Bilal SÖĞÜT, Zeliha GİDER BÜYÜKÖZER, Aytekin BÜYÜKÖZER

IKONIUM’DAN AKANTHUS’LU PAYE KAİDESİ

Bu çalışmada Konya merkezde bulunan ve bezeme unsurları ile sıra dışı özelliğe sahip olan bir mimari blok ele alınmıştır. Çalışma kapsamında öncelikle mimari bloğun başlık olarak mı, yoksa kaide olarak mı kullanıldığı sorgulanmıştır. Çünkü dört cephesi de akanthus yaprakları ile kaplı olan bu blok hem biçimi hem de cephe dizaynı ile normal korinth başlıklarından ayrılmaktadır. Bunun yanı sıra korinth başlıklarında görmeye alışkın olduğumuz kaulis ile heliks gibi bölümler yerine bezeme alanının tamamen büyük boyutlu tek akanthus yaprağı ile kaplanması da farklı bir uygulamadır. Bloğun üst kısmının büyük oranda tahrip edilmiş olması, hem volütler hem de abakus’un varlığına dair bir iz tespit edilmesini güçleştirmektedir. Köşelere yerleştirilen alt sıra akanthus yapraklarının kavislendirilmesi suretiyle sekizgen bir form elde edilen bezemeli blok biçimi, bezeme şeması ve oranları bakımından korinth başlıkları ile karşılaştırılmış, özellikle bloğun biçimi ve bezeme şemasından hareketle de bunun korinth başlığından ziyade Anadolu’da Hellenistik Dönem’den itibaren varlığı bilinen akanthus bezemeli paye kaidesi olduğu sonucuna varılmıştır. Yapılan değerlendirmeler, kaidenin Augustus Dönemi’nin ikinci yarısına ait stil özelliklerine sahip olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Ikonium • Akanthus • Kaide• Başlık • Paye• Korinth

A PIER BASE CARVED WITH ACANTHUS LEAVES FROM ICONIUM

This study addresses a unique decorated architectural block found in the centre of Konya. In the initial stage of this study, it was questioned if this architectural block was employed as a base or as a capital, because the block, which is decorated with carved acanthus leaves, differs from the usual Corinthian capital both in its design and in its shape. A further difference is that it is decorated with a single and sizable acanthus leaf all over the surface, instead of the caules and helices usually employed on Corinthian capitals. As the upper side of the block is severely damaged, it is difficult to find traces of the volutes or of an abacus. The block had an octagonal shape, indicated by the curving leaves of the lower acanthus row at the corners. In this study the shape, decoration pattern, and ratios of the block were compared with other Corinthian capitals and, due to the shape and the pattern of decoration, it was concluded that this carved block was most probably a pier base with acanthus leaves, of a type found in Anatolia during the Hellenistic period. This base however has stylistic features which suggests it dates from the second half of the reign of Augustus.

Keywords:

