Türkiye’de Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisi: Zamana Göre Değişen Nedensellik Testlerinden Bulgular

Döviz kurları, gerek seviyesi gerekse bu seviyenin belirlenmesinde hayata geçirilen kur politikaları bağlamında önemli bir ekonomik araçtır. Başta dış ticaret olmak üzere birçok ekonomik göstergeyi etkileyebilen döviz kurları, 1980’li yıllarla birlikte ihracatın merkeze alındığı yeni bir kalkınma stratejisinin benimsendiği Türkiye ekonomisi için de önem taşımaktadır. İthal girdi yoğunluğuna sahip bir üretim yapısına sahip gelişmekte olan bir ülke olan Türkiye’de son dönemde yurtiçi ve uluslararası alanda yaşanan gelişmeler, döviz kurlarının istikrarsız bir görüntü eşliğinde yüksek bir seyir izlemesine yol açmıştır. Bu çalışmada döviz kuru, ihracat ve ithalat arasındaki nedensellik ilişkisinin varlığı ve sürekliliği 1994-2021 yılları arası aylık veriler yardımıyla araştırılmış, farklı konjonktürel gelişmelerin kur-dış ticaret ilişkisi üzerindeki etkileri konu edinilmiştir. Yeni nesil zamana göre değişen nedensellik testlerinden yararlanılan analiz bulguları, rekabetçi kur politikalarıyla dış ticarette ülke lehine kazanımlar elde edilebileceğini savunan görüşlerin Türkiye örnekleminde geçerli olmadığı yönünde kanıtlar sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Döviz Kuru, İhracat, İthalat, Zamana Göre Değişen Nedensellik

