İsa DEMİR, Muhammed Macit DEMİR, Türkan AKYOL GÜNER

Türkiye’de Kariyer Planlama Dersinde Neoliberal Esneklik Söyleminin İnşası

Bu çalışma neoliberal ekonominin yükselişi ile ortaya çıkan esneklik söyleminin Kariyer Planlama Dersi’nde bir değer olarak nasıl yeniden üretildiğini ve yüceltildiğini göstermeyi hedeflemektedir. Kariyer Planlama Dersi, ön lisans ve lisans öğrencilerine kariyerlerini nasıl planlayacakları ve şekillendireceklerine ilişkin bilgiler sunmak için verilmektedir. İddiamız odur ki bu dersler sadece kariyer planlamanın yollarını göstermemekte aynı zamanda birtakım neoliberal değerleri aktarmaya ve gençleri neoliberal söylem etrafında toplamaya da hizmet etmektedir. Bu anlamda dersler, esneklik söylemini haklılaştırmaya hizmet eden ideolojik bir aygıt gibi çalışmaktadır. Eleştirel söylem analizi tekniği kullanılan bu araştırmada 14 haftaya yayılan Derslerin içerik çözümlemesi yapılmış ve metinler içerisinde esneklik; değişen koşullara çabuk adapte olma, seçim özgürlüğü, bireyin sorumlulaştırılması, çalışma aidiyeti ve sadakatinin küçümsenmesi kodları üzerinden araştırılmıştır. Sonuç olarak dersler boyunca esneklik söyleminin yoğun biçimde temsil edildiği, yeniden üretildiği ve yüceltildiği; bununla birlikte esnek çalışma rejiminin çalışanlar açısından yarattığı prekerleşmeden, işsizlikten, güvencesiz ve düşük ücretli çalışma koşullarından söz edilmediği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Neoliberalizm, esneklik, kariyer planlama, üniversite öğrencileri, Türkiye

PDF

___

Acar, R. & Özdaşlı, K. (2017). Bireysel Kariyer Planlama Yapmanın Öğrencinin Başarısı Üzerindeki Etkisi: Sbmyo Öğrenci Üzerine Bir Araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 301-314 . DOI: 10.20875/makusobed.316449
Albo, G. (2009) The Crisis of Neoliberalism and The Impasse of The Union Movement, Devolopment Dialogue, 51(51), 119-131.
Alvaredo, F., Chance, L., Piketty, T., Saez, E. Ve Zucman, G. (2019) Dünya Eşitsizlik Raporu (çev. H. K. Cimitoğlu), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Atkinson, J. (1984) “Manpower Strategies for Flexible Organisations”, Personel Management, 16, 28–31.
Atkinson, J. (1987) “Flexibility or Fragmentation? The United Kingdom Labour Market in the Eighties”, Labour and Society, 12(1), 87–105.
Atkinson, J. Ve Meager N. (1986) Changing Working Patterns: How Companies Achieve Flexibility to Meet New Needs, London: National Economic Development Office.
Bağımsız Sosyal Bilimciler (2015) AKP’li Yıllarda Emeğin Durumu, İstanbul: Yordam Yayınları.
Bauman, Z. (2000). Akışkan Modernite (çev. S. O. Çavuş), İstanbul: Can Yayınları.
Belek, İ. (1999) Postkapitalist Paradigmalar, İstanbul: Sorun Yayınları.
Bell, D. (1973) The Coming of Postindustrial Society-A Venture in Social Forecasting, New York: Basic Books Inc.
Bengtsson, A. (2018) “Rethinking Social Justice, Equality and Emancipation An Invitation to Attentive Career Guidance”, T. Hooley, R. G. Sultana Ve R. Thomsen (der.) Career Guidance for Social Justice Contesting Neoliberalism Volume 1—Context, Theory and Research içinde, New York: Taylor&Francis, 256-267.
