Çanakkale cephesi'nde Türk ordusunun menzil teşkilatı ve askeri ulaştırma hizmetleri

Çanakkale Muharebelerinde Türk tarafının başarıya ulaşmasındakiönemli faktörlerin başında Menzil teşkilatı ve askeri nakliye (ulaştırma) hiz-metleri gelmektedir. Askeri lojistik ihtiyaçları deruhte etmek maksadıyla 25Mart 1915 sonrasında 5inci Ordu Komutanlığı emrinde 5inci Menzil Müfet-tişliği (Kumandanlığı) kurulmuştur.İkmal maddeleri, düşman deniz topçusunun etki sahasından uzakta cephegerisindeki depolara nakledilmiş, buradan siperlere kadar ulaştırılması pren-sibi üzerinde durulmuştur. İstanbuldan deniz yoluyla ya da demiryolu ile ta-şınan ikmal maddeleri Bigada kurulan ambarlarda depolanmıştır. Buradanmavnalar ve küçük deniz vasıtaları ile ikmal maddelerinin taşınmasına öncelikverilmiştir. Suyolunun kesintiye uğraması durumunda ise Menzil Komutanlı-ğınca öküz, deve ve mekkâre kolları ile ikmal maddeleri intikali yapılmıştır.Anafartalar ve Arıburnu bölgesindeki birliklerin ikmali için Bigalının ku-zeyinde, Seddülbahir bölgesindeki birliklerin ikmali için Soğanlıdere bölgesindeGrup Komutanlıkları depoları kurulmuş, buralardan lojistik destek sağlanmış-tır.İkmal maddelerinin nakliyatında birliğe kadar götürme usulü tercihedilmiştir. Menzil Komutanlığı emrindeki nakliye birliklerinin en önemli prob-lemleri; muharebelerin şiddetlendiği dönemlerde istirahat edememe, nakliyehayvanlarının zayıflığı, nakliye motorlu araçlarının piston ve benzeri yedekparçalarının olmayışı, İngiliz ve Fransız uçaklarının bombalarından verilenzayiatlar olmuştur.Çanakkale Muharebelerinde, cephenin İstanbula yakınlığı, Tekâlif-iHarbiye ile ikmal maddelerinin yerinden temini ve Balkan harpleri gibi diğer muharebelerden alınan dersler sebebiyle ikmal maddesi nakliyatında önemliproblemler yaşanmamıştır. Birinci Dünya Savaşı içerisinde lojistik sistemin enverimli biçimde işletildiği cephenin Çanakkale cephesi olduğu değerlendirile-bilir.

At Çanakkale front Turkish army support unit organisation and military transport services

Command Support Staff Organization and Military Transport Servicesare among the important factors that lead to the success of Turkish side atÇanakkale Battles. After March 25, 1915 in order to undertake logistics needs,5th Command Support Staff Inspectorate was established under the commandof the 5th Army Command.Supply substances were transfered to the storage areas behind the frontaway from the effects of enemy naval artillery, and from there the principle wasto deliver them to the trenches. Supply materials transported from İstanbul bysea or by rail were stored in warehouses established in Biga. From Biga, thepriority was given to tranfering the materials by means of barges or small seavehicles. In case of interruption of the waterway, Support command providedthe transport of the supply materials by ox, camel and mekkare (rented beastsof burden) convoys.For the resupply of the troops at Anafartalar and Arıburnu area, Groupcommand stores were established at the North of Bigalı, fort he resupply of thetroops at Seddülbahir area, Group Command stores were establihed and logis-tics support had been provided.Take up to the unit procedure was preferred for the transport of supply ma-terials. Most important problems of the units under the command of CommandSupport Staff: inability to rest in the periods of intensified hostilities, the weak-ness of the shipping animals, absence of pistons and similar spare parts of motortransport vehicles, and casualities given by British and French bombardmentplanes.In the Battle of Çanakkale, no important problem was experienced in thetransport of supply materials because of the proximity of the front to İstanbul,providing the supply materials locally by Tekâlif-i harbiye (a kind of war tax)and lessons learned from Balkan wars. It can be assesed that In the First WorldWar, logistics system was operated most efficiently at Çanakkale Front.