Iconium • Acanthus Leaves • Base • Capital • Pier • Corinth,

PDF

___

Strab. (= Strabon, Geographika) Kullanılan Metin ve Çeviri: Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika: XII-XIII-XIV). Çev. A. Pekman. İstanbul 1993.
Vitr. de Arch. (= Vitruvius, de Architectura) Kullanılan Metin ve Çeviri: Vitruvius, Mimarlık Üzerine On Kitap. Çev. S. Güven. İstanbul 1998.
Akok 1972 M. Akok, “Türk Tarih Kurumu Adına Konya Alaaddin Tepesi’nde 1941 Yılında Yapılmış Olan Arkeolojik Kazıda Elde Edilen Mimari Buluntular”. VII. Türk Tarih Kongresi I. Ankara, 25-29 Eylül 1970. Ankara (1972) 60-63.
Akok 1975 M. Akok, “Konya Şehri İçindeki Alaaddin Tepesi’nde Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Arkeolojik Kazıların Mimari Buluntuları”. Belleten XXXIX/154 (1975) 217-224.
Alp 2008 A. O. Alp, “Hellenistik-Roma Dönemi Anadolu Mimarlığında Bezemeli Kaideler”. Anadolu/Anatolia 34 (2008) 27-46.
Alzinger 1974 W. Alzinger, Augusteische Architektur in Ephesos. Wien 1974.
Arık 1941 R. O. Arık, “Alaaddin Tepesi”. Ülkü Halkevi Mecmuası 1 (1941) 12-15.
Balty – Balty 1977 J. Balty – J. C. Balty, “Apamée de Syrie, archéologie et histoire. Des origines à la Tétrarchie”. ANWR II/8. Berlin (1977) 103-134.
Balty 1981 J. C. Balty, Guide de Apamée. Paris 1981.
Barattolo 1995 A. Barattolo, “The Temple of Hadrian-Zeus at Cyzicus”. IstMitt 45 (1995) 57-108.
Bernard 2012 S. G. Bernard, “The Two-Piece Corinthian Capital and the Working Practice of Greek and Roman Masons”. Eds. R. Ousterhout, R. Holod – L. Haselberger, Masons at Work, The Center for Ancient Studies Annual Symposium. Philadelphia 30 March-1 April 2012. Philadelphia (2012) 1- 18.
Bier 2008 L. Bier, “The Bouleuterion”. Eds. Ch. Ratte – R. R. R. Smith, Aphrodisias Papers: Recent Work on Architecture and Sculpture. Journal of Roman Archaeology Supplemental Series 4 (2008) 145-168.
Borchhardt 1974 J. Borchhardt, “Ein Kenotaph für Gaius Caesar”. JdI 89 (1974) 217-241.
Boysal 1957 Y. Boysal, “Die Korinthischen Kapitelle der hellenistischen Zeit Anatoliens”. Anadolu 2 (1957) 123-132.
Boysal 1994 Y. Boysal, “Kuzey Karia Hellenistik Tapınaklarına Kısa Bir Bakış”. XI. TTK-1 (1994) 321-331.
Büyüközer 2006 A. Büyüközer, Lagina Hekate Tapınağı’nın Matematiksel Oranları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya 2006.
Cavalier 2005 L. Cavalier, Architecture Romain d’Asie Mineure les Monuments de Xanthos et leur Ornementation. Bordeaux 2005.
Cormack 1990 R. Cormack, “The Temple as Cathedral”. Eds. C. Roueché – K. T. Erim, Aphrodisias Papers: Recent Work on Architecture and Sculpture. Journal of Roman Archaeology Supplemental Series 1, Ann Arbor (1990) 75-88.
Detweiler 1938 A. H. Detweiler, “The North Gate”. Ed. C. H. Kraeling, Gerasa. City of the Decapolis. New Haven (1938) 117-125.
Dmitriev 2002 S. Dmitriev, “Observations on the Historical Geography of Roman Lycaonia”. Greek, Roman, and Byzantine Studies 41 (2000) 349-375.
Drew-Bear 1995 Th. Drew-Bear, “Pisidia Antiocheia’sının Parlak Dönemlerini Yansıtan Yazıtlar”. AST 12 (1995) 13-17.
French 1998 D. French, “Pre- and Early-Roman Roads of Asia Minor. The Persian Royal Road”. Iran 36 (1998) 15-43.
Kadıoğlu et al. 2011 M. Kadıoğlu, K. Görkay – S. Mitchell, Roma Dönemi’nde Ankyra. İstanbul 2011.
