Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun Havza’daki Faaliyetlerinin Milli Mücadele’deki Yeri

Dokuzuncu Ordu Kıtaatı Müfettişi göreviyle Samsun’a gönderilen Mustafa Kemal Paşa, burada Rum çetelerinin sebep olduğu asayişsizlikleri gidermek hususunda yerel yetkililerle görüşmüştü. Anadolu’daki kumandanlıklar ve valilerle haberleşen Mustafa Kemal Paşa, onları Millî Mücadele etrafında toplamaya çalışmıştır. Mustafa Kemal Paşa’nın planı, Millî Mücadele için birlik ve beraberliğin sağlanması ve teşkilatlanmanın tamamlanmasıydı. İstanbul’a gönderdiği telgrafında Mustafa Kemal Paşa, İngilizlerin Samsun’u mahallî idarecilere haber vermeden işgal ettiğini, bu durumun devletin nüfuzunu sekteye uğrattığını, İngilizlerin Rumlarla işbirliği içinde olduğunu bildirmekteydi. Havza’ya geçen Mustafa Kemal Paşa, etrafındakilere ümitsizliğe kapılmamalarını, memleketin kurtulacağına inanmalarını telkin etmiştir. Burada Millî Mücadele’de ilk millî tepki olan Havza Genelgesi’ni yayımlayan Mustafa Kemal Paşa, genelge ile işgallere karşı ilk resmî başkaldırıya imza atmıştı. Bu genelge ile millî teşkilatların kurulması lüzumu, işgallere tepki olarak mitingler yapılmasını, İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletlerine telgraflar çekilmesini, İtilaf Devletleri’nin işgal gerekçesi olarak kullandığı Hristiyan halkın güvenliğinin sağlanmasını, millî bilincin uyandırılması gereğini tüm askerî ve mülkî amirlere duyurmuştur. Millî Mücadele’nin halka benimsetilmesini amaçlayan ve bunu direnişlerle, mitinglerle yöntem olarak belirleyen Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’dan beri gizli tuttuğu amacına ulaşmada önemli bir merhaleyi geride bırakmıştı. Erzurum ve Sivas Kongreleri öncesinde Mustafa Kemal Paşa’nın faaliyetleri Millî Mücadele’yi tek elden yönetmede en önemli amillerden biri olmuştur

Anahtar Kelimeler:

Mustafa Kemal Paşa, Samsun, Havza, Genelge, Yunanlılar, İtilaf Devletleri

The Importance of Mustafa Kemal Pasha in National Struggle of Samsun and Havza Activities

Mustafa Kemal Pasha, who was sent to Samsun as the inspector of the ninth army continent, had met with local authorities in order to eliminate the insecurity caused by the Greek gangs. Mustafa Kemal Pasha, who communicated with the commanders and governors in Anatolia, tried to gather them around the National Struggle. Mustafa Kemal Pasha's plan was to ensure unity and solidarity for the National Struggle and to complete the organization. In his telegram to Istanbul, Mustafa Kemal Pasha stated that the British occupied Samsun without informing the local administrators, that this situation interrupted the influence of the state and that the British cooperated with the Greeks. Mustafa Kemal Pasha, who went to the Havza, induced that the people around him should not despair and believe that the country would be saved. Here, Mustafa Kemal Pasha, who issued the Havza Circular, the first national reaction in the National Struggle, signed the first official revolt against the invasions. This circular requires the establishment of national organizations, rallies in response to invasions, the Istanbul government and the Allied States to send telegrams, the use of the Allied Powers as a reason for the occupation of the security of the Christian people, the need to awaken the national authority. Mustafa Kemal Pasha, who aimed to make people adopt the National Struggle and determine it as a method with resistance and rallies, had left behind an important stage in achieving the goal he had kept secret since Istanbul. Before Erzurum and Sivas Congresses, the activities of Mustafa Kemal Pasha were one of the most important actors in directing the National Struggle.

Keywords:

Mustapha Kemal Pasha, Samsun, Havza, Circular, Greeks, Allies,

PDF

___

Akandere 2002 O. Akandere, “Millî Mücadelenin Başlarinda Mustafa Kemal Paşa’da Sine-i Millet Düşüncesi ile Askerlikten İstifası Öncesi ve Sonrası Kendisine Göster¬ilen Bağlılıklar”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 11 (2002) 248-309.
Atay 1998 F. R. Atay, Çankaya. İstanbul 1998.
Belen 1973 F. Belen, Türk Kurtuluş Savaşı. Ankara 1973.
Borak 1970 S. Borak, Atatürk’ün Özel Mektupları. İstanbul 1970.
Cebecioğlu 1944 İ. Cebecioğlu, “Atatürk Havza’da Neler Yaptı”. 19 Mayıs Samsun Halkevi Der¬gisi VII/66 (1944) 2-7.
Cebesoy 2000 A. F. Cebesoy, Millî Mücadele Hatıraları. İstanbul 2000.
Cebesoy 2001 A. F. Cebesoy, Bilinmeyen Hatıralar. İstanbul 2001.
Gencer – Özel 19963 A. İ. Gencer – S. Özel, Türk İnkılap Tarihi. İstanbul 19963.
Jaeschke 1986 G. Jaeschke, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri. Ankara 1986.
Karabekir 1995 K. Karabekir, İstiklal Harbimiz I. İstanbul 1995.
Kemal 2010 C.Kemal, “Osmanlı’nın Filistin Cephesi’ndeki Son Muharebesi”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi 45 Bahar (2010) 37-69.
Komisyon 1982 Komisyon, Atatürk ile İlgili Arşiv Belgeleri (1911-1921 Tarihleri Arasına Ait 106 Belge). Ankara 1982.
Komisyon 1996 Komisyon, Atatürk’ün Özel Belgelerinden Seçmeler IV. Ankara 1996.
Komisyon 1999a Komisyon, Atatürk’ün Samsun’a Çıkışı ve Kurtuluş Savaşı’nın Başlatılmasına Dair Belgeler 80. Yıl 1919-1999. Ankara 1999.
Komisyon 1999b Komisyon, Atatürk’ün Bütün Eserleri II. İstanbul 1999.
Nutuk Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk (Vesikalar). Ankara 1999.
Okur 2006 M. Okur, Millî Mücadele’de Karadeniz Bölgesine Yönelik İngiliz Faaliyetleri. Ankara 2006.
Önal 2002 S. Önal, Hüsrev Gerede’nin Anıları. İstanbul 2002.
Peker 1955 N. Peker, 1918-1923 İstiklal Savaşı’nın Vesika ve Resimleri İnebolu Kastamonu Havalisi. İstanbul 1955.
Şimşir 1973 B. Şimşir, Atatürk İle İlgili İngiliz Belgeleri I. Ankara 1973.
Ülkütaşır 1966 M. Ş. Ülkütaşır, “Atatürk Samsun ve Havza’da”. Türk Kültürü V/49 (1966) 30-35.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Hariciye Siyasi (HR. SYS)
BOA, HR, SYS, 2633/2-22.
Genelkurmay Askeri Tarih Arşivi (ATASE), İstiklal Harbi (İSH)
ATASE, İSH, 346/107, 1.
Askeri Tarih Belgeleri Dergisi (ATBD)
Harp Tarihi Vesikaları Dergisi (HTVD)
The Times, 13 October 1919; 18 November 1919; 25 November 1919.