II. Mahmud Döneminde Yapılan 1832 Tarihli Arazi ve Emlak Sayımı: Gelibolu Örneği

Öz Osmanlı Devletinde adil ve güvenilir bir vergi düzeninin kurulmasıamacıyla temettuat sayımlarının yapıldığı bilinmektedir. Temettuatsayımlarının Tanzimat’ın uygulandığı yerlerde 1840 ve 1845 yıllarındaolmak üzere iki defa yapıldığı görüşü hakimdir. Yapılan son araştırmalarda1833’de Kıbrıs’ta, 1838 yılında Hüdavendigar ve Gelibolu sancaklarındatemettuat sayımlarının yapıldığı ortaya konmuştur. Bu çalışmada temettuatsayımlarının öncüsü olan ve 1832 tarihinde Gelibolu’da yapılan, emlakve arazi sayımı ele alınmıştır. Aynı tarihte Eceabat ve Keşan şehirlerindesayımların yapılması Gelibolu sancağının pilot uygulama bölgesi olduğunugöstermektedir. Bu sayımlarla ilgili literatürde bir bilgi yoktur. Çalışmadaönce 1832 tarihli sayımın niteliği ve defterin düzenleniş şekli ele alınmıştır.Daha sonra defterdeki 1990 Müslim ve gayrimüslim hanenin sahip olduğuemlak, arazi ve hayvanlar hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Temettuat, Gelibolu, Emlak, Arazi

PDF

___

ŞEMSEDDİN SAMİ (1317), Kâmûs-i Türkî, Dersaadet: İkdam Matbaası.
SEZGİN, İbrahim ( 1991), 1475-1530 Yıllarında Gelibolu Kazası, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
SERİN, Mustafa (1998), “ Osmanlı Arşivinde Bulunan Temettuat Defterleri”, I. Milli Arşiv Şurası, 20-21 Nisan 1998 Tebliğler-Tartışmalar, Ankara: ss.717-728
ÖZTÜRK, Said ( 2003), “Türkiye’de Temettuat Çalışmaları” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt, 1, Sayı, 1, İstanbul, s.287-304.
ÖZÇELİK, Selahittin( 2003), “Tanzimat Öncesinde Girne Kazası ( Temettuat Sayımlarına Göre)”, AÜ. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 22, S. 34, Ankara:ss.35-81
ORTAYLI, İlber (2008), Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, 3. Baskı, Ankara: Cedit Neşriyat.
Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, (2000), ( Nüfusu-Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları), Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu.43.
MEHMED SALAHÎ ( 1313), Kamus-i Osmanî, Cilt, 1, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat (2010), XVI. Asırda Çeşme Kazası, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat (1995) “Osmanlı Sosyal ve İktisadî Kaynaklarından Temettü Defterleri, Belleten, C.LIX, S. 225, ss.395-412.
KARAL, Enver Ziya Karal (1942), “Ragıp Efendi’nin Islâhat Lâyihası”, Tarih Vesikaları, Cilt 1, Sayı 5, ss.356-368.
GÜRAN, Tevfik, (2000), “19. Yüzyıl Temetttuat Tahrirleri” Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik, Ankara: s.77-78.
GÜRAN, Tevfik ( 1998), 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı Üzerine Çalışmalar, İstanbul: Eren Yayıncılık.
GÖYÜNÇ, Nejat (1979), “Hane Deyimi Hakkında, İ.Ü Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı 32,ss.331- 348.
GÖKMEN, Ertan (2008),“ Saruhan Sancağında Temettuat Tahriri”, Bilig, Bahar, 2008, Sayı 45, ss. 73-90.
EYİCE, Semavi (1992), “ Bedesten”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul: ss.302-311.
EMECEN, Feridun (1996), “ Gelibolu”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 14, İstanbul: ss.1-6.
EFE, Ayla ( 2016), “Osmanlı Devleti’nde Yeniden Yapılanmanın Şafağında Üç Vergi Sayımı” Akademik İncelemeler Dergisi, C.11, S. 2. ss.19-35.
EFE, Ayla (2016), “ 1845 Temettuat Sayım Sonuçları Ne Oldu ? ” History Studies, İnternational Journal Of History, Cilt 8, Sayı 1, s. 19-35.
EFE, Ayla (2016), II. Mahmud’un Mal Mülk Sayımı: Evreşe Örneği, Belleten, C. LXXX, S. 288, ss.483- 499.
AYDIN, Mahir (1990), “Sultan II. Mahmud Döneminde Yapılan Nüfus Tahrirleri”, Sultan II. Mahmud ve Reformları Semineri, 28-30 Haziran 1989, İstanbul: İ.Ü Edebiyat Fakültesi, Tarih Araştırma Merkezi.
D. BŞM. d. 42173, 42178