Girit Müslümanlarının İskân Yerlerinde Karşılaştıkları Kültürel Uyum ve Toplumsal Kabul Sorunu: Ana Dilde Yabancılık

Bu çalışmada, XIX. yüzyıl sonunda zorunlu göçe; 1923 yılında Türkiye ile Yunanistan arasında yapılan antlaşma gereğince de mübadeleye tabi tutulan Giritli Müslümanların iskân edildikleri yeni topraklarında karşılaştıkları uyum sorunu üzerinde durulmuştur. Bu anlamda özellikle sosyokültürel hayatta uyumu zorlaştıran dil meselesi üzerine odaklanılmıştır. Nitekim Girit’te gündelik hayatta yaygın olarak Rumca konuşan Müslümanlar, Türkçeyi çok az bildiklerinden veya hiç bilmediklerinden yeni topraklarında kendilerini ifade etmekte güçlük çekmişlerdir. Bu durum onların, görevlilerle ve özellikle de yeni komşularıyla sorun yaşamalarına neden olmuştur. Girit’te “Türkler dışarı!” sözlerine muhatap olurlarken, yeni topraklarında “yarım gâvur”, “gâvur tohumu!” gibi sözlerle itham edilmişlerdir. Bu süreçte toplumsal kabulün, sosyal bütünleşmenin sağlanamaması onlar için şartları daha da zorlaştırmıştır. Neticede bu çalışmayla hem zorunlu göç döneminde hem de mübadele sürecinde gelen Giritli Müslümanların karşılaştıkları dil sorununun, uyum sürecinde toplumsal kabul üzerindeki etkisi ele alınmıştır. Bunu yaparken de arşiv belgeleri, kaynak eserler, gazeteler, seyahatnameler, hatıratlar, edebi metinler ve araştırma eserler kullanılmıştır.

The Problem of Cultural Adaptation and Social Acceptance Faced by Cretan Muslims in Their Settlements: Foreign in Main Language

In this study, at the end of the 19th century, it subjected to forced migration and are subject to exchange pursuant to agreements made between Turkey and Greece in 1923 Cretan Muslims, focused on the harmony issues they face in the new lands that were settled. In this sense, the focus is particularly on the issue of language, which makes it difficult to adapt in sociocultural life. As a matter of fact, the Muslims, who speak Greek in daily life in Crete, have had difficulty expressing themselves in their new lands because they know little or no Turkish. This situation caused them to have problems with the staff and especially with their new neighbors. While Muslims in Crete were addressed with the word "Turks out!", they were accused of words such as "half gâvur", "gâvur seed!" in their new land. Failure to provide social acceptance and social integration made conditions more difficult for them in this process. In conclusion, with this study, the impact of the language problem faced by Cretan Muslims during both the forced migration period and the exchange process on the social acceptance in the adaptation process has been discussed. While doing this, archive documents, source works, newspapers, travel books, memoirs, literary texts and research works were used.

Keywords:

Cretan Muslims, Forced Migration Exchanged Process of Cultural Adaptation Social Acceptance Main Language Problem,

PDF

___

BOA., DH. MHC., Dosya No: 22, Gömlek No: 43, Lef: 1-1, 4 Teşrinisani 1315/16 Kasım 1899.
BOA., DH. MHC., Dosya No: 31, Gömlek No: 12, 8 Nisan 1315/21 Nisan 1899.
BOA., DH. MHC., Dosya No: 33, Gömlek No: 30, 14 Teşrinisani 1315/ 26 Kasım 1899.
BOA., DH. MHC., Dosya No: 45, Gömlek No: 12, Lef: 1-1, 26 Eylül 1317/9 Ekim 1901.
Düstur, I. Tertip, Cilt: I, Matbaa-i Âmire, Dersaadet 1289, s. 652-687.
Düstur, I. Tertip, Cilt: IV, Matbaa-i Âmire, Dersaadet 1299, s. 859-863.
Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, (Hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, Robert Dankoff), VIII. Kitap, İstanbul 2003. Girid Kanun-ı Esasisi, Hanya 1899.
Girit (Tarihçesi ve manzaralar), Matbaacılık Osmanlı Anonim Şirketi, Tarihsiz.
Hüseyin Hıfzı, Girid Vekayi’i, İstanbul 1326.
Hüseyin Kami Hanyevi, Girid Tarihi, Mühendisoğlu Ohanes Matbaası, Dersaadet 1288.
İskân Tarihçesi, Hamit Matbaası, İstanbul 1932.
Kopasi, Andreya, “Girid’in Ahvâl-i Umûmiye ve Tarihiyesi”, Mecmua-i Ebuzziya, Cilt: VII-VIII, Dersaadet 1315.
Köylü, Sayı: 689, 30 Temmuz 1325/12 Ağustos 1909.
Lieutenant Clarke to Captain Shaw, “Report on Sanitary Work in Candia, Crete”, The Konak, 15 February 1899, Telegraphic No: 234, Ek: 1, Foreign Office, Further Correspondence Respecting the Affairs of Crete (FOFCRAC), Turkey No: 1 (1899), London: April 1899.
Mahmud Celâleddin Paşa, Mir’ât-ı Hakîkat, Cilt: I, Matbaa-i Osmâniye, Dersaadet 1326.
Mecmuâ-i Nizâmât-ı Girid, Cüz-i Evvel, Hanya 1310, s. 196-209.
T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre II, Cilt: 10, İçtima Senesi: 2, (5.11.1340/1924, Çarşamba).
T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: II, Cilt: 9, İçtima Senesi: 2, (30.10.1340/1924, Perşembe).