12065

Çanakkale Cephesi’nde 5’inci Ordu Menzil Teşkilatı

Öz Tarih boyunca kazanılan büyük zaferler; cephe hattında alınan isabetli kararlar, uygulanan mükemmel harekât planlarının yanı sıra harp sahasında orduların her türlü lojistik ihtiyaçlarını eksiksiz ve kesintisiz olarak karşılayan geri hizmet sistemlerinin varlığıyla mümkün olmuştur. Çanakkale zaferinin elde edilmesinde de bu lojistik destek birimlerinin katkısı yadsınamaz.Osmanlı Devleti, Balkan Savaşları öncesinde Alman menzil sistemini örnek alarak oluşturduğu yeni askeri lojistik sistem sayesinde, cephe gerisini zamanın icaplarına göre hazırlamıştır. Menzil teşkilatı olarak adlandırılan bu sistem sayesinde muharip ordunun her türlü lojistik ihtiyaçları eksiksiz olarak karşılanabilmiştir.Çanakkale Cephesi’nde, muharip ordunun lojistik ihtiyaçlarını sistemli bir şekilde yürütebilmek amacıyla yürürlükte bulunan Menzil Hizmet Yönetmeliğine istinaden 5’inci Ordu Menzil Müfettişliği ihdas edilmiştir. Bu teşkilat sayesinde ordunun insan kaynaklarını ve muharebe gücünü arttıran her türlü lojistik malzeme, kısa sürede en uçtaki siperlere kadar noksansız olarak ulaştırılabilmiştir. Ülkenin içinde bulunduğu imkânsızlıklara rağmen Türk ordusunun savunma gücü, menzil teşkilatının özverili çalışmaları sayesinde ayakta kalmıştır. Teşkilatın başarılı çalışmaları sayesinde, cephedeki ordunun harp kabiliyeti artmış ve Çanakkale Cephesi’nde büyük başarı elde edilmiştir. Bu çalışmada Türk ordusunun muharip gücünü teşkil eden 5’inci Ordu’nun lojistik faaliyetlerini yürüten 5’inci Ordu Menzil Müfettişliği’nin kuruluş amacı, görev ve fonksiyonları ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Böylece ordunun lojistik hizmetlerini yürüten menzil teşkilatının, harbin gidişatı ve kazanılması üzerindeki etkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Çanakkale Cephesi, Lojistik, Menzil Teşkilatı, 5’inci Ordu Menzil Müfettişliği