Blustein, D. L. (2017) “Integrating Theory, Research, And Practice: Lessons Learned from the Evolution of Vocational Psychology”, J. P. Sampson, E. Bullock-Yowell, V. C. Dozier, D. S. Osborn, . . . J. G. Lenz (der..), Integrating Theory, Research, And Practice in Vocational Psychology: Current Status and Future Directions içinde, Tallahassee, FL: Florida State University, 179–187. doi:10.17125/svp2016.ch19
Boje, T. P. Ve Furaker, B. (2003) Post-Industrial Labour Markets Profiles of North America and Scandinavi, New York: Routledge.
Bora, T., Ve Erdoğan, N. (2021) "Cüppenin, Kılıcın ve Kalemin Mahçup Yoksulları" Yeni Kapitalizm, Yeni İşsizlik ve Beyaz Yakalılar”, T. Bora, A. Bora, N. Erdoğan Ve İ. Üstün (der.), "Boşuna mı Okuduk?" Türkiye'de Beyaz Yakalı İşsizliği içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 13-44.
Boratav, K. (2006) Türkiye İktisat Tarihi 1908-2005, Ankara: İmge Kitabevi.
Boyer, R. (1987) Labour Flexibilities: Many Forms, Uncertain Effects. Labour and Society, 12 (1): 107–29.
Cappelli, P., L. Bassi, H. Katz, D. Knoke, P. Osterman, Ve Useem M. (1997) Change at Work, New York: Oxford University Press.
Coşkun, B. (2019) Neoliberal İktidar ve Özne Foucault’nun İzinde Güncel Bir İnceleme, İstanbul: NotaBene Yayınları.
Çelik, A. (2015). “Turkey's New Labour Regime Under the Justice and Development Party in the First Decade of the Twenty-First Century: Authoritarian Flexibilization”, Middle Eastern Studies, 51:4, 618-635, DOI: 10.1080/00263206.2014.987665
Çelik, A. (2019). Çalışma İlişkilerinde Esneklik ve Kuralsızlaşma: 1980’den 2010’a. A. Makal (der.), Çalışma İlişkileri Tarihi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Çivilidağ, A. (2021). Kariyer Danışmanlığı, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Daldal, Ş. (2016) “Neoliberazim, Finansallaşma Ve Emek Piyasaları”, Journal Of Emerging Economies And Policy, 1 December, 85-104.
Demir, İ. (2018) Akışkan Modernite Çerçevesinde Türkiye’de Çalışma Ahlakının Dönüşümü, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Doktora Tezi. Ankara.
Dictionary, Cambridge English. (2022) Career Definition and Meaning, https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/career
Dictionary, Collins English. (2022) Career Definition and Meaning, https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/career
Drucker, P. (1994) Kapitalist Ötesi Toplum (çev. B. Çorakıç), İstanbul: İnkılap Yayınevi.
Ece, Ş. & Esen, E. (2017). Kariyer Planlamanın Örgüte Bağlılık Ve İşten Ayrılma Niyetine Olan Etkisi . ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 123-146. DOI: 10.4026/isguc.346283
Esmer, Y. & Pabuçcu, H. (2019). Stratejik Kariyer Planlama: Bulanık Mantık Yaklaşımı . İzmir İktisat Dergisi, 34 (1) , 111-124 . DOI: 10.24988/ije.2019341835
Fairclough, N. (1995) Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language, New York: Lonman Publishing.
Felstead, A., Ve Jewson, N. (1999) “Flexible Labour and Non-Standard Employment: An Agenda of Issues”, A. Felstead, Ve N. Jewson, Global Trends İn Flexible Labour içinde, Basingstoke: Macmillan Press, 1-20.
Foucault, M. (1982) “Subject and Power”, Critical Inquiry, 8 (4), 777-795.
Foucault, M. (1993) Cinselliğin Tarihi I (çev. H. Tufan), İstanbul: Afa Yayınları.