Gans 1994 U.-W. Gans, “Hellenistische Architekturteile aus Hartgestein in Alexandria”. AA (1994) 433-453.
Gros 1976 P. Gros, Aurea templa: Recherches sur l’architecture religieuse de Rome á l’époque d’Auguste. BEFAR 231, Paris 1976.
Heilmeyer 1970 W. D. Heilmeyer, Korinthische Normalkapitelle: Studien zur Geschichte der römischen Architekturdekoration (RM-EH 16). Heidelberg 1970.
Hoepfner 1993 W. Hoepfner, “Zum Mausoleum von Belevi”. AA (1993) 111-123.
Hörmann 1932 H. Hörmann, Die inneren Propyläen von Eleusis. Denkmäler Antiker Architektur. Band 1. Berlin 1932.
İdil 1984 V. İdil, “Anadolu’da Roma İmparatorluk Çağı Korinth Başlıkları”. Anadolu XX (1984) 1-49.
Knackfuß 1908 H. Knackfuß, Das Rathaus von Milet (Milet 1.2). Berlin 1908.
Knackfuß 1924 H. Knackfuß, Der Südmarkt und die benachbarten Bauanlagen (Milet 1.7). Berlin 1924.
Kökdemir 2011 G. Kökdemir, “Menderes Magnesiası – Propylon: Mimari Bezemeler”. Anadolu 37 (2011) 93-141.
Köster 2004 R. Köster, Die Bauornamentik von Milet (Milet VII.1). Berlin 2004.
Krencker – Schede 1936 D. Krencker – M. Schede, Der Tempel in Ankara. Denkmäler Antiker Architektur. Band 3. Berlin 1936.
Lauter 1971 H. Lauter, “Ptolemais in Libyen”. JdI 86 (1971) 149-178.
Leon 1971 C. F. Leon, Die Bauornamentik des Trajansforums und ihre Stellung in der früh- und mittelkaiserzeitlichen Architekturdekoration Roms. Wien 1971.
Letzner 1990 W. Letzner, Römische Brunnen und Nymphaea in der westlichen Reichshälfte. Münster 1990.
Machatschek – Schwarz 1981 A. Machatschek – M. Schwarz, Bauforschungen in Selge. Erganzungbände zu den Tutili Asiae Minoris 9. Wien 1981.
McCredie et al. 1992 J. R. McCredie, G. Roux, S. M. Shaw – J. Kurtich, Samothrace 7: The Rotunda of Arsinoe. Princeton 1992.
McKenzie 1990 J. McKenzie, The Architecture of Petra. Oxford 1990.
McKenzie 2007 J. McKenzie, The Architecture of Alexandria and Egypt c. 300 BC to Ad 700. London 2007.
Mert – Niewöhner 2010 İ. H. Mert – P. Niewöhner, “Blattkapitelle in Konya. Lykaonien zwischen Sidamaria und Binbirkilise”. IstMitt 60 (2010) 373-410.
Mert 2008 İ. H. Mert, Untersuchungen zur hellenistischen und kaiserzeitlichen Bauornamentik von Stratonikeia (IstForsch 50) Tübingen 2008.
Mitchell 1979 S. Mitchell, “Iconium and Ninica: Two Double Communities in Roman Asia Minor”. Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte 28/4 (1979) 409-438.
Naumann 1937 R. Naumann, Der Quellbezirk von Nimes. Berlin 1937.
Pensabene 1993 P. Pensabene, Elementi architettonici di Alessandria e di altri siti egiziani, Repertorio d’Arte dell’Egitto Greco-Romano, Serie C, Volume III. Roma 1993.
Piesker – Ganzert 2012 K. Piesker – J. Ganzert, Das Theater von Patara. Ergebnisse der Untersuchungen 2004 bis 2008, Patara II/2. İstanbul 2012.
Pohl 2002 D. Pohl, “Kaiserzeitliche Tempel in Kleinasien unter besonderer Berucksichtigung der hellenistischen Vorlaufer”. Asia Minor Studien 43, 2002.
Praschniker – Theuer 1979 C. Praschniker – M. Theuer, Das Mausoleum von Belevi. Forschungen in Ephesos, Band VI. Wien 1979.
Pülz 1989 S. Pülz, Untersuchungen zur kaiserzeitlichen Bauornamentik von Didyma (IstMitt-BH 35). Tübingen 1989.
Reggiani Massarini 1990 A. M. Reggiani Massarini, Museo Civico di Rieti. Roma 1990.
