N. Damla YILMAZ USTA, Hilal YAKUT İPEKOĞLU

Kadıini Mağarası (Alanya/Antalya) İnsanlarının Ölü Gömme Pratikleri Üzerine Antropolojik Bir Ön Değerlendirme

Alanya, Kadıini Mağarası’ndan 2017 yılı kurtarma çalışmalarında, ölü hediyelerinden Geç Kalkolitik/Erken Tunç Çağlarına tarihlendirilen insan iskeletleri ele geçirilmiştir. Bir gömü alanı niteliği taşıyan mağaradan çıkarılan kalıntıların, antropolojik ve arkeolojik incelemeleri sonucunda Kadıini insanının gömü gelenekleri üzerine bir ön değerlendirme yapılmıştır. Bu çalışmada geçmişten günümüze insanın ölüm konusundaki tutumları, ölü gömme gelenekleri ve ritüelleri değerlendirilerek, Kadıini Geç Kalkolitik/Erken Tunç Çağı insanının ölü gömme gelenekleri, inanç sistemleri ile anlam dünyalarının aydınlatılması amaçlanmıştır. Antropolojik ve arkeolojik veriler, mağara sektörlerinin, muhtemelen ölülerin doğrudan mağara içerisine bırakıldığı ve/veya yüzeye oldukça yakın gömüldüğü alanlar olduğunu göstermektedir. Diğer yandan kemiklerin çoğunluğunun mağara sektörlerindeki geniş çukurlardan karışık şekilde ele geçirilmesi, muhtemelen ölülerin öncelikle sekilere bırakıldığını daha sonra ise yeni gelenlere yer açmak amacıyla bu çukurlara atıldığını göstermektedir. Kadıini Mağarası’nda farklı gömü geleneklerinin bir arada olduğu, bazı iskeletlerin yanmış olduğu, bazı iskeletler üzerinde delik izlerinin bulunduğu tespit edilmiştir. İnsan iskeletleri arasında hayvan kemiklerinin de bulunduğu mağaranın o dönemde bölgede yaşayan insanların inanç ve ritüelleri hakkında bilgiler sunduğu açıktır.

Anahtar Kelimeler:

Kalkolitik, Tunç Çağı, Ritüel, İnanç

An Anthropological Assessment About Burial Practices of Kadıini Cave People (Alanya/Antalya)

Of the grave goods, human skeletons dating back to Chalcolithic/Early Bronze Age have been obtained through 2017 Alanya Kadıini Cave rescue excavations. A careful anthropological and archaeologi¬cal investigation was held on the human remains recove¬red from the cave which has the characteristics of burial ground. This investigation reviews the burial traditions of the people of Kadıini. In this paper, it is aimed to high¬light the burial traditions, belief system and understan¬ding of Chalcolithic/Early Bronze Age people of Kadıini; by reviewing the human attitude concerning death, burial traditions and rites from past to present. Accor¬ding to anthropological and archaeological data, cave sec¬tures are probably areas where the dead are left directly into the cave and / or buried very close to the surface. On the other hand, it is thought that presumably the dead were left to the platform first and then thrown into these pits to make room for newcomers because the majority of the bones were recovered from large pits in the cave sectors. In Kadıini Cave, it was found that different burial traditions were together, some skeletons were burnt and some traces of of holes were found on the skeletons. It is clear that the cave, which also includes animal bones among human skeletons, pro¬vides information about the belief and rituals of the people living in the area at that time.

