems • Cameo • God • Goddess • Silifke,

PDF

___

Hdt. (= Herodotos, Historiae) Kullanılan Metin ve Çeviri: Herodotos, Herodot Tarihi. Çev. M. Ökmen. İstanbul 1991.
Hes. theog. (= Hesiodos, Theogonia) Kullanılan Metin ve Çeviri: Hesiodos Eseri ve Kaynakları. Çev. S. Eyüboğlu – A. Erhat. Ankara 1977.
Hom Il. (= Homeros, İlyada) Kullanılan Metin ve Çeviri: Homeros, İlyada. Çev. A. Erhat – A. Kadir. İstanbul 2012.
Strab. (= Strabon, Geographika) Kullanılan Metin ve Çeviri: Strabon, Coğrafya. Çev. A. Pekman. İstanbul 2000.
Agizza 2001 R. Agizza, Antik Yunan’da Mitoloji. Masallar ve Söylenceler. Çev. Z. İlkgelen. İstanbul 2001.
Akyay-Meriçboyu 2001 Y. Akyay-Meriçboyu, Antik Çağ’da Anadolu Takıları. İstanbul 2001.
Bingöl 1999 F. R. I. Bingöl, Anadolu Medeniyetleri Müzesi. Antik Takılar. Ankara 1999.
Boardman 1992 J. Boardman, Greek Sculpture. The Classical Period. Singapore 1992.
Boardman 1993 J. Boardman, Athenian Black Figure Vases. London 1993.
Boardman 2010 J. Boardman, Athenian Red Figure Vases. The Classical Period. London 2010.
Boyona 2005 H. Boyona, “Arkadia Kökenli Keçi Tanrı Pan”. AÜDTCF TAD 24/37 (2005) 165-193.
Brandt 1968 E. Brandt, Antike Gemmen in Deutschen Sammlungen I/I. München 1968.
Brandt et al. 1972 E. Brandt, A. Krug, W. Gercke – E. Schmidt, Gemmen und Glaspasten der römischen Kaiserzeit sowie Nachträge. Antike Gemmen in Deutschen Sammlungen I/3. München 1972.
Cook 1960 R. M. Cook, Greek Painted Pottery. London 1960.
Cristea 2013 Ş. Cristea, “Egyptian, Greek, Roman Harpocrates. A Protecting and Saviour God”. Ed. I. Moga, Antiqua et Mediavalia. Laşi (2013) 73-86.
Çevik – Bulut 2010 N. Çevik – S. Bulut “İkinci Kazı Sezonunda Myra ve Limanı Andriake”. Ed. N. Çevik, Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi. Antalya (2010) 25-118.
Deppert-Lippitz 1985 B. Deppert-Lippitz, Goldschmuck der Romerzeit im Römisch-Germanischen Zentralmuseum. Bonn 1985.
Erhat 1989 A. Erhat, Mitoloji Sözlüğü. İstanbul 1989.
Furtwängler 1964 A. Furtwängler, Die Antike Gemmen. Geschichte der Steinschneidekunst im Klassischen Altertum. Amsterdam 1964.
Goethert-Polaaschek 1985 K. Goethert-Polaaschek, Katalog der römischen Lampen des Rheinischen Landesmuseums Trier: Bildlampen und Sonderformen. Mainz am Rhein 1985.
Görkay – Kadıoğlu 2003 K. Görkay – M. Kadıoğlu, “Antik Yunan ve Roma Dönemlerinde Büyü ve Büyücülük”. Ed. E. Işın, Elemterefiş. Anadolu’da Büyü ve İnanışlar. İstanbul (2003) 36-45.
Henig 1990 M. Henig, The Content Family Collection of Ancient Cameos. Oxford 1990.
Henig 2006 M. Henig, “Gems, Jewellery and Glass”. Eds. E. Bispham, T. Harrison – B. A. Sparkes, The Edinburgh Companion to Ancient Greece and Rome. Edinburgh (2006) 217-225.
Hoffmann – Davidson 1965 H. Hoffmann – P. F. Davidson, Greek Gold. Jewellery from the Age of Alexander. Mainz am Rhein 1965.
Howatson 2013 M. C. Howatson, Oxford Antikçağ Sözlüğü. Çev. F. Ersöz. İstanbul 2013.
Hurschmann 1997 R. Hurschmann, “Chylamis”. Eds. H. Cancik – H. Schneider, Der Neue Pauly. Enzyklopädie der Antike (1997) 1134.
Işın 2007 G. Işın, Patara Terrakottaları V/1. İstanbul 2007.
Johnson 2011 D. Johnson, David to Delacroix. The Rise of Romantic Mythology. North Carolina 2011.
King 1860 C. V. King, Antique Gems: Origin, Uses and Value. London 1860.
King 1872 C. V. King, Antique Gems and Rings. London 1872.
Kleiner 1992 D. E. E. Kleiner, Roman Sculpture. New Haven 1992.
Konuk – Arslan 2000 K. Konuk – M. Arslan, Anadolu Antik Yüzük Taşları ve Yüzükleri. Yüksel Erimtan Kolleksiyonu. Ankara 2000.