PDF

___

Açcı, Y. (2016). Türkiye’de reel döviz kuru ve dış ticaret ilişkisinin var analizi ile incelenmesi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 8(14), 41-53. https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.264357
Arize, A. C., Malindretos, J. and Igwe, E.U. (2017). Do exchange rate changes improve the trade balance: An asymmetric nonlinear cointegration approach. International Review of Economics & Finance, 49, 313-326. https://doi.org/10.1016/j.iref.2017.02.007
Ayhan, F. (2019). Türkiye ekonomisinde döviz kuru oynaklığının dış ticaret üzerindeki etkisinin analizi. Business and Economics Research Journal, 10(3), 629-647. https://doi.org/10.20409/berj.2019.190
Badinger, H. and Fichet de Clairfontaine, A. (2019). Trade balance dynamics and exchange rates: In search of the J‐curve using a structural gravity approach. Review of International Economics, 27(4), 1268-1293. https://doi.org/10.1111/roie.12426
Baum, C. F., S. Hurn, and J. Otero (2021). The dynamics of U.S. industrial production: A time-varying Granger causality perspective. Econometrics and Statistics. https://doi.org/10.1016/j.ecosta.2021.10.012
Chaudhary, G. M., Hashmi, S. H. and Khan, M. A. (2016). Exchange rate and foreign trade: a comparative study of major South Asian and South-East Asian countries. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 230, 85-93. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2016.09.011
Clemente, J., Montañés, A. and Reyes, M. (1998). Testing for a unit root in variables with a double change in the mean, Economics Letters, 59(2), 175-182. https://doi.org/10.1016/S0165-1765(98)00052-4
Çatalbaş, N. (2021). The Relationship among import, export, and real exchange rate in Turkey. Journal of Current Researches on Business and Economics, 11(1), 49-72. https://doi.org/10.26579/jocrebe.91
Değer, O. ve Demir, M. (2015). Reel efektif döviz kuru ve dış ticaret hacmi arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 52 (604), 7-21.
Dolado, J. J. and Lütkepohl, H. (1996). Making Wald test work for cointegrated VAR systems. Econometric Reviews, 15(4), 369-386. https://doi.org/10.1080/07474939608800362
Göçer, İ. ve Elmas, B. (2013). Genişletilmiş Marshall-Lerner koşulu çerçevesinde reel döviz kuru değişimlerinin Türkiye'nin dış ticaret performansına etkileri: Çoklu yapısal kırılmalı zaman serisi analizi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 7(1), 137-157.
Granger, C. W. J. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica, 37, 424–438.
Granger, C. W. J. (1988). Some recent development in a concept of causality. Journal of Econometrics, 39(1-2), 199–211.
Guechari, Y. (2012). An empirical study on the effects of real effective exchange rate on Algeria's trade balance. International Journal of Financial Research, 3(4), 102-115. doi: 10.5430/ijfr.v3n4p102
Güler, A. (2021). Reel döviz kuru şoklarının ihracat ve dış ticaret dengesi üzerindeki asimetrik etkileri: Türkiye için NARDL Yaklaşımından Kanıtlar. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 950-970. https://doi.org/10.33206/mjss.869125
Hepaktan, C. E., Çınar, S. ve Dündar, Ö. (2011). Türkiye’de uygulanan döviz kuru sistemlerinin dış ticaret ile ilişkisi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 3(5), 62-82.
Hepaktan, C. E. (2009). Türkiye’nin Marshall-Lerner koşuluna ilişkin parçalı eşbütünleşme analizi. Yönetim ve Ekonomi, 16(1), 39-55.
Iyke, B. N. and Ho, S. Y. (2017). The real exchange rate, the Ghanaian trade balance, and the J-curve. Journal of African Business, 18(3), 380-392. https://doi.org/10.1080/15228916.2017.1315706
Karaş, G. ve Karaş, E. (2017). Reel efektif döviz kuru, ihracat ve ithalat arasındaki ilişki: Türkiye özelinde ekonometrik bir değerlendirme. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(Special Issue), 27-46.
Kartal, G. (2019). Türkiye’de son dönemde yaşanan döviz kuru volatilitesinin dış ticarete etkisi üzerine bir uygulama eşbütünleşme ve nedensellik analizi. Fiscoeconomia, 3(1), 246-258. doi: https://doi.org/10.25295/fsecon.2019.01.010
Kasman A. ve S. Kasman (2005). Exchange rate uncertainty in Turkey and its impact on export volume. METU Studies in Development, 32, 41-58.
Keho, Y. (2021). Real exchange rate and trade balance dynamics in Cote d’Ivoire. International Journal of Economics and Financial Issues, 11(1), 61-69. https://doi.org/10.32479/ijefi.10857
Keskin, H. ve Kara, M. (2021). Türkiye’de reel efektif döviz kuru ile dış ticaret dengesi arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi. International Journal of Social Science Research, 10(2), 273-284.
Kılıç, R., Özbek, R. İ. ve Çiftçi, İ. (2018). Türkiye için J-eğrisi hipotezinin geçerliliği: ARDL sınır testi yaklaşımı. International Journal of Disciplines Economics &Adminisstrative Sciences Studies, 4(7), 112-128.
Kızıldere, C., Kabadayı, B. ve Emsen, Ö. S. (2014). Dış ticaretin döviz kuru değişimlerine duyarlılığı: Türkiye Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 12, 39-54. https://doi.org/10.18092/ijeas.74487
Kodongo, O. and Ojah, K. (2013). Real exchange rates, trade balance and capital flows in Africa. Journal of Economics and Business, 66, 22-46. https://doi.org/10.1016/j.jeconbus.2012.12.002
Kotil, E. (2020). Exports, imports, and the exchange rate_A causality analysis for Turkey (2004-2017). Grima, S. et al. (Ed.), Contemporary studies in economic and financial analysis (pp. 163-170). Emerald Publishing Limited.
Krugman, P. R., Obstfeld, M. and Melitz, M. J. (2014). International economics: theory and policy. 10. Baskı. Boston, Pearson.
Marshall, A. (1929). Money credit and commerce. 3. Baskı. London: Macmillan.
Lerner, A. P. (1944). The economics of control: Principles of welfare economics. London: Macmillan.
Newbold, P. and Hotopp, S. M. (1986). Testing causality using efficiently parametrized vector ARMA models. Applied Mathematics and Computation, 20(3-4), 329-348. https://doi.org/10.1016/0096-3003(86)90010-X
Özmen, E. (2014). Reel döviz kuru ve Türkiye dış ticaret dinamikleri. Economic Research Center Working Papers in Economics, 14(12), 1-138.
Sağlam, M. ve Uzun, S. (2020). An empirical study on foreign trade and exchange rate analysis in Turkey: Cointegration and causality analyses. Akay Unvan, Y. and Serbestoğlu, İ. (Ed.), Current researches in economics and administrative sciences (pp. 56-73). Montenegro: Ivpe Cetinje.
Shi, S., Hurn, S. ve Phillips, P. C. (2020) Casual change detection in possibly integrated systems: Revisiting the money-income relationship. Journal of Financial Econometrics, 49, 18(1), 158-180, https://doi.org/10.1093/jjfinec/nbz004
Shi, S., Phillips, P. C. ve Hurn, S. (2018). Change detection and the causal impact of the yield curve. Journal of Time Series Analysis, 39(6), 966-987.
Swanson, N. R. (1998). Money and output viewed through a rolling window. Journal of Monetary Economics, 41(3), 455–474. https://doi.org/10.1016/S0304-3932(98)00005-1
Şahin, D. ve Durmuş, S. (2019). Türkiye’de reel efektif döviz kuru, ihracat ve ithalat arasındaki nedensellik ilişkisinin analizi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 210-223.
Tapşin, G. ve Karabulut, A. T. (2013). Reel döviz kuru, ithalat ve ihracat arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Akdeniz İİBF Dergisi, 13(26), 189-204.
Thoma, M. A. (1994). Subsample instability and asymmetries in money–income causality. Journal of Econometrics, 64(1-2), 279–306. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)90066-3
Toda, H. Y. and Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225-250. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01616-8
Tuncay, Ö. ve Özkan, G. (2020). Gelişmekte olan ülkelerde reel döviz kurları ile dış ticaret ilişkisi. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 3(11), 871-884.