Keywords:

Chalcolithic, Bronze Age, Rite, Belief,

PDF

___

Bailey et al. 2013 L. Bailey, M. Green – M. J. Smith, “Keeping the family together: Canada Farm’s Bronze Age Burials”. Current Archaeology 279 (2013) 20-26.
Becks – Polat-Becks 2013 R. Becks – A. Polat Becks, “Girmeler Mağarası-Lykia’da Bir Kalkolitik Dö¬nem Yerleşimi”. MAKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5/8 (2013) 166-183.
Bieńkowski 1982 P. A. Bieńkowski, “Some Remarks on the Practice of Cremation in the Le¬vant”. Levant XIV (1982) 80-89.
Bittel et al. 1958 K. Bittel, W. Herre, H. Otten, M. Röhrs – J. Scahauble, “Die Hethitischen Grabfunde von Osmankayası, Wissenschhaftliche Veröffentlichungen Der Deutschen Orient”. Gesellschaft 71 (1958) 37-47.
Brereton 2011 G. D. Brereton, The Social Life of Human Remains: Burial rites and the accu¬mulation of capital during the transition from Neolithic to urban societies in the Near East. Unpublished Doctoral Thesis, University of London College. London 2011.
Carr – Knüsel 1997 G. Carr – C. Knüsel, “The Ritual Framework of Excarnation by Exposure as the Mortuary Practice of the Early and Middle Iron Ages of Central Sout¬hern Britain”. Eds. A. Gwilt – C. Haselgrove, Reconstructing Iron Age Societies Oxford (1997) 167-173.
Chesson 2007 M. S. Chesson, “Remembering and Forgetting in Early Bronze Age Mortu¬ary Practices”. Eds. N. Lanery, Performing Death: Social Analysis of Funerary Traditions in the Ancient Near East and Mediterranean. Chicago (2007) 109-141.
Cullen 1995 T. Cullen, “Mesolithic Mortuary Ritual at Franchthi Cave, Greece”. Antiquity 69 (1995) 270-289.
Cullen 1999 T. Cullen, “Scattered Human Bones at Franchthi Cave: Remnants of Ritualor Refuse”. Eds. P. P. Betancourt, V. Karageorghis, R. Laffineur – W. D. Nieme¬ier, Meletemata: Studies in AegeanArchaeology Presented to Malcolm H. Wi-ener As He Enters His 65th Year Aegaeum 20 (1999) 165-171.
Cultraro 2017 M. Cultraro, “Combined Efforts Till Death: Funerary Ritual and Social Sta¬tements in the Aegean Early Bronze Age”. Eds. N. Lanery, Performing Death: Social Analysis of Funerary Traditions in the Ancient Near East and Mediter¬ranean. Chicago (2017) 81-109.
Demir 2018 G. Demir, “Antalya, Alanya Kadıini Mağarası Çalışmaları”. 27. Müze Kur¬tarma Kazıları Sempozyumu, 09-11 Nisan 2018, Antalya.
Deniz 1987 E. Deniz, “Kazılardan Elde Edilen Yanmış Kemikler Üzerine Arkeobiyolojik İncelemeler”. AST 2 (1987) 119-127.
Douglas 2000 M. J. Douglas, “Robert Hertz: The Social Triumph over Death”. Mortality 5 (2000) 97-102.
Durgun 2018 P. Durgun, “Hitit Ölü Gömme Geleneklerinin Yerel Anadolu Kökenleri: Ölü Gömme Geleneklerinde Devamlılık”. Aktüel Arkeoloji 63 (2018) 44-51.
Ekmen 2012 H. Ekmen, “Yeni Veriler Işığında Başlangıcından M.Ö. II. Binin Sonuna Ka¬dar Anadolu’da Yakarak Gömme (Kremasyon) Geleneği”. HÜSBED 5/2 (2012) 33-49.
