Zonguldak Madencilerinin Sorunlarına Yönelik Sendikal Basının Katkıları: İşçi Sendikası Örneği

Bu çalışmanın amacı, Demokrat Parti döneminde, Zonguldak havzasındaki maden işçilerinin çalışma koşullarına ilişkin ne tür şikâyet ve talepleri olduğunu ortaya koymaktır. Bir yandan işçilerin çalışma hayatına ilişkin yaşadıkları sorunlar serimlenirken, diğer yandan da bu sorunları gidermek için ne tür girişimlerde bulunduklarını ortaya koymak amaçlanmaktadır. Çalışma ilişkilerinin çerçevesinin son derece otoriter bir anlayışla çizildiği bu siyasal ve toplumsal atmosferde, sendikal mücadeleler oldukça güçsüzdü. Bu koşullar altında Zonguldak Maden İşçileri Sendikası ZMİS , sınırlı da olsa, maden işçisi lehine birtakım kazanımların altına imzasını atmıştı. Bu çalışmada, sendika bünyesinde çıkarılan İşçi Sendikası gazetesinde yayımlanan yazılar üzerinden, işçilerin hangi konularda sorun yaşadıkları ve sendikanın çözüm için nasıl yol gösterici olduğu incelenmiştir. Bu araştırmanın sonucunda, sendikanın havzadaki maden işçilerinin şikâyetlerine çözüm bulmaya, çalışma ve yaşam koşullarını iyileştirmeye yönelik her ne kadar son derece temkinli, politik ve ricacı bir yöntem uygulasa da; sanıldığı kadar pasif ve güçsüz olmadığını, bu şekilde pek çok kazanımlara imza attığı ortaya konmuştur. Bu dönemde işçi örgütlenmelerine yönelik biriktirilen tüm deneyimler, 1960 sonrası dönemin altyapısını oluşturma açısından çok büyük bir önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Zonguldak, sendika, maden işçisi, çalışma hayatı, Demokrat Parti

The aim of this research is to put forth the complaints and demands of the mine workers regarding their working life during Democrat Party Era. It is aimed to reveal on the one hand the problems of the workers regarding their working life and on the other hand their attempts to overcome those problems. In this political and social atmosphere, in which the frame of the working relationships were formed in an authoritarian way, the trade union struggles were quite weak. Under these conditions, Zonguldak Mine Workers’ Union ZMWU , although limited, made some achievements in favor of mine workers. In this study, the articles published in the Worker’s Union newspaper, which was printed under the management of the trade union were analyzed. Through these articles, the problems the miners have encountered and the solutions the trade union has put forth were examined. As a consequence, although acting cautiously, politically and pleadingly; the trade union was not as passive and weak as the common belief has suggested. It had succeeded quite a lot; solved significant problems of the miners and led to critical gains regarding their working and living conditions. In terms of the worker organizations, 1950s witnessed important experiences and they were the years that, to a large extent, formed the infrastructure of the following period

Keywords:

