“1949 Sonrası Hariçte Doğu Türkistan Davası ve Tayvan Yönetiminin Tutumu”

1949 yılında Doğu Türkistan’ın Komünist Çin işgaline uğramasıylavatanlarından ayrılan ve büyük çoğunluğu Türkiye’ye yerleşen DoğuTürkistanlılar, davalarını dünya kamuoyuna duyurabilmek için büyükbir çaba ve yoğun bir çalışma içerisine girmiştir. Doğu Türkistanlıların,Komünist Çin’e karşı azmi, gayreti ve heyecanını kendi siyasi beklentileridoğrultusunda kullanmak isteyen Tayvan yönetimi, aynı zamanda DoğuTürkistanlıların birlik, beraberlik ve kararlılığını ortadan kaldırmak içinsinsi bir politika uygulamıştır. Tayvan yönetiminin sinsi siyasetine alet olanbir kısım Doğu Türkistanlılar, davalarına zarar vermekle kalmamış, dahakötüsü birbirlerine düşmüştür. Önceleri sözlü olarak yapılan karalamakampanyaları daha sonra yazılı basın yoluyla iftiralara kadar varmıştır.Bu çalışmada, Tayvan yönetiminin bir kısım Doğu Türkistanlılarıkendi politik çıkarları için nasıl suiistimal ettiği ve zaman içerisinde birkısım Doğu Türkistanlıların nasıl birbirlerine düştükleri ortaya konulmayaçalışılmıştır.

“The Struggle of East Turkestan After 1949 in Abroad and the Attitude of Taiwan Goverment”

In 1949, as soon as East Turkestan was occupied by the Communist China, Uighurs began to migrate from their homeland and the majority of them settled in Turkey. After that they made effort and work hard to announce their struggle to the World. Taiwan Goverment wanted to use their tenacity, effort and enthusiasm against Communist China for their own political expectations. Taiwan Goverment implemented also a hidden policy to eliminate the organization, cooperation and stability of Uighurs. Those who have believed the insidious policy of the Goverment not only damaged the struggle but also started to fall out each other. At first smear campaign was made orally but later it was extended to the print media. In this paper, it was tried to put forward how the Taiwan government used people from East Turkestan for their own political benefits and over time how those people started quarreling.

PDF

___

Yörük, M. A.; “Sayın Büyükelçi kimseyi Aldatamaz” Bizim Anadolu gazetesi, 31.12.1970.
Yörük, M. A.; “Milliyetçi Çin İle Açık Konuşma”, Bizim Anadolu gazetesi, 13.12.1970.
Yörük, M. A.; “İstiklalin Şimdiden Tanınması Şart”, Bizim Anadolu gazetesi, 14.12.1970.
Xu Zh, “Benim Bildiğim Yolbars”, Xinjinag Tarih Materyallerinden Seçmeler-4, Urumçi, Sincan Halk Neş. 1985, s.132-137.
Xu You-chun, Minguo Dönemi Meşhur Kişiler Sözlüğü, Shi-jia-zhuang, Hebei Halk Yay. 1991.
Wen Yong, “Yolbars Denen Kişi”, (Haz: Xu Jun-sheng), Xinjinag Tarih Materyallerinden Seçmeler-4, Urumçi, Sincan Halk Neş. 1985, s.185-197.
Vahidi H.-Uyguri, S.; Dr. Mesut Sabri Baykozi Hakkındaki Doğrular ve Hakikatler, (çev. Gültekin Pehlivan Baykozi), y.y. 2003.
Uçar, H.; Türkistanlılarca İstenmeyen D.P. Balıkesir Millet Vekili Adayı “İsa Yusuf Alptekin’in” Kısaca Hayat Biyografisi, b.y. ve t.y.
Turan, A. Ş.; “Vefatının 53. Yıl Dönümü Münasebeti İle Mesut Sabri Baykuzu (1887-1949)”, Gökbayrak, No: 47, Kayseri, Mayıs-Haziran 2002, s. 5-6.
Tuncer, T.; “Hindistan Hükümeti’nin Doğu Türkistanlılara Yardımları”, Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Araştırmaları Kongresi, 11-15 Eylül 2017, Tiran-Arnavutluk, s.102-111
Tuncer, T.; “Bir Halk Kahramanı Osman Batur”, Capaddocia History Journal, C.5, 2015, s.183-203.
Tuncer, T.; “Mehmet Emin Buğra’nın Mektuplarında Türkistan Sesi Dergisinin Çıkartılması Süreci” Ege Üniversitesi Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C.21, S.2, Aralık 2017, s.51-76.
Tuncer, T.; “Doğu Türkistan Yönetiminde Çin-Sovyet Çekişmesi”, Akademik Bakış, S.54, Mart-Nisan 2016, s.1051-1067.
Türk Kültürü Araştırmaları Sempozyumu (Tukas 2014), 12-13 Kasım 2014, s.270-278.
Tuncer, T.; “Doğu Türkistan’dan Türkiye’ye Yapılan 1961 Göçü ve Mehmet Kasım Cantürk”, I. Uluslararası
Targabataylı, C.; Doğu Türkistan Tarihindeki Bazı Meseleler ve “Çinciler”, Büyük Türkeli Yayınları 5, İstanbul 1976.
Song Xi-Lian, Uşak General Song Xi-lian’ın Kendi Ağzından, Pekin, Çin Edebiyat Tarih Yayınları, 1986.
Sevinç, N.; “Kazak Kenti”, Bizim Anadolu gazetesi, 3-4-5 Ağustos 1973.
Rossabi, M.; “Xin-jiang”, Encyclopedia of Asian History, C. IV, New York 1988, s.248-254.
Öztürk, M. A.; “Bu Hamza Uçar Ne Menem Kişi İmiş?” Orta Doğu gazetesi, 16.8.1975.
Oraltay, H.; Hürriyet Uğrunda Doğu Türkistan Kazak Türkleri, Türk Kültür Yayını, 2. baskı, İstanbul 1976.
Oraltay, H.; Hürriyet Uğrunda Doğu Türkistan Kazak Türkleri, İstanbul 1960.
Oraltay, H.; Doğu Türkistan Tarihindeki Bazı Meseleler ve İthamlara Cevaplar, Büyük Türkeli yayınları: 4, İstanbul 1975.
Oraltay, H.; “Türkistan’ın Milli İstiklal Dâvası ve Maotsi-tung ile Mareşal Çang-kay-şek”, Fedai Dergisi, S. 43, İzmir, Aralık 1968, s.8.
Li Sheng, Çin’in Xin-jiang Bölgesi Geçmişi ve Şimdiki Durumu, (çev. Xu Xinyue), Xin-jiang Halk Yayınevi, Urumçi 2006.
Li Dung Fang, “Sinkiang Halkı Türk müdür?”, Altay Dergisi, No: 2, Chungking, 25 Nisan 1945.
Lattimore, O.; Pivot of Asia: Xin-jiang and the Inner Asian Frontiers of China, Little, Brown&Co., Boston 1950.
Kul, Ö.- Tuncer, T., XX. Asırda Doğu Türkistan’da Göçler, Türk Dünyasında Sürgün ve Göç, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı, İstanbul 2015, s.193-231.
Kul, Ö.; Osman Batur ve Doğu Türkistan Milli Mücadelesi (1941-1951), (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniv. Sos. Bil. Enst., İstanbul 2009.
Kul, Ö.; “Tarihte Düzenlenen İlk Doğu Türkistan Kurultay: Hicaz Kurultayı (1 Eylül 1954)”, Türkiyat Mecmuası, C.25/Bahar, İstanbul 2015, s. 143-159.
Kesici, A. K.; “Doğu Türkistan Türklerinin Türkiye’ye Göçünün 50. Yılı Münasebetiyle-I”, Türk Dünyası Araştırmaları Tarih Dergisi, S.194, Şubat 2003, s. 17-22.
Karahoca, A.; Doğu Türkistan Çin Müstemlekesi, Doğu Türkistan Dayanışma Derneği Yay, İstanbul 2008.