Erdal 2002 Y. S. Erdal, “Baklatepe Geç Tunç Çağı Mezarından Gün Işığına Çıkarılan Yanmış İnsan İskelet Kalıntılarının Antropolojik Analizi”. Hacettepe Üniver¬sitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (2002) 115-130.
Eriksen 2012 T. H. Eriksen, Küçük Yerler Büyük Meseleler: Sosyal ve Kültürel Antropoloji. Ankara 2012.
Güleç 1994 E. Güleç, “Akdeniz Bölgesi’nde Bulunan Üç Fosil Kafatası”. Belleten LVIII (223) (1994) 531-548.
Güleç et al. 1998 E. Güleç, S. Khun, A. Sevim – C. Pehlevan, “1996 Yılı Antalya-Antakya Yü¬zey Araştırması”. AST 15/2 (1998) 247-254.
Hançerlioğlu 1975 O. Hançerlioğlu, İnanç Sözlüğü: Dinler, Mezhepler, Tarikatlar, Efsaneler. İs¬tanbul 1975.
Hertz 1960 R. Hertz, Death & the Right Hand. Aberdeen 1960.
Hicks 2010 D. Hicks, Ritual and Belief: Readings in the Anthropology of Religion. London 2010.
Ilan – Rowan 2015 D. Ilan – Y. Rowan, “The Judean Desert as a Chalcolithic Necropolis”. Jour¬nal Of Mediterranean Archaeology 28/2 (2015) 171-194.
KMSR 2017 Kadıini Mağarası 2017 Yılı Kurtarma Çalışmaları Sonuç Raporu, T.C. Alan¬ya Müzesi Müdürlüğü, Antalya.
Kökten 1959 K. Kökten, “Tarsus-Antalya Arası Sahil Şeridi Üzerinde ve Antalya Bölgesin¬de Yapılan Tarih Öncesi Araştırmaları”. Türk Arkeoloji Dergisi 8/2 (1959) 10-16.
Lévy-Bruhl 2016 L. Lévy-Bruhl, İlkel Toplumlarda Mistik Deneyim ve Simgeler. Ankara 2016.
Malinowski 2000 B. Malinowski, Büyü, Bilim ve Din. İstanbul 2000.
Mays 1998 S. Mays, The Archaeology of Human Bones. London 1998.
Orschiedt 2012 J. Orschiedt, “Cave Burials in Prehistoric Central Europe”. Eds. K. A. Bergs¬vik – R. Skeates, Caves in Context: Thecultural Significance of Caves and Rockshelters in Europe. Barnsley 2012.
Özbek 2000 M. Özbek, “Öküzini İnsanlarının Antropolojik Analizi”. AST 15 (2000) 127-144.
Özbek 2005 M. Özbek, “Körtik Tepe’de İnsan Sağlığı”. AST 20 (2005) 41-53.
Redfern 2008 R. Redfern, “New Evidence for Iron Age Secondary Burial Practice and Bone Modification from Gussage All Saints and Maiden Castle (Dorset, Eng¬land)”. Oxford Journal of Archaeology 27/3 (2008) 281-301.
Rob et al. 2015 J. Robb, E. S. Elster, E. Isetti, C. J. Knüsel, M. A. Tafuri – A. Traverso, “Clea¬ning the dead: Neolithic ritual processing of human bone at Scaloria Cave, Italy”. Antiquity 89/343 (2015) 39-54.
Rutherford 2007 I. Rutherford, “Achilles and Sallis Wastais Rituel: Performing Geath in Gree¬ce and Anatolia”. Eds. N. Lanery, Performing Death: Social Analysis of Fune¬rary Traditions in the Ancient Near East and Mediterranean. Chicago (2007) 223-236.
Sağır et al. M. Sağır – İ. Özer – Z. Satar – E. Savaş Güleç, “Stratonikeia İskeletlerinin Pa¬leoantropolojik Analizi”. AST 28 (2013) 59-68.
Sevim et al. 1999 A. Sevim, İ. Özer, C. Pehlevan, O. Arman, A. Yiğit – E. Güleç, “Birecik Barajı Eski Tunç Mezarlığından Çıkarılan İskeletlerin Paleoantropolojik Analizi”. AST 14 (1999) 65-73.
Shipman et al. 1984 P. Shipman, G. Foster – M. Schoeninger, “Burnt Bone and Teeth: An Expe¬rimental Study of Color, Morphology, Crystal Structure and Shrinkage”. Jo¬urnal of Archaeological Science 11 (1984) 307-325.
