Dardanelles, Hellespont, Çanakkale: Çanakkale Haritaları

Öz Tarih boyunca devletler, denizlere egemen olma durumlarına göre dünya siyaset vekamuoyunda etkinliklerini arttırmıştır. Türk Tarihi de bu açıdan benzer özellikler taşımaktave denizcilik tarihinin araştırılmasında yazılı kaynaklardan biri olan haritalar çalışmalarakaynak sağlamaktadır. Haritalar, dönemlerinin siyasi, ekonomik, askeri ve sosyal değerleriniaktarmalarının yanı sıra estetik ve kültürel özelliklerini de yansıtırlar. Bu kapsamda ikikıtayı birleştiren konumuyla Çanakkale, Anadolu’nun, Marmara Denizi’nin ve Karadeniz’inkapısı olması nedeniyle ayrı bir öneme sahiptir ve birçok tarihi haritaya konu olmuştur.Osmanlı Devleti’nde ilk deniz üssü olarak Gelibolu’nun seçilmesiyle Çanakkale, denizlerdekifaaliyetlerde her dönem önemli yere sahip olmuş ve sonrasında da Başkent İstanbul’ayakınlığı nedeniyle ayrı bir önem kazanmıştır. Çanakkale bu konumuyla ve şehirseldokusuyla birçok tarihi haritada yer almaktadır ve bu haritalarda şehrin ve çevresinin zamaniçerisinde değişimleri de tespit edilmektedir. Ayrıca I. Dünya Savaşı’nın en önemli cephesiolan Çanakkale için üretilen deniz ve kara haritaları dönemin savaşlarına ışık tutmaktadır.Bu çalışmada, farklı dönemlerden seçilen haritalar incelenerek kaynaklar arasında ilişkikurulmuş, özellikle Çanakkale Savaşları sırasında üretilen haritalar tanıtılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Harita, Çanakkale, Coğrafya

PDF

___

Yavuz, Mehmet F. “İlkçağda Gelibolu Yarımadası”, Çanakkale Savaşları Tarihi I, Yayına Hazırlayan: Mustafa Demir, Değişim Yayınları, İstanbul 2008, s. 419-446.
Tursun Bey, Târîh-i Ebü’l-Feth, Yayına Hazırlayan: Mertol Tulum, Baha Matbaası, İstanbul 1977, s.75.
“The Sawley Map from the Imago Mundi by Honorius Augustodunensis”. Pen and Parchment: Drawing in the Middle Ages, Ed: Melanie Holcomb, Metropolitan Museum of Art, New York 2009, s.110-112.
Talbert, Richard J.A. Rome’s World: The Peutinger Map Reconsidered, Cambridge University Press, New York 2010.
Sözen, Metin. - Dülgerler, Osman Nuri. Mîmar Muzaffer’in Eserleri, O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, Ankara 1978.
Sezen, Tahir. Osmanlı Yer Adları, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, No:21, Ankara 2006, s.108.
Raczynski, Edward. Dziennik Podrozy do Turcyi Odbytey W Roku MDCCCXIV Przez Edwarda Raczynskiego, Wroclaw 1821(Orijinal eser); 1814’de İstanbul ve Çanakkale’ye Seyahat, (Çev: Kemal Turan), Kervan Kitapçılık, İstanbul 1980, s.80-113-158.
Ölçer, Mehmet Şevki. Haritacı Mehmet Şevki Paşa ve Türk Haritacılık Tarihi(1919 yılına kadar), Harita Genel Müdürlüğü, Ankara 1980.
Levi, Mario-Annalina. Itineraria Picta: Contributo Allo Studio Della Tabula Peutingeriana, Bretschneider Press, Rome 1967.
Herodotos, Historia, M.Ö.4.yy(Orijinal eser)-Herodot Tarihi, (Çev: Müntekim Ökmen), İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2002.
Harvey, P.D.A. “Mathew Paris’s Map of Palestine”. Thirteenth Century England VIII: Proceedings of the Durham Conference 1999, Ed: Michael Prestwich, Richard Britnell, Robin Frame, Boydell Press, Suffolk 2001, s.173.
İnalcık, Halil. “Fatih’e Kadar Çanakkale Boğazı, Gelibolu Osmanlı Üssü ve Osmanlı-Venedik Karşılaşması”, Çanakkale Tarihi, C.I, Değişim Yayınları, İstanbul 2008.
Grelot, Guillaume Joseph. Relation Nouvelle D’un Voyage De Constantinople, Publisher: Damien Foucault, Paris 1680(Orijinal eser); İstanbul Seyahatnamesi, Yayına Hazırlayan: Alaattin Eser, (Çev: Maide Selen), Pera Turizm Yayınları, İstanbul 1998.
Evliya Çelebi, Seyahatname, Yayına Hazırlayan: Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003, C.5., s.157-167.
Ellison, James. “George Sandys: Travel, Colonialism and Tolerance in the Seventeenth Century”, Ed: W. Brown Patterson, Albion: A Quarterly Journal Concerned with British Studies, Vol. 36, No. 1 (Spring 2004), University of Chicago Press, p. 118-120.
Du Loir, Sieur. Les Voyages du Sieur du Loir En Turquie 1639, Publisher: François et Gervais Clouzier, Paris 1654, s.206, 209(Orijinal eser).
De Tournefort, Joseph Pitton. Relation D’un Voyage du Levant, Publisher: La Compagnie, Paris 1718(Orijinal eser); Tournefort Seyahatnamesi, Yayına Hazırlayan:Stefanos Yerasimos, (Çev: Ali Berktay), Kitap Yayınevi, İstanbul 2005.
De Thévenot, Jean. Relation D’un Voyage Fâit Au Levant, Publisher: Thomas Joly, Paris 1664(Orijinal eser); Thévenot Seyahatnâmesi, Yayına Hazırlayan: Stefanos Yerasimos, (Çev: Ali Berktay), Kitap Yayınevi, İstanbul 2009.
De Clavijo, Ruy Gonzales. La Embajada A Tamorlán, Madrid 1406(Orijinal eser); Timur Devrinde Semerkand’a Seyahat, (Çev: Ömer Rıza Doğrul), Nakışlar Yayıncılık, No:5, İstanbul 1975, s.311.
Demirkent, Işın. Haçlı Seferleri Tarihi, Yayına Hazırlayan: Ebru Altan, Dünya Yayıncılık, İstanbul, 2007.
Dağgülü, İbrahim B. “15-18. Yüzyıllarda Çanakkale Boğazı’nı Koruyan Büyük Askeri Yapılar ve Bataryaları”, YTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, İstanbul 2007, s. 22-43.
Cline, Eric H. The Trojan War: A Very Short Introduction, Oxford University Press, New York 2013.
Bell, Robert E. Women of Classical Mythology: A Biographical Dictionary, Oxford University Press, New York 1993.