Zonguldak, trade union, mine worker, working life, Democrat Party,

PDF

___

Çalışma Vekâleti Bütçesi
TC Yüksek Murakabe Heyeti (1962) Ereğli Kömürleri İşletmesi Müessesesi 1961 Yılı Raporu, Ankara: Gürsoy Basımevi
“Bakınız ne diyor ” (1957) İşçi Sendikası, 2 Şubat Cumartesi, 1
“Baştarla yurtlarından sendikamıza müracaatlar” (1957) İşçi Sendikası, 29 Haziran Cumartesi, 1-2
“Büyük Millet Meclisi Sayın Azalarından Zonguldak maden işçilerinin talepleri” (1958) İşçi Sendikası, 20 Aralık Cumartesi, 1
“Bu Kadarda Olmaz ..” (1956) İşçi Sendikası, 30 Haziran Cumartesi, 1-2
“Cezaların tatbikinde hüsnüniyet” (1958) İşçi Sendikası, 11 Ekim Cumartesi, 1-2
“Çocuk primi kesilen işçilerimizin şikâyetleri” (1957) İşçi Sendikası, 28 Ocak Pazartesi, 1-2
“Daimi işçilerin en büyük derdi çocuk zammı” (1952) İşçi Sendikası, 4 Nisan Cuma, 1
“E.K.İ. Genel Müdürlüğünden Ricalarımız” (1952) İşçi Sendikası, 15 Şubat Cuma, 1
“E.K.İ Müessese Müdürlüğü’nün Nazarı Dikkatine” (1958) İşçi Sendikası, 2 Ağustos Cumartesi, 1-2
“Gelik ve Kozlu Bölgesi İşçilerimizin Haklı Dilekleri İdare Hey’etince Karara Bağlandı” (1957) İşçi Sendikası, 27 Kasım Çarşamba, 1
“Hasta işçilerimizin şikâyetleri” (1956) İşçi Sendikası, 2 Haziran Cumartesi, 1, 3
“Hastahanede filim olmadığı için işçi arkadaşlarımızın hastalıklarının teşhisleri normal olarak yapılamıyor” (1957) İşçi Sendikası, 13 Nisan Cumartesi, 1
“Hey'eti idaremiz konferanslarına devam ediyor” (1957) İşçi Sendikası, 25 Mayıs Cumartesi, 1-2
“İş tulumları ne zaman verilecek” (1958) İşçi Sendikası, 5 Mart Çarşamba, 1,3
“İşçilere yapılacak ceza” (1957) İşçi Sendikası, 9 Mart Cumartesi, 3
“İşçilere yapılan cezalar kontroldan geçirilecek” (1956) İşçi Sendikası, 7 Aralık Cuma, 1, 3
“İşveren vekillerimiz ve bu durumda olan iş amirlerimizden ricalarımız” (1957) İşçi Sendikası, 30 Mart Cumartesi, 1
“İşveren vekillerinden sendikamız karşılıklı anlayış bekler” (1958) İşçi Sendikası, 20 Aralık Cumartesi, 1-2
“Karadon’dan bir işçimizin anlattıkları” (1956) İşçi Sendikası, 8 Eylül Cumartesi, 3
“Kendi meselelerimiz” (1958) İşçi Sendikası, 13 Aralık Cumartesi, 2
“Kılıçlar Ocağındaki İşçileri Dileği” (1952) İşçi Sendikası, 18 Nisan Cuma, 1
“Kuru katık mes’elesi hal ediliyor” (1957) İşçi Sendikası, 17 Ağustos Cumartesi, 1-2
“Maden kömürünün hakiki fiyatı tesbit edildiğine göre maden işçisinin emeği de değerlendirilmelidir” (1958) İşçi Sendikası, 13 Eylül Cumartesi, 1
“Merkez atölye başmühendisine ders bu zihniyetteki amirlere ibret olsun” (1957) İşçi Sendikası, 20 Nisan Cumartesi, 1-3
“Okuyucularımızdan ricalarımız” (1959) İşçi Sendikası, 4 Temmuz Cumartesi, 2
“Pavyonlarda yatan maden işçilerinin durumu” (1960) İşçi Sendikası, 29 Ekim Cumartesi, 1-2
“Sanayi Vekili yüz kuruş iaşe bedelini kâfi görüyor” (1958) İşçi Sendikası, 27 Aralık Cumartesi, 1
“Sayın Adnan Menderes” (1956) İşçi Sendikası, 30 Kasım Cuma, 1, 3
“Sendikamızın işyerlerindeki tetkik gezileri” (1958) İşçi Sendikası, 6 Eylül Cumartesi, 1,3
“Senelik ücretli izin” (1956) İşçi Sendikası, 7 Ocak Cumartesi, 1, 3
“Sistem olmayınca, hak aranır mı?” (1960) İşçi Sendikası, 15 Ekim Cumartesi, 3
“Soruyoruz. Hangi devirdeyiz? Hakkını arayan bir işçiye cezamı yapmak lâzım?” (1957) İşçi Sendikası, 2 Şubat Cumartesi, 1, 3
“Sosyal adaletimiz karşısında maden işçilerinin durumu” (1957) İşçi Sendikası, 28 Ocak Pazartesi, 1
“Verem maden işçileri için mesleki hastalıktır ” (1952) İşçi Sendikası, 2 Mayıs Cuma, 1
“Yaş haddi” (1956) İşçi Sendikası, 8 Eylül Cumartesi, 1
“Yeraltının yıpratıcılığına hangi vücut dayanır? Orası bir ejderha gibi adamı yiyor” (1957) İşçi Sendikası, 2 Şubat Cumartesi, 1
“Zonguldak Maden işçileri Sendikası haklı davasında muvaffak olmuştur” (1959) İşçi Sendikası, 7 Mart Cumartesi, 1