Kalem Küreşi (Kalem Savaşı), http://www.uyghurweb.net/tr/uploads/files/31077 _dt.sesi46. pdf/29.10.2014.
Gayretullah, H.; Altaylarda Kanlı Günler, Hamle Yayınları, İstanbul 1977. http://lis.ly.gov.tw/nacgi/ttsweb?@0:0:1:dbini/ lymeetingdb@@0.41169545131502827/01.02.2015.
Forbes, A. D. W.; Doğu Türkistan’daki Harp Beyleri (Doğu Türkistan’ın 1911-1949 Arası Siyasi Tarihi), (çev. Enver Can), DTV Yay., Münih 1990.
Esir Doğu Türkistan İçin-2; İsa Yusuf Alptekin’in Mücadele Hatıraları, (Yay. Haz. Ömer Kul), Berikan Yay., Ankara 2007.
Esir Doğu Türkistan İçin-1; İsa Yusuf Alptekin’in Mücadele Hatıraları, (Yay. haz. Ömer Kul), Berikan Yay., Ankara 2010.
Erhan, M., Menderes Uzakdoğu’da, Sucuoğlu Matbaası, İstanbul 1958.
Engin, M.; Kazak Türklerinin İstanbul’daki Yeni Kenti ve Bazı Gerçekler, Büyük Türkeli Yayınları 3, İzmir, İstiklal Matbaası, 1973.
Eminov, İ.; “Yolbars Nasıl Biriydi”, Xinjinag Tarih Materyallerinden Seçmeler-13, Urumçi, Sincan Halk Neş. 1985, s.71-77.
Donuk, A. ve diğ., Türklük Mücahidi İsa Yusuf, TEV. yay., İstanbul 1997.
Doğu Türkistan’ın Sesi Dergisi, S.10-11, Nisan-Mayıs 1957.
Doğan, G.; “Altay Köylüleri ve M. Çin”, Bizim Anadolu gazetesi, 6.1.1971.
Dillon, M.; Doğu Türkistan, Çin Orta Asya’sında Etnik Ayrımcılık ve Kontrol, (trc. Dr. Hayati Aktaş), TDPY, İstanbul 2001.
“Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Raporu”, s. 3 (http://arsiv.ntv.com.tr/modules/ ekonomi/bultenler/tayvan_ ulke_ bulteni.pdf/9.1.2014).
Çin Kurultayı Resmi Kaydı, Anayasa Kurultayı, (Yay Haz. Çin Büyük Kurultayı Katibat Bölümü), NanJing 1946.
Çağatay, T.; “Mehmet Emin Buğra”, Gökbayrak, DTKVDD Yay. No: 77, Haziran 2007, (http://www. gokbayrak.com/dergi_oku.asp?id=46&sid=917/14. 1.2015).
Chiang Kai-shek, China’s Destiny, (trans. Wang Chung-hui), New York, Macmillan, 1947.
Canaltay, D.; “Yalanlama”, Bizim Anadolu gazetesi, 20-21 Eylül 1973.
Buğra, M. E.; Şarkî Türkistan Tarihi, Ofset Matbaacılık, Ankara 1987.
Buğra, M. E.; Doğu Türkistan’ın Hürriyet Davası ve Çin Siyaseti, Osmanbey Matbaası, İstanbul 1954.
Buğra, M. E.; Doğu Türkistan Tarihi, Coğrafi ve Şimdiki Durumu, İstanbul 1952.
Buğra, M. E.; “Doğu Türkistan İstiklal Davasının Yeni Durumu”, Doğu Türkistan’ın Sesi, S.10-11, Nisan 1957.
Buğra, M. E.; “Açıklamalar”, Doğu Türkistan’ın Sesi, S.8-9, Mart 1957.
Boorman H. L.- Howard, R.C.: Biographical Dictionary of Republican China, C. III, Columbia UP, New York 1967.
Bizim Anadolu Gazetesi, 21 Eylül 1973.
Bizim Anadolu Gazetesi, 15 Aralık 1970.
Benson, L.; The Ili Rebellion: The Moslem Challange to Chinese Authority in Xinjiang 1944-1949, Armogk, NY: M. E. Sharpe, 1990.
Barnett, A. D.: China on the Eve of the Communist Takeover, Thames&Hudson, London 1963.
Bakır, A.; Doğu Türkistan Milli İstiklâl Hareketi ve Mehmet Emin Buğra, DTVY, İstanbul 2005.
Alptekin, İ. Y.; Doğu Türkistan İnsanlıktan Yardım İstiyor, Otağ Yayınları, İstanbul 1974.
Alptekin, E.; “Doğu Türkistan’a Şingcang İsmi Verilişinin 95. Yıldönümü”, Bayrak Gazetesi, 1979, s.2.
“Türkistanlılar Milliyetçi Çin’i Samimiyetsizlikle Suçladı”, Bizim Anadolu Gazetesi, 4.1.1971.
“Tarihi Çin Entrikası”, Bizim Anadolu Gazetesi, 16.12.1970.
“Fabrikayı Çinliler mi Yaptırıyor?”, “Çin Büyükelçisi Kayseri’den gelenlere 15 bin, Adana’dan Gelenlere de 10 bin Türk Lirası vermiş ve Parayı Adana ve Kayseri’deki Türkistanlılara Dağıtmalarını İstemiştir”, Bizim Anadolu Gazetesi, 14.5.1971.
“Doğu Türkistan İstiklal Hareketine Engel Olanlara, Türkiye’deki Doğu Türkistan Türklerinin Protestosu”, Bizim Anadolu Gazetesi, 12-13 Aralık 1975.
“Doğu Türkistan Esir İken Çinliden Dost Olmaz”, Bizim Anadolu Gazetesi, 28 Aralık 1970.
“Diplomatik Skandal”, Bizim Anadolu Gazetesi, 13.5.1971.
“Çin Kurultayı Resmi Kaydı” Anayasa Kurultayı, (Yay Haz. Çin Büyük Kurultayı Katibat Bölümü), Nanjing 1946.