LIMC II 1-2 A. Delivorrias, G. Berger-Doer – A. Kossatz-Deissmann, “Aphrodite”. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae II/ 1-2 (1984) 1-151.
LIMC II 1-2 P. Damarge “Athena”. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae II/1- 2 (1984) 955-1044.
LIMC III 1-2 A. Hermary, H. Cassimatis – R. Vollkommer, “Eros”. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae III/2 (1986) 850-942.
LIMC III 1-2 N. Blanc – F. Gury, “Eros/Amor, Cupido”. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae III/2 (1986) 952-1049.
LIMC IV 1-2 I. Krauskopf, “Gorgo/Gorgones”. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae IV/1-2 (1988) 285-330.
LIMC IV 1-2 T. T. Tinh, B. Jaeger – S. Poulin, “Harpokrates”. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae IV/1-2 (1988) 415-445.
LIMC V 1-2 G. Siebert, “Hermes”. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae V/1-2 (1990) 285-387.
LIMC VI 1-2 P. L. Bellefonds, “Nemesis”. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae VI/1-2 (1992) 733-773.
LIMC VIII 1-2 E. Schmidt, “Venus”. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae VIII/1-2 (1997) 192-230.
LIMC VIII 1-2 F. Rausa, “Fortuna”. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae VIII/1- 2 (1997) 12-141.
LIMC VIII 1-2 J. Boardman, “Pan”. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae VIII/1- 2 (1997) 923-941.
LIMC VIII 1-2 L. Villard, “Tyche”. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae VIII/1-2 (1997) 115-125.
Maaskant-Kleibrink 1971 M. Maaskant-Kleibrink, “Cachets de Terre – de Doliché (?)”. BABesch 46 (1971) 23-63.
Maaskant-Kleibrink 1978 M. Maaskant-Kleibrink, Catalogue of the Engraved Gems in the Royal Coin Cabinet the Hague. The Hague 1978.
Middleton 2001 S. E. H. Middleton, Classical Engraved Gems from Turkey and Elsewhere. The Wright Collection. Oxford 2001.
Önal 2007 M. Önal, Zeugma Kil Mühür Baskıları. Ankara 2007.
Pittman 2013 H. Pittman, “Seals and Sealings in the Sumerian World”. Ed. H. Crowfort, The Sumerian World. New York (2013) 319-341.
Richter 1968 G. M. A. Richter, Engraved Gems of the Greeks and Etruscans. London 1968.
Richter 1987 G. M. A. Richter, A Handbook of Greek Art. A Survey of the Visual Arts of Ancient Greece. Hong Kong 1987.
Schmidt 1970 E. Schmidt, “Italische Glaspasten vorkaiserzeitlich”. Ed. Anonymous, Antike Gemmen in Deutschen Sammlungen I /2. München (1970) 81-230.
Spier 1992 J. Spier, Ancient Gems and Finger Rings. California 1992.
Stafford 2007 E. Stafford, “Personification in Greek Religious Thought and Practice”. Ed. D. Ogden, A Companion to Greek Religion. Malden, Oxford - Carlton (2007) 71-85.
Trendall 1989 A. D. Trendall, Red Figure Vases of South Italy and Sicily. London 1989.
Zazoff 1970 P. Zazoff, Antike Gemmen in Deutschen Sammlungen III. Wiesbaden 1970.
Zazoff 1975 P. Zazoff, Antike Gemmen in Deutschen Sammlungen Antike Gemmen in Deutschen Sammlungen IV. Wiesbaden 1975.
Zwierlein-Diehl 1969 E. Zwierlein-Diehl, Antike Gemmen in Deutschen Sammlungen II. München 1969.
Zwierlein-Diehl 1973 E. Zwierlein-Diehl, Die Antiken Gemmen des Kunsthistorischen Museums in Wien I. München 1973.
Zwierlein-Diehl 1979 E. Zwierlein-Diehl, Die Antiken Gemmen des Kunsthistorischen Museums in Wien II. München 1979.
Zwierlein-Diehl 1991 E. Zwierlein-Diehl, Antiken Gemmen des Kunsthistorischen Museum in Wien III. München 1991.
Zwierlein-Diehl 2007 E. Zwierlein-Diehl, Antiken Gemmen und ihr Nachleben. Berlin 2007.