PDF

___

1. Arşiv Belgeleri
Başbakanlık Osmanlı Arşivi
2. Kitaplar
Arat, İrfan, Çanakkale Savaşının Lojistik Desteğinin İncelenmesi ve Savaşın sonucuna Etkile- rinin Değerlendirilmesi, Harp Akademileri Komutanlığı, İstanbul, 2008, (Kara Harp Aka- demisi Öğrenci Subay Tezi).
Atabey, Figen, Çanakkale Savaşlarının Deniz Cephesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2010, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
Beşikçi, Mehmet, Between Voluntarism And Resistance: Te Ottoman Mobilization Of Man- power In Te First World War, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul, 2009, (Yayınmamış Doktora Tezi).
Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi V nci Cilt Çanakkale Cephesi Harekâtı 1 nci Kitap (Hazi- ran 1914-25 Nisan 1915), Genelkurmay Başkanlığı, ATASE Yay., Ankara, 1993.
Birinci Dünya Savaşında Çanakkale Cephesi Harekâtı (Haziran 1914-25 Nisan 1915), V. Cilt 1. Kitap, Genelkurmay Personel Başkanlığı ATASE Daire Başkanlığı Yay., Ankara, 2012.
Birinci Dünya Savaşında Çanakkale Cephesi (Amfbi Harekat), (V. Cilt, II. Kitap), Genelkur- may Personel Başkanlığı ATASE Daire Başkanlığı Yay., Ankara, 2012.
Birinci Dünya Savaşında Çanakkale Cephesi Harekâtı (04 Haziran 1915-09 Ocak 1916), V. Cilt III. Kitap, Genelkurmay Personel Başkanlığı ATASE Daire Başkanlığı Yay., Ankara, 2012.
Erickson, Erdward J., Dünya Savaşı Tarihi, I. Dünya Savaşında Osmanlı 1914-1918, Cilt: IV, (Çev.: Sare Levin Atalay), Timaş Yay., İstanbul, 2011.
Erdemir, Lokman, Çanakkale Savaşı Siyasi Askeri ve Sosyal Yönleri, Gökkubbe Yay., İstanbul, 2009.
Göncü, Gürsel ve ALDOĞAN, Şahin, Çanakkale Savaşı, Siperin Ardı Vatan, MB Yay., İstan- bul, 2006.
Görgülü, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu (1912-1922), TTK Yay., Ankara, 1993.
İnanır, Nejat, Çanakkale Savaşlarında Türk tarafının İdari ve Lojistik İkmali, Silahlı Kuvvet- ler Akademisi, İstanbul, 2010, (Yayınlanmamış Akademi Tezi).
Keskin, Özgür, Çanakkale Muharebelerinde Türk Ordusunun Lojistik Faaliyetleri, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2007, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Örenç, Ali Fuat, Yakınçağ Tarihi (1789-1918), Ati Yay., İstanbul, 2012.
Özçelik, Mücahit, Türk Basınında Osmanlı Devlerinin I. Dünya Savaşına Giriş Süreci, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2006, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ruşen Eşref, Hamdullah Suphi vd., Çanakkale, Savaşanlar Anlatıyor, Örgün Yay., İstanbul, 2006.
Tezcan, Cezmi, Tekâlif-i Harbiye ve Tekâlif-i Milliye Örneklerinde Savaş Dönemleri Mâli Po- litikaları, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara, 2005, (Yayımlanma- mış Doktora Tezi).
Toker, Hülya, Çanakkale Muharebelerine Katılan Komutanların Biyografleri (Belge ve Fotoğ- rafarla), Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yay., An- kara, 2014.
Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi V nci Cilt 3 ncü Kitap Çanakkale Cephesi Harekâtı (Haziran 1915-Ocak 1916), Genelkurmay Başkan- lığı ATASE Yay., Ankara, 1980.
Türkmen, Zekeriya, Çanakkale 1915 Türk Ordusunun Kara ve Hava Harekatı, Berikan Yay., Ankara, 2010.
3. Makaleler
Aydın, Nurhan, Çanakkale Savaşlarında Sıhhiye ve Tahliye Hizmetleri Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXVI, Sayı: 77 (Temmuz 2010), http://www.atam.gov.tr/dergi/ sayi-77/canakkale-savaslarinda-sihhiye-ve-tahliye-hizmetleri, (Erişim Tarihi: 25 Ağustos 2014).
Erat, Muhammet, Çanakkale Muharebelerinde Türk Ordusunun İaşe Problemi, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Atatürk ve Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi Yay., Sayı: 1, (Mart 2003), 114-133.
Esenkaya, Ahmet, Çanakkale Muharebelerinde Cephede ve Cephe Dışında Sağlık Hizmet- leri, Çanakkale Savaşları Türk Yıllığı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Atatürk ve Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi Yay., Yıl: 9, Sayı: 10-11, (Bahar-Güz 2011), 25-70.