Smith et al. 2016 M. J. Smith, M. J. Allen, G. Delbarre, T. Booth, P. Cheetham, L. Bailey, F. O’Malley, M. P. Pearson – M. Green, “Holding on to the Past: Southern Bri¬tish Evidence for Mummification and Retention of the Death in the Chalco¬lithic and Bronze Age”. Journal of Archaeological Science 10 (2016) 744-756.
Speal 2006 C. S. Speal, “The Social Implication of Younge Complex Mortuary Ritual: A Survey of Post-mortem Skeletal Modification from Riviere AU Vase, Michi¬gan”. Archaeology of Eastern North America 34 (2006) 1-28.
Şenyurt 1997 S. Y. Şenyurt, “Hititler Döneminde Öbür Dünya Anlayışı”. Bilim ve Ütopya 36 (1997) 16-19.
Şenyürek 1958 M. S. Şenyürek, “Antalya Vilayetinde Öküzini'nde Bulunan Bir İnsan İskele¬tinin Tetkiki”. Belleten XXII/88 (1958) 466-515.
Thomson 2007 G. Thomson, Tarihöncesi Ege. Eski Yunan Tolumu Üzerine İncelemeler. İs¬tanbul 2007.
Turner 1991 V. Turner, The Ritual Process: Structure and Anti-Structure. New York 1991.
Türkmen 2018 S. Türkmen, 2017 Yılı Kadıini Mağarası Çalışmaları, 8. Ulusal Mağara Bilimi Sempozyumu Tam Metin ve Özet Bildiri Kitabı (s.27-28). Antalya 2018.
Uhri 2010 A. Uhri, Anadolu’da Ölümün Tarihöncesi: Bir Geleneğin Oluşum Süreçleri. İstanbul 2010.
Van Gennep 1960 A. Van Gennep, The Rites of Passage. Chicago 1960.
Verhoeven 2000 M. Verhoeven, “Death, Fire and Abandonment: Rituel Practice at Late Neo¬lithic Tell Sabi Abyad, Syria”. Archaeological Dialogues 7/1 (2000) 46-65.
White – Folkens 2005 D. T. White – P. Folkens, Human Osteology Manuel Handbook. USA 2005.
White et al. 2012 D. T. White, M.T. Black, P. Folkens, Human Osteology. USA 2012.
Yaşat et al. 2012 Z. F. Yaşar, F. A. Demirel – A. Çankaya, “Burdur Kızılin Mağarası İskeletleri¬nin Antropolojik Açıdan Değerlendirilmesi”. ÇÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21/2 (2012) 129-142.
Yiğit et al. 2005 A. Yiğit – P. Gözlük – A. C. Erkman – A. Çırak – N. Şimşek, “Altıntepe Urar¬tu İskeletlerinin Paleoantropolojik Açıdan Değerlendirilmesi”. AST 20 (2005) 79-90. Akyurt 1998 İ. M. Akyurt, M.Ö. 2. Binde Anadolu'da Ölü Gömme Adetleri. Ankara 1998.
Alp 1954 S. Alp, “Karahöyük Kazısı”. Belleten 18 (1954) 402-404.
Al-Shorman – Khwaileh 2011 A. Al-Shorman – A. Khwaileh, “Burial Practices in Jordan from the natufians to the persians”. Estonian Journal of Archaeology 15 (2011) 88-108.
Andrews et al. 2005 P. Andrews, T. Molleson – B. Boz, “The Human Burials at Çatalhöyük”. Ed. I. Hodder, Inhabiting Çatalhöyük Reports from the 1995-99 Seasons. Camb¬ridge (2005) 261-278.
Angel 1951 J. L. Angel, Troy Supplementary Monograph 1, The Human Remains. Lon¬don 1951.
Aydın 2009 H. Aydın, Antropoloji Sözlüğü. Eds. K. Emiroğlu – S. Aydın. Ankara 2009.
Bacvarov 2006 K. Bacvarov, “Early Neolithic Jar Burials in Southeast Europe, A Comperati¬ve Approach”. Documenta Praehistorica 33 (2006) 101-106.