“Zonguldak Maden İşçileri Sendikası İdare Heybetinin Devlet Reisi, Hükümet Başkanı ile Alakalı Vekâletlere Çektiği Yıldırım Tel” (1958) İşçi Sendikası, 20 Aralık Cumartesi, 1
Alpdündar, M. (1956) “Vaadler son bulsun”, İşçi Sendikası, 28 Nisan Cumartesi, 1, 3
Alpdündar, M. (1957) “Azalarımızın haklı endişelerine karşı açıklama”, İşçi Sendikası, 8 Haziran Cumartesi, 1, 3
Alpdündar, M. (1958) “Azalarımızla Başbaşa”, İşçi Sendikası, 26 Temmuz Cumartesi, 2
Alpdündar, M. (1958) “Azalarımızla Başbaşa”, İşçi Sendikası, 2 Ağustos Cumartesi, 1-2
Alpdündar, M. (1958) “Azalarımızla Başbaşa”, İşçi Sendikası, 23 Ağustos Cumartesi, 1
Alpdündar, M. (1958) “Azalarımızla Başbaşa”, İşçi Sendikası, 20 Aralık Cumartesi, 1
Baykan, A. M. (1958) “Amele Treni”, İşçi Sendikası, 24 Mayıs Cumartesi, 1, 3
Baykan, A. M. (1958) “Çocuk Primleri”, İşçi Sendikası, 31 Mayıs Cumartesi, 1-2
Baykan, A. M. (1958) “Ücretlerimiz azdır”, İşçi Sendikası, 13 Eylül Cumartesi, 1
Baykan, A. M. (1958) ” Veren suçlu, alan suçsuz mu?”, İşçi Sendikası, 11 Ekim Cumartesi, 1-2
Baykan, A. M. (1958) “İşveren işçi sendika”, İşçi Sendikası, 18 Ekim Cumartesi, 1-2
Karahasan, Ö. (1956) “Sigorta mevzuları”, İşçi Sendikası, 7 Ocak Cumartesi, 1, 4
Karahasan, Ö. (1956) “Maden ocaklarında meslek hastalıkları”, İşçi Sendikası, 21 Ocak Cumartesi, 1, 4
Karahasan, Ö. (1956) “Yıllık ücretli izin hakkında temennilerimiz”, İşçi Sendikası, 18 Şubat Cumartesi, s.1-2
Karahasan, Ö. (1958) “İşçi ücretleri ve randıman”, İşçi Sendikası, 23 Ağustos Cumartesi, 1
Karahasan, Ö. (1959) “Son hadiseler muvacehesinde görüşlerimiz”, İşçi Sendikası, 28 Şubat Cumartesi, 1-2
Kessler, G. (1948) “Zonguldak ve Karabük’te Çalışma Sartları,” İstanbul Üniversitesi İktisat ve İçtimaiyat Enstitüsü, ayrı basım (11), 8-33
Kısa Ali. (1956) “Havzada çalışamaz”, İşçi Sendikası, 14 Ocak Cumartesi, 3
Kısa Ali. (1956) “Böyle yapmamalıyız”, İşçi Sendikası, 20 Ekim Cumartesi, 1
Kısa Ali. (1957) “Yaş haddi meselesi”, İşçi Sendikası, 2 Şubat Cumartesi, 3
Yazgan, N. (1952) “İşveren ve işçi münasebetleri”, İşçi Sendikası, 18 Nisan Cuma, 1 İkincil Kaynaklar
Ahmad, F. (1998) “Cumhuriyet Türkiye’sinde Sınıf Bilincinin Oluşması, 1923-45”, Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiyesi’ne İşçiler 1839-1950, Derleyenler: Quataert, D., Zürcher, E. J., Çeviri: Ekiz, C., İstanbul: İletişim Yayınları
Akın, Y. (2005) “Erken Cumhuriyet Dönemi Emek Tarihçiliğine Katkı: Yeni Yaklaşımlar, Yeni Kaynaklar”, Tarih ve Toplum: Yeni Yaklaşımlar, 2, 73-111
Akın, Y. (2012) “Cumhuriyet Türkiye’sinde İşçi Sınıfı Siyasetinin Dinamikleri: Dil, Kimlik ve Deneyim”, Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Emek Tarihi, Atabaki, T., Brockett, G. D., Cemgil, C. (ed.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
Akkaya, Y. (2002) “Türkiye’de İşçi Sınıfı ve Sendikacılık-1”, Praksis (5), 131-176
Aslan D. A. (2014) “Modern Türkiye Tarihini Dönemlendirme Meselesi”, Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 3 (2), 65-81
Atabaki, T., Brockett, G. (2012) “Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Emek Tarihine Bir Giriş”, Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Emek Tarihi, Derleyenler: Atabaki, T., Brockett, G., İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları
Berik, G., Bilginsoy, C. (1996) “The Labor Movement in Turkey: Labor Pains, Maturity, Metamorphosis?”, The Social History of Labor in the Middle East, Editör: Goldberg, E. J. Boulder, Colo: Westview Press
Boratav, K. (2003) Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2002, Ankara: İmge
Coşkun, M. K. (2013) Sınıf, Kültür ve Bilinç: Türkiye’de İşçi Sınıfı Kültürü, Sınıf Bilinci ve Gündelik Hayat, Ankara: Dipnot Yayınları
Çelik, A. (2010) Vesayetten Siyasete Türkiye’de Sendikacılık (1946-1967), İstanbul: