Veri Zarflama Analizi ve Analitik Hiyerarşi Süreci ile Sigorta Şirketlerinin Finansal Oran Analizi

Sigorta şirketlerinin yükümlülüklerini yerine getirebilmek için güçlü bir finansal yapıya ihtiyaçları vardır. Finansal yeterliliğin ölçülmesinde sermaye yeterliliğine ilişkin oranlar, aktif kalitesi ve likiditeye ilişkin oranlar, faaliyet oranları, karlılık oranları değerlendirilmektedir. Finansal oran analizi şirketlerin göreli etkinliklerinin değerlendirilmesi için çok yaygın kullanılan bir analitik araçtır. Finansal oran analizinde şirketlerin bir çıktısının bir girdisine oranı alınarak göreli etkinlik ölçümü yapılırken, hesaplanan çok sayıda oranın ağırlıklı toplamı olarak alınabilecek tek bir ölçü belirlemek gerekmektedir. Bu noktada farklı oranların ağırlıklarının belirlenmesi ihtiyacı doğmaktadır. Pakkar (2014a), Veri Zarflama Analizi (VZA) ve Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) yardımıyla bu ağırlıkların belirlenmesine ilişkin bir yöntem önermiştir. Bu yöntemde değerlendirmeye alınan finansal oranlar normalleştirilerek girdisi olmayan VZA modelinde çıktı olarak kullanılmıştır. Orana dayalı bu VZA modelinden her bir şirketin etkinliği hesaplandıktan sonra her bir karar verme birimi için minimum etkinlik kaybı ile çıktı oranlarının ağırlıkları elde edilmiştir. Daha sonra AHS ile uzman görüşü yardımıyla belirlenen oranlar ve oranların kategorilerine ilişkin öncelikli ağırlıklar, maksimum etkinlik kaybının ve çıktı oranlarının ağırlıklarının bulunması için modelde (ağırlıkların sınırlandırılmasında) kullanılmıştır. Son olarak, her bir şirketin performansı, çıktı oranlarının öncelikli ağırlıklarına göreli yakınlığı açısından değerlendirilmiştir. Bu amaçla geliştirilen parametrik hedef programlama modeli ile tanımlanmış etkinlik kaybı aralığında parametre değeri arttırılarak karar vericinin istediği hedefe ne kadar ulaşabileceği belirlenmiştir. Bu çalışmada ise Pakkar (2014a)’ın yaklaşımından faydalanılarak Türkiye’de faaliyet göstermekte olan hayat dışı sigorta şirketleri incelenmiştir. Verisine ulaşılabilen 8 adet hayat dışı sigorta şirketi 4 kategorideki 14 finansal orana ilişkin değerlendirilmiştir. Yöntemin farklı uzman görüşlerinden nasıl etkilendiğini görebilmek amacıyla iki uzmandan faydalanılmıştır. İki farklı uzmanın finansal oranlara dayalı oluşturdukları karşılaştırma matrisleriyle yapılan analizlerde finansal oranlar açısından Ziraat Sigorta ve Liberty Sigorta en etkin iki şirket olarak bulunmuştur. Etkinlik sıralamasında son iki sırayı ise Sompo Japan Sigorta ve Güneş Sigorta almıştır. Böylece iki uzman görüşüne göre en etkin ilk iki şirket aynı kalırken sadece sırası değişmiştir. Etkinlik sıralamasında son iki sırada yer alan şirketler ve sıraları değişmemiştir. Ayrıca tanımlanmış etkinlik kaybı (?) değerleri değiştirilerek şirketlerin sıralamalarının nasıl değişeceği de gözlenmiştir.