PDF

___

Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri, Birinci Dünya Harbi İdari Faaliyetler ve Lojistik, “X ncu Cilt”, Gnkur. ATASE Başkanlığı Yay., Ankara, 1985.
TEZCAN, Cezmi, Tekâlif-i Harbiye ve Tekâlif- i Milliye Örneklerinde Savaş Dönemleri Mâli Politikaları, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniv. Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara, 2005.
ŞAHİN, Mustafa, “Çanakkale Cephesi’nde Türk Ordusunun Menzil Teşkilatı ve Askeri Ulaştırma Hizmetleri”, Çanakkale Araştırmaları Dergisi, 100. Yıl Özel Sayısı, Yıl 13, S. 18, Çanakkale, Bahar 2015, ss. 271-298.
Seferiye Nizamnamesi, Matbaat-i Askeriye, Süleymaniye-Dersaadet, 1332.
PAMUK, Şevket, Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, İstanbul, Nisan 2014.
PAMUK, Şevket, Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, (Seçme Eserleri -II) İstanbul, Aralık 2009.
MUZAFFER, (Erkan-ı Harb Binbaşı), “Harb-i Umumide Menzilcilik”, Mecmua-i Askeriye, c. 1, S. 11, 1 Şubat 1336, (1 Şubat 1920) ss. 411-421.
Muzaffer (Erkân-ı Harbiye Kaymakamı), Harb-i Umumiden Alınan Bazı Malumat ve Tecarübden Seferber Ordularda ve Menzillerde Geri Hidemât Rehberi, Matbaa-i Askeriye, Dersaadet, 1339.
Menzil Müessesâtı Hakkında Tarifat, Matbaa-i Askeriye, İstanbul, 1332.
HAYKIR, Yavuz- Çeloğlu, Yavuz Selim, 1916 Nüfus İstatistik Cetveli, Hiperyayın, İstanbul, 2017. Menzil Hidemâtı Nizamnamesi, Matbaa-i Askeriye-Süleymaniye, 1327.
GÜRAN, Tevfik, Osmanlı Dönemi Tarım İstatistikleri 1909, 1913 ve 1914, Ankara, 1997.
GÖNCÜ, Gürsel & Aldoğan, Şahin, Çanakkale Savaşı, Siperin Ardı Vatan, MEB. Yay., İstanbul, 2006.
FERİD (Binbaşı: Ferit/Ferid), “Büyük Harpte Alman Ordusunda Menzil Hidemâtı”, Mecmua-i Askeriye, C. 7, S. 61, ss. 128-148.
ERİCKSON, Edward J., Size Ölmeyi Emrediyorum! Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu, (Çev. Tanju Akad), 2. Baskı, Kitap Yayınevi, İstanbul, Aralık 2003.
ERAT, Muhammed, “Çanakkale Muharebelerinde Türk Ordusunun İaşe Problemi” Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Atatürk ve Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi Yay., S. 1, Çanakkale, Mart 2003, ss. 114-133.
ELDEM, Vedat, Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, TTK Basımevi, Ankara, 1994.
DURGUN, Bülent, “Sefer Planlarında ve Balkan Harbi’nde Osmanlı Ordusunda Menzil Teşkilatı”, Çağdaş Türkiye Tarih Araştırmaları Dergisi, c. XIV, S. 29, İzmir, 2014, ss. 57-96.
ÇALIŞLAR, İzzettin, On Yıllık Savaş; Org. İzzettin Çalışlar’ın Not Defterinden Balkan, Birinci Dünya ve İstiklal Savaşları, (Haz: İzzeddin Çalışlar) Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2010.
Birinci Dünya Savaşı Çanakkale Cephesi Harekâtı (Haziran 1914 – Ocak 1916), Gnkur. ATASE Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2014.
Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, Çanakkale Cephesi Harekâtı, V’inci Cilt, 1’inci Kitap, Gnkur. ATASE Başkanlığı Yay., Ankara, 1993.
ARSLAN, Mehmet, “Birinci Dünya Harbinde Çanakkale Cephesine Asker Alım İşlemleri ve Askerlerin Cepheye İntikalleri”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı Dergisi, (Çanakkale Muharebeleri 100. Yıl Özel Sayısı), Yıl 13, S.18, Çanakkale, Bahar 2015, ss. 219-247.
ALPMANSÜ, Yusuf, “Birinci Dünya Savaşı Öncesi Menzil Teşkilatı ve İdari Faaliyetlerin Yürütülme Esasları”, Askerî Tarih Bülteni Dergisi, C. 10, S. 19, Ağustos 1985, Gnkur. Basımevi, Ankara, 1985, ss. 1-11.
BOA, DH.ŞFR, Dos. No: 55, Göm. No: 111.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3591, Dos. 1, Fih. 1a, 1-1.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3568, Dos. 208, Fih. 18.
ATASE Arşivi, Kls. 3552, Dos. 129, Fih. 5-4.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3549, Dos. 117, Fih. 21.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3544, Dos. 95, Fih. 1-2, 1-3, 1-4.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3542, Dos. 83, Fih. 49.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3528, Dos. 30, Fih. 41.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3528, Dos. 25, Fih. 2.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3527, Dos. 21, Fih. 21, 29, 29-1.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3421, Dos. 97, Fih. 4, 16, 18, 18-1, 18-2,18-3, 18-4.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3400, Dos. 4, Fih. 9-1.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 2522, Dos. 2, Fih. 14.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 2416, Dos. 117, Fih. 1-5, 8-2, 16, 25-7.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 2028, Dos. 5, Fih. 2, 2-1, 5.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1280, Dos. 612, Fih. 24.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1181, Dos. 226, Fih. 8-2, 13-5.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1180, Dos. 225, Fih. 102-1.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1167, Dos. 169, Fih. 6-54
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1157, Dos. 134, Fih. 1-1.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1155, Dos. 124, Fih. 1-123, 1-124.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1150, Dos. 107, Fih. 6, 6-1, 6-2, 6-19, 6-20, 6-25.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1144, Dos. 98, Fih. 5-5, 5-5a.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1144, Dos. 101, Fih. 8, 8-1, 8-3, 9, 9-1, 9-2, 9-3.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1141, Dos. 85, Fih. 4, 4-1.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1139, Dos. 74, Fih. 10-1, 11.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1138, Dos. 69, Fih. 1-41, 1-42.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1136, Dos. 64, Fih. 9-22.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1136, Dos. 62, Fih. 1, 1-37, 1-38, 1-39, 1-42.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1130, Dos. 31, Fih. 16, 30.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1129, Dos. 28, Fih. 2, 4, 4-1.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1128, Dos. 25, Fih. 3-1, 11, 11-1.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1126, Dos. 11, Fih. 6, 7-1.
ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1124, Dos. 5, Fih. 3-3;