Foucault, M. (2015) Biyopolitikanın Doğuşu College de France Desleri (1978-1979) (çev. A. Tayla), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Friedman, G. (2014). “Workers without Employers: Shadow Corporations and the Rise of the Gig Economy”, Review of Keynesian Economics, 2(2): 171–188.
Furaker, B. (2005) Sociological Perspectives on Labor Markets, New York: Palgrave Macmillian.
Furaker, B., Hakansson, K., Ve Karlsson, J. Ch. (2007) Flexibility and Stability in Working Life, New York: Palgrave Macmillian.
Gieselberger, H. (2017) Büyük Gerileme (Çev. M. Şahin, A. Biçen, A. N. Bingöl, O. Kılıç), İstanbul: Metis Yayınevi.
Gorz, A. (1995) İktisadi Aklın Eleştirisi Çalışmanın Dönüşümleri/Anlam Arayışı (çev. I. Ergüden), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Gorz, A. (2001) Yaşadığımız Sefalet Kurtuluş Çareleri (çev. N. Tutal), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Göz F. , Gürbüz K. (2010) Hemşirelikte Kariyerinizi Keşfedin! Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(2): 82-87.Gutowski, Ellen R., Blustein, David L., Kenny, Maureen E. Ve Erby, Whitney (2021) “The Decline of Decent Work in the Twenty-First Century: Implications for Career Development”, P. J. Robertson, T. Hooley Ve P. McCash (der.) The Oxford Handbook of Career Development içinde, UK: Oxford University Press, 23-34
Güldü, Ö. Ve Ersoy Kart, M. (2021). Kariyer Planlama Sürecinde Kariyer Engelleri ve Kariyer Geleceği Algılarının Rolü. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72(2), 377-400.
Güllüpınar, F. (2017) “Kamusallığın Çöküşü ve Bireyin Sorumlulaştırılması Olarak ‘Yaşam Boyu Öğrenme’: Eğitim ve İstihdam Politikalarının Eleştirisine Bir Katkı”, Amme İdaresi Dergisi, 50(1), 67-84.
Hage, J. Ve Powers, C. H. (1992) Post-Industrial Lives, Roles and Relationships in the 21st Century, USA: Sage Pub.
Hall, D. T. (1996). “Protean Careers of the 21st Century”, The Academy of Management Executive, 10(4), 8-16.
Hammer, M., Ve J. Champy (1993) Reengineering the Corporation: A Manifesto for Business Revolution, New York: Harper.
Hardt, M., Ve Negri, A. (2004) Çokluk: İmparatorluk Çağında Savaş ve Demokrasi (çev. B. Yıldırım), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Harvey, D. (1997) Postmodernliğin Durumu (çev. S. Savran), İstanbul: Metis Yayıncılık.
Harvey, D. (2015) Neoliberalizmin Kısa Tarihi (çev. A. Önacak), İstanbul: Sel Yayıncılık
Hooley, T., & Sultana, R. G. (2016) “Career guidance for social justice”, In Journal of the National Institute for Career Education and Counselling, 36(1). https://doi.org/10.20856/jnicec.3601
Hooley, T., Sultana, R. G., Thomsen, R. (2018) Career Guidance for Social Justice Contesting Neoliberalism, New York: Routledge.
Irving, B. A. (2010) “(Re)constructing career education as a socially just practice: An antipodean reflection”, International Journal for Educational and Vocational Guidance içinde, 10, 49–63. doi:10.1007/s10775-009-9172-1
İlyas, Ö. (2022) Freelance Emek Ofissiz Çalışmanın Sınıfsallığı, İstanbul: İletişim Yayınları.
İmamoğlu, E. O., Ve Karakitapoğlu Aygün, Z. (1999) “1970’lerden 1990’lara değerler: Üniversite Düzeyinde Gözlenen Zaman, Kuşak ve Cinsiyet Farklılıkları”, Türk Psikoloji Dergisi, 14, 1–22.