Financial Ratio Analysis of Insurance Companies By Means Of Data Envelopment Analysis and Analytic Hierarchy Process

Insurance companies need a strong financial structure in order to fulfill their liabilities. Ratios related to solvency, asset quality, liquidity activity and profitability are evaluated on behalf of measuring the capital adequacy. Financial ratio analysis is a widely used analytical tool which evaluates the relative effectiveness of companies. While carrying out financial ratio analysis in order to measure relative efficiency the ratio of output to input ratio of companies be used. A single measure can be taken as the calculated weighted sum of a number of rates. At this point, necessity of determining the weights of the different rates exists. Pakkar (2014a) proposed a method for determining the weights by means of Data Envelopment Analysis and Analytic Hierarchy Process. The aim of this study is ranking of 8 non-life insurance companies with the help of financial ratios of year 2014 in Turkey by utilizing the approach of Pakkar. Two different results which based on expert opinion compared in order to see how the findings are affected by different expert opinions in this applied method. Consequently, Liberty and Ziraat Insurance are found as the most effective companies, whereas Sompo Japan and Güneş Insurance are found as the least effective insurance companies. In addition according to the value of the parameter which is in the determined minimum efficiency loss intervals various rankings of insurance companies has been observed.

Keywords:

Insurance, Data Envelopment Analysis, Analytic Hierarchy Process Goal Programming, Ratio Analysis,