Reynolds 1990 J. Reynolds, “Inscriptions and the Building of the Temple of Aphrodite”. Ed. C. Roueché – K. T. Erim, Aphrodisias Papers: Recent Work on Architecture and Sculpture. Journal of Roman Archaeology Supplemental Series 1. Ann Arbor (1990) 37-40.
Rumscheid 1994 F. Rumscheid, Untersuchungen zur kleinasiatischen Bauornamentik des Hellenismus I-II. Mainz 1994.
Rumscheid 2004 F. Rumscheid, “Der Tempel des Augustus und der Roma in Mylasa. Eine kreative Mischung östlicher und westlicher Architektur”. JdI 119 (2004) 131-178.
Schober 1933 A. Schober, Der Fries des Hekateions von Lagina (IstForsch 2). Wienna 1933.
Schädler 1991 U. Schädler, “Zur Entstehung der attischen Basis und ihrer Verwendung im kleinasiatischen Tempelbau”. AMS 3 (1991) 91-110.
Schreiter 1996 C. Schreiter, “Hellenistische und römische Kelchbasen”. DaM 9 (1996) 113-141.
Sherwin-White 1976 A. N. Sherwin-White, “Rome, Pamphylia and Cilicia, 133-70 B.C.”. JRS 66 (1976) 1-14.
Söğüt 2005 B. Söğüt, “Hierapolis Arkeoloji Müzesi’ndeki MÖ 1.-MS 1. Yüzyıla Ait Bezemeli Mimari Elemanlar”. Eds. M. Şahin – İ. H. Mert, Ramazan Özgan’a Armağan. İstanbul (2005) 249-371.
Söğüt 2010 B. Söğüt, “Stratonikeia 2008 Yılı Çalışmaları”. KST 31/4 (2010) 263-286.
Strocka 1981 V. M. Strocka, Das Markttor von Milet. 128. Winckelmannsprogramm der archäologischen Gesellschaft zu Berlin. Berlin 1981.
Şimşek 2013 C. Şimşek, Laodikeia (Laodicea ad Lycum), Laodikeia Çalışmaları 2. İstanbul 2013.
Taşlıalan 1993 M. Taşlıalan, Pisidia Antiocheia’sı Augustus Kutsal Alanı ve Tapınağının Rekonstrüksiyonu. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya 1993.
Temple 2013 Ç. Temple, Konya/İkonion ve Çevresinde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi. Ankara 2013.
Theodorescu 1990 D. Theodorescu, “La restitution de l’Aphrodision: certitudes et perplexités”. Ed. C. Roueché – K. T. Erim, Aphrodisias Papers: Recent Work on Architecture and Sculpture. Journal of Roman Archaeology Supplemental Series 1. Ann Arbor (1990) 49-65.
Thür 1990 H. Thür, “Arsinoe IV, eine Schwester Kleopatras VII, Grabherrin des Oktogons in Ephesos? Ein Vorschlag”. Öjh 60 (1990) 43-56.
Tırpan et al. 2012 A. A. Tırpan, Z. Gider – A. Büyüközer, “The Temple of Hekate at Lagina”. Ed. T. Schulz, “Dipteros und Pseudodipteros: bauhistorische und archäologische Forschungen”, Byzas 12. İstanbul (2012) 181-202.
Vandeput 1995 L. Vandeput, “Dating by Means of Architectural Decoration. Posibilities and Limits”. Sagalassos III: Report on the Fourth Excavation Campaign of 1993 (1995) 129-136.
Vandeput 1997 L. Vandeput, The Architectural Decoration in Roman Asia Minor, Sagalassos: A Case Study, SEMA I. Turnhout 1997.
von Aulock 1976 H. von Aulock, Münzen und Städte Lykaoniens (IstMitt-BH 16). Tubingen 1976.
von Mercklin 1962 E. von Mercklin, Antike Figuralkapitelle. Berlin 1962.
Walker 1979 S. Walker, “Corinthian Capitals with Ringed Voids: The Work of Athenian Crafts-men in the Second Century A.D.”. AA (1979) 103-129.
Ward-Perkins 1948 J. B. Ward-Perkins, “Severan Art and Architecture at Lepcis Magna”. JRS 38 (1948) 59-80.
Weigand 1914 E. Weigand, “Baalbek und Rom, die römische Reichskunst in ihrer Entwickelung und Differenzierung”. JdI 29 (1914) 37-91.
Yegül 1986 F. Yegül, The Bath-Gymnasium Complex at Sardis. Cambridge 1986.