Jonsson, D. (2007) “Flexibility, Stability and Related Concepts”, B. Fraker, K. Hakansson, Ve J. Ch. Karlsson (der.) Flexibility and Stability in Working Life içinde, New York: Palgrave Macmillian, 30-41.
Karakitapoğlu Aygün, Z., Ve İmamoğlu, E. O., (2002) “Value Domains of Turkish Adults and University Students”, The Journal of Social Psychology, 142(3), 333–351.
Karlsson, J. Ch. (2007) “For Whom Is Flexibility Good and Bad? An Overview”, B. Fraker, K. Hakansson, Ve J. Ch. Karlsson (der.) Flexibility and Stability in Working Life içinde, New York: Palgrave Macmillian, 18-29.
KariyerRehberi. (2007). Kariyer Planlama Nasıl Yapılmalıdır? kariyer.net: https://www.kariyer.net/kariyer-rehberi/kariyer-planlama-nasil-yapilmalidir/ (6.12.2007)
Kazgan, G. (2006) Tanzimat’tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi Birinci Küreselleşmeden İkinci Küreselleşmeye, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Kepenek, Y. (2012) Türkiye Ekonomisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Kolektif. (2023). Kariyer İçin Adımlar, Ankara: Türkiye Enformasyon Bürosu Yayınları.
Mandelbaum, M. (1978) Flexibility in Decision Making. An Exploration and Unification, Toronto: Department of Industrial Engineering, University of Toronto.
Marx, K. (2017) Kapital I. Cilt (çev. M. Selik, Ve N. Satlıgan), İstanbul: Yordam Kitap.
Mazzucato, M. (2019) Her Şeyin Değeri Küresel Ekonomide Üretenler ve El Koyanlar (çev. E. Soğancılar), İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
McCash, P.; Hooley, T., Ve Robertson, P. J. (2021) “Introduction: Rethinking Career Development”, P. J. Robertson,.; T. Hooley, Ve P. McCash (der.), The Oxford Handbook Career Development içinde, UK: Oxford University Press, 1-22.
Meulders, D. Ve Wilkin L. (1987) “Labour Market Flexibility: Critical Introduction to the Analysis of a Concept”, Labour and Society, 12(1): 3–17.
Milanovic, B. (2018) Küresel Eşitsizlik Küreselleşme Çağı İçin Yeni Bir Yaklaşım (çev. M. Uzbay, M. Pirili), Ankara: Efil Yayınları.
Merriam-Webster. (2022) Career Definition & Meaning, https://www.merriam-webster.com/dictionary/career
Neuman, W. L. (2012) Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar-2 (çev. S. Özge), İstanbul: Yayın Odası.
OECD (Organization for Economic Co-Operation and Development). (2004) Career Guidance and Public Policy: Bridging the Gap, https://www.oecd.org/education/innovation-education/34050171.pdf
Özkanan, A., Acar, O. K., Çıragöz, M. B. (2022). “Kariyer Yönetimine Biçilen Değer: Üniversitelerin Kariyer Merkezleri Üzerine Bir İnceleme”, BŞEÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 1-18.
Öztemel, K. (2022). Kariyer Planlama ve Geliştirme, Ankara: Pegem Akademi
Parlak, Z. ve Özdemir, S. (2012). Esneklik Kavramı ve Emek Piyasalarında Esneklik. Journal of Social Policy Conferences, 0(60), 1-60.
Piketty, T. (2021) Yirmi Birinci Yüzyılda Kapital (çev, H. Koçak), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Piore, M.J., Ve C.F. Sabel (1984) The Second Industrial Divide Possibilities for Prosperity, New York: Basic Books.
Pyke, F., Ve W. Sengenberger (1992) Industrial Districts and Local Economic Regeneration, Geneva: International Labour Organisation.
Regini, M. (2000). “The Dilemmas of Labour Market Regulation.” In Why Deregulate Labour Markets?, G. E. Andersen and M. Regini (Eds). Oxford: Oxford University Press, 11–29.
Robertson, P. J., Hooley, T., Ve McCash, P. (2021) The Oxford Handbook of Career Development, UK: Oxford University Press.
Rifkin, J. (1995) End of Work: The Decline of the Global Labor Force and the Dawn of the Post-market Era, New York: G.G. Putnam’s Sons.
Sayer, A. (1989) “Postfordism in Question”, IJURR, 13, 666-693.
Sayer, A., Ve R. Walker (1992) The New Social Economy. Reworking the Division of Labour, Cambridge: Blackwell.
Sennett, R. (2008) Karakter Aşınması: Yeni Kapitalizmde İşin Kişilik Üzerindeki Etkileri , İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Siho, N. (2020) “Cognitive capitalism, free labor, and financial communication: A critical discourse analysis of social media IPO registration statements”, Information Communication and Society, 23(3), 420-436.
Standing, G. (1999) Global Labour Flexibility. Seeking Distributive Justice, London: Macmillan Press and New York: St Martin’s Press.
Standing, G. (2002) Beyond the New Paternalism. Basic Security as Equality, London: Verso.
Standing, G. (2015) Prekarya Yeni Tehlikeli Sınıf (çev. E. Bulut), İstanbul: İletişim Yayınevi.
Stiglitz, J. E. (2014) Eşitsizliğin Bedeli Bugünün Bölünmüş Toplumu Geleceğimizi Nasıl Tehlikeye Atıyor? (çev. O. İşler), İstanbul: İletişim Yayınevi.
Storper, M. ve Scott, A. J. (1990) “Work Organization and Labor Markets in an Era of Flexible Production”, International Labor Review, 129(5), 573-591.
Sultana, R. (2014) “Career guidance for social justice in neoliberal times”, G. Arulmani, A. J. Bakshi, F. T. L. Leong,. Ve T. Watts (der), Handbook of career development. International perspectives içinde, Springer Science+Business Media, LLC. 317–331.
Sultana, R. G. (2017) “Anchoring Career Guidance in the Mediterranean? R. G. Sultana (der), Career Guidance and Livelihood Planning across the Mediterranean: Challenging Transitions in South Europe and the MENA Region içinde, Rotterdam, The Netherlands: Sense. Thomsen, 3–18.
Sultana, R. G. (2018) “Precarity, Austerity and the Social Contract in a Liquid World: Career Guidance Mediating the Citizen and the State”, T. Hooley, R. G. Sultana and R. Tomsen (der.), Career Guidance for Social Justice Contesting Neoliberalism Volume 1-Context, Theory and Research içinde, New York: Taylor&Francis, 63-76.
Temiz, H. E. (2004) “Eğreti İstihdam: İşgücü Piyasasında Güvencesizliğin ve İstikrarsızlığın Yeni Yapılanması” Çalışma ve Toplum, 2(2), 55-80.
Toffler, A. (1981) Üçüncü Dalga (çev. A. Seden), İstanbul: Altın Kitaplar.
Türkiye İş Kurumu. (2022). Kariyer Planlama Eğitim Videoları -1 (Kariyer Planlama Süreci), https://www.youtube.com/watch?v=-i-dx4BwWNA&t=244s
Usami, K. (2010). “Introduction: Transformation of Employment and Social Security in Newly Industrializing Countries: Problems and Analytical Concepts”, K. Usami (der.) Non-Standard Employment under Globalization Flexible Work and Social Security in the Newly Industrializing Countries içinde, London: IDE JETRO
Van Dijk, T. A. (1993). “Principles of Critical Discourse Analysis”, Discourse & Society, 4(2), SPECIAL ISSUE: Critical Discourse Analysis, pp. 249-283.
Voloşinov, V. N. (2001). Marksizm ve Dil Felsefesi (çev. M. Küçük), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Zeytinoğlu, E. (2012) “Çalışma Barışına Katkısı Olacak Bir Sistem: Esneklik”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(11), 157-175.