PDF

___

Akhisar, İ. (2014). Performance Ranking of Turkish Insurance Companies: The ANP Application. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 6(11), 1- 13.
Akhisar, İ. ve Tezergil S. A. (2014). Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Endeksi: Türk Sigorta Sektörü Uygulaması. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(10), 1-14.
Akın, F. ve Ece, N. (2013). İMKB'de İşlem Gören Sigorta Şirketlerinin 2006- 2010 Dönemi Finansal Performanslarının Analizi. MUFAD Muhasebe ve Finansman Dergisi, 57, 89-106.
Akyüz, Y. ve Kaya, Z. (2013). Türkiye'de Hayat Dışı ve Hayat/Emeklilik Sigorta Sektörünün Finansal Performans Analiz ve Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 26, 355-371.
Banker, R. D., Charnes, A., Cooper, W. W. (1984). Some Models For Estimating Technical And Scale Inefficiencies In Data Envelopment Analysis. Management Science, 30(9), 1078-1092.
Başkır, M. B. (2015). Sigorta Piyasasında Finansal Performansın Klasik ve Bulanık Öbekleme Yöntemleri ile İncelenmesi. Bankacılık ve Sigortacılık Araştırmaları Dergisi, 2(7-8), 19-33.
Başpınar, A. (2005). Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta Şirketi Mali Tablolarına Uygulanması. Maliye Dergisi, 149, 5-35.
Bates, J. M., Baines, D. ve Whynes, D. K. (1996). Measuring The Efficiency Of Prescribing By General Practitioners. Journal Of The Operational Research Society, 47, 1443-1451.
Bhushan, N. ve Rai, K. (2004). Strategic Decision Making Applying The Analytic Hierarchy Process, 1st Edition, London: Springer.
Brunelli, M. (2015). Introduction to the Analytic Hierarchy Process, New York: Springer.
Bursalı, O. B. (2010). Sigorta İşletmelerinin İnternet Üzerindeki Uygulamalarının Analitik Hiyerarşi Süreci ile Değerlendirilmesi. İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi, 1(2), 17-27.
Ceylan, A. ve Korkmaz, T. (2014). Finansal Yönetim Temel Konular, Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.
Charnes, A., Cooper, W. W. ve Rhodes, E. (1978). Measuring The Efficiency Of Decision Making Units. European Journal Of Operational Research, 2/6, 429-444.
Chen, W. ve Mcginnis, L. F. (2007). Reconciling ratio analysis and DEA as performance assessment tools. European Journal of Operational Research, 178(1), 277-291.
Chen, Y. ve Ali, A. I. (2002). Output-input Ratio Analysis and DEA Frontier. European Journal of Operational Research, 142(3), 476-479.
Çağlar, A. (2003). Veri Zarflama Analizi İle Belediyelerin Etkinlik Ölçümü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Çetintaş, H. ve Biçen, F. (2012). Türkiye'de Sigortacılık Sektörünün Etkinlik Analizi. TISK Akademi, 7(14), 124-154.
Dağdeviren, M. (2008). Decision Making In Equipment Selecetion: An Integrated Approach with AHP and PROMETHEE. Journal of Intelligent Manufacturing, 19(4), 397-406.
Dalkılıç, N. (2012). Türkiye'de Hayat Dışı Sigortacılık Sektöründe Etkinlik Analizi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 55, 71-90.
Despic, O., Despic, M. ve Paradi, J. C. (2007). DEA-R: Ratio-Based Comparative Effciency Model, Its Mathematical Relation to DEA and Its Use in Applications. Journal of Productivity Analysis, 28, 33-44.
Diacon, S. R., Starkey, K. ve O'Brien, C. (2002). Size And Efficiency In European Long-term Insurance Companies: An International Comparison. The Geneva Papers On Risk And Insurance, 27/3, 444-466.
Emrouznejad, A. ve Amin, G. R. (2009). DEA Models for Ratio Data: Convexity Consideration. Applied Mathematical Modelling, 33, 486-498.
Genç, T., Kabak, M., Köse, E. ve Yılmaz, Z. (2015). Bireysel Emeklilik Sistemi Seçimi Problemine İlişkin Macbeth Yaklaşımı. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 22, 47-65.
Hollingsworth, B., Smith, P.C. (2003). The Use of Ratios in Data Envelopment Analysis. Applied Economics Letters, 10(11), 733-735.
Işıklar, G. ve Büyüközkan, G. (2007). Using A Multi-Criteria Decision Making Approach to Evaluate Mobile Phone Alternatives. Computer Standarts & Interfaces, 29, 265-274.
Karakaya, A., Kurtaran, A. ve Dağlı, H. (2014). Bireysel Emeklilik Şirketlerinin Veri Zarflama Analizi ile Etkinlik Ölçümü: Türkiye Örneği. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 22, 1-23.
Kaya, E. Ö. ve Kaya, B. (2015). Türkiye'de Hayat Sigortası Şirketlerinin Finansal Performansını Belirleyen Firmaya Özgü Faktörler: Panel Veri Analizi. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 7(12), 93-111.
Kayalı, C. A. (2007). 2000-2006 Döneminde Türkiye'de Faaliyet Gösteren Sigorta Şirketlerinin Etkinlik Değerlendirmesi. Yönetim ve Ekonomi, 14(2), 103-115.
Kılıçkaplan, S. ve Baştürk, F. H. (2004). Türkiye'de Hayat Dışı Alanda Faaliyet Gösteren Sigorta Şirketlerinin 2002 yılındaki Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi (VZA) ile Ölçülmesi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 63-79.
Kılıçkaplan, S. ve Karpat, G. (2004). Türkiye'de Hayat Sigortası Sektöründe Etkinliğin İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 1-14.
Köse A. (2010). Türk Sigorta Sektörü Hayat ve Emeklilik Şirketlerinin Etkinlik Analizi. Akademik Araştırmalar Dergisi, 44, 85-100.
Köse, A. ve Şimşek, N. (1999). Türk Sigorta Sektörünün Mali Performansı: 1990- 1996 Yılına İlişkin Bir Değerlendirme. Reasürör Dergisi, 31, 6-31.
Leskay Tan, M. (2010). Elementer Alanlarda Faaliyet Gösteren Sigorta Şirketlerinde Finansal Tablo Analizleri ve Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Lin, M. C., Wang, C. C., Chen, M. S. ve Chang, C. A. (2008). Using AHP and TOPSIS Approaches in Customer-Driven Product Design Process. Computers in Industry, 59, 17-31.
Liu, W.B., Zhang,, D.Q., Meng, W., Li, X.X., Xu, F. (2011). A Study of DEA Models Without Expilicit Inputs. Omega, 39, 472-480.
Monea, M. (2009). Financial Ratios - Reveal How a Business is Doing?. Economics, 9/2, 137-144.
Myers, J. H. ve Alpert, M. I. (1968). Determinant Buying Attitudes: Meaning and Measurement. Journal of Marketing, 13-20.
Özcan, A. İ. (2011). Türkiye'de Hayat Dışı Sigorta Sektörünün 2002-2009 Dönemi İtibariyle Etkinlik Analizi. Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 61-78.
Pakkar, M. S. (2014a). Using DEA and AHP for Ratio Analysis. American Journal of Operations Research, 4, 268-279.
Pakkar, M. S. (2014b). Using Data Envelopment Analysis and Analytic Hierarchy Process to Construct Composite Indicators. Journal of Applied Operational Research, 6 (3), 174-187.
Pakkar, M. S. (2015). Using Data Envelopment Analysis and Analytic Hierarchy Process for Multiplicative Aggregation of Financial Ratios. Journal of Applied Operational Research, 7 (1), 23-35.
Peker İ. ve Baki B. (2011). Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Türk Sigortacılık Sektöründe Performans Ölçümü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 7, 1-18.
Podinovski, V. V. (2004). Suitability and Redundancy of Non-Homogeneous Weight Restrictions for Measuring the Relative Efficiency in DEA, European Journal of Operational Research, 154(2), 380-395.
Ray S. C. (2004) Data Envelopment Analysis Theory And Tecniques For Economics And Operations Research, UK: Cambridge University Press.
Saaty, T. (1977). A Scaling Method for Priorities in Hierarchical Structures. Journal of Mathematical Psychology, 15(3): 234-281.
Saaty, T. L. (1987). The Analytic Hierarchy Process- What It Is and How It Is Used. Mathematical Modelling, 9/3-5, 161-176.
Saaty, T. L. (2008). Relative Measurement and It's Generalization in Decision Making Why Pairwise Comparisons are Central in Mathematics for the Measurement of Intangible Factors- The Analytic Hierarchy/ Network Process. RACSAM, 102/2, 251-318.
Saaty, T. L. ve Shang, J. S. (2011). An Innovative Orders- of- Magnitude Approach to AHP-based Multi-Criteria Decision Making: Prioritizing Divergent Intangible Humane Acts. European Journal of Operational Research, 214, 703-715.
Saaty, T. L. ve Vargas, L.G. (2001). Models, Methods, Concepts & Applications, New York: Springer,
Salimi Altan, M. (2010). Türk Sigortacılık Sektöründe Etkinlik: Veri Zarflama Analizi Yöntemi ile Bir Uygulama. Gazi Ünversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 185-204.
Sezen, B., İnce, H. ve Aren, S. (2005). Türkiye'deki hayat dışı Sigorta Şirketlerinin Veri Zarflama Analizi Tekniği ile Göreli Etkinlik Değerlendirmesi. İktisat İşletme ve Finans, 20(236), 87-95.
Sigaroudi, S. (2010). Incorporating Ratios in DEA- Applications to Real Data. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Toronto: University of Toronto.
Song, M., Wu, J. ve Wang, Y. (2011). An Extended Aggregated Ratio Analysis in DEA. Journal of Systems Sciences and Systems Engineering, 20(2), 249- 256.
Şenel, S. A. (2006). Sigorta Şirketlerinde Mali Yeterlilik. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(2), 297-315.
Tunay, N. ve Tunay, K. B. (2008). Türk Sigorta Sektöründe Finansal Performans Modellemesi ve Analizi. TSEV Sigorta Araştırmaları Dergisi, 5, 29-46.
Turgutlu, E., Kök, R. ve Kasman, A. (2007). Türk Sigortacılık Şirketlerinde Etkinlik: Deterministik ve Şans Kısıtlı Veri Zarflama Analizi. İktisat İşletme ve Finans, 22(251), 85-102.
Türkiye Cumhuriyeti Hazine Müsteşarlığı (2014). Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Faaliyetleri Hakkında Rapor, Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Hazine Müsteşarlığı.
Wu, D., Liang, L., Huang, Z. ve Li, S. X. (2005). Aggregated Ratio Analysis in DEA. International Journal of Information Technology&Decision Making, 4, 369-384.
Yılmaz, T. (2010). Sigorta Sektöründe Rasyo Analizi Yöntemi ile Finansal Yapının Değerlendirilmesi ve İMKB'de İşlem Gören Sigorta Şirketleri Üzerine Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.