ERMENİ SORUNU HAKKINDA DEVLET ARŞİVLERİ BAŞKANLIĞI’NCA YAPILAN ÇALIŞMALAR (TARİHÇE)

Tarihlendirme bakımından çok daha önceye götürülebilmesi muhtemel olmakla birlikte, 1878 Osmanlı Rus Savaşı ve sonrasındaki Berlin Anlaşması ile ilk kez siyasi platforma taşınan, 1915’teki Tehcir Kanunu ile kriz haline dönüşen ve o günden bugüne uluslararası bir sorun olarak tartışılagelen Ermeni Sorunu ve Ermeni tarafının bu konu hakkındaki iddialarına karşı ülkemizde yapılan çalışmaların gerçekleştiği en önemli resmi kurumlardan birisi Devlet Arşivleri Başkanlığı’dır. 1980’li yılların ortalarında Ermeni tarafının iddialarına cevap vermek ve tarihsel gerçekliğin Ermenilerin iddia ettikleri şekilde olmadığını göstermek üzere, personel sayısının büyük miktarda artırıldığı, tasnif ve kataloglama faaliyetlerinin yoğunlaştığı Devlet Arşivleri’nde, Ermeni Sorunu hakkında çalışma grupları oluşturulmuş, pek çok araştırma yapılmış ve onlarca araştırma eseri yayınlanmıştır. Bu çalışmada, Devlet Arşivleri bünyesinde 1980’li yıllardan günümüze kadarki süreçte yapılan Ermeni sorunu araştırmalarının tarihçesi ve genel seyrini göstermek amaçlanmıştır.

STUDIES CARRIED OUT BY THE STATE ARCHIVES ON THE ARMENIAN QUESTION (SHORT HISTORY)

General Directorate of the State Archives is one of the primary government agencies for the studies carried out in Turkey against Armenian claims and the Armenian Question, which has been carried onto political platform in 1878 Ottoman - Russian War and Berlin Treaty for the first time although it is likely that it can be taken much earlier in terms of dating; and has become a crisis with the 1915 Deportation Law and been argued as an international problem since then. In the State Archives, which increased the personnel number and classification and catalog processes in the mid 1980’s in order to answer and show that the historical verity contradict with Armenians’ claims, study groups on Armenian question have been formed, several researches has been made and then published. This study aims to show the short history and the progress of the researches made in the State Archives about Armenian problem from 1980’s until today.

PDF

___

AKANT, İlhan Moskova Otel Natıonal 333 Numaralı Oda, 1990, (Basım yeri ve yılı tespit edilememiştir).
AKTAŞ, Necâti- Binark İsmet - El-Arşifü’l- Osmânî, IRCICA, Amman, 1986. Armenians in Ottoman Documents(1915-1920), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1995. ss.XLIV+641.
Arşiv Belgelerine Göre Kafkaslar’da ve Anadolu’da Ermeni Mezâlimi I: 1906-1918 = Armenian violence and massacre in the Caucasusand Anatolia based on archives, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1995, C.I, ss.LXIII+642; C.II, 1919, Ankara, 1995, ss.XI+452; C.III, 1919-1920,
Ankara, 1997, ss.XXXI+475; C.IV, 1920-1922, Ankara, 1998, ss.X+349. Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı’da Spor, kitabı Devlet Arşivleri Başkanlığı Yayın No:1, İstanbul, 2018.
Azerbaycan Belgelerinde Ermeni Sorunu (1918-1920), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, Başbakanlık Basımevi, 2001, ss.XXXI+682.
Birinci Milli Arşiv Şûrâsı, (20-21 Nisan 1998), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Tebliğler-Tartışmalar, Ankara, 1998.
ÇAKIN, Naci, Osmanlı - Rus Savaşı (1828-1829), Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1978.
ÇAKIN, Naci, Orhon, Nafiz Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi (1793-1908), Genelkurmay Harp Tarihi Yayınları, Seri No:2, Ankara,1978.
ÇETİN, Atilla Başbakanlık Arşivi Kılavuzu, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1979.
ÇULUK, Sinan, “Türk Aşivciliği Üzerine Bir Zihniyet Tahlili”, Arşiv Dünyası Dergisi, 2007, Sayı:9, ss.9-38.
Tehcire Giden Yol, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul, 2016, ss.703.
DİNÇ, Nihat Gönüllü Diplomat, İthaki Yayınları, İstanbul, Tarihsiz.
Dünden Bugüne Başbakanlık, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2004.
Ermeni Komiteleri (1891-1895), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2001, ss.XIV+120.
Ermeni Meselesinin Siyasî Tarihçesi (1877-1914), (Münir Süreyya Bey’in Raporu), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2001, ss.XVII+1079.
Ermeniler Tarafından Yapılan Katliam Belgeleri I (1914-1919) = Documents On Massacre Perpetrated By Armenians. Ankara, 2001, ss.XXII+740; C.II, (1919-1921), Ankara, 2001, ss.X+588.
GENÇ Yusuf İhsan vd, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul, 1992, 2. Baskı İstanbul, 2000, 3. ve son baskı İstanbul, 2010.
GİRGİN, Kemal, 21. Yüzyıl Perspektifinde Dünya Siyaseti, Okumuş Adam Yayınevi, İstanbul, 2002.
GİRGİN, Kemal, Çağdaş Politika ve Diplomasi El Kitabı, T. İş Bankası Kültür Yayınları, 1975.
GİRGİN, Kemal, Diplomatik Kokteyl, Yeni Yüzyıl Yayınları, İstanbul, 2008.
GİRGİN, Kemal, Dünya’nın Dört Bucağı: Bir Diplomatın Anıları, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1998.
GİRGİN, Kemal, Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemleri Hariciye Tarihimiz, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1992.
GİRGİN, Kemal, Politika Sözlüğü, Hür-Yayın, İstanbul, 1981.
GİRGİN, Kemal, T.C. Hükümetleri Programında Dış Politikamız: 75 Yılın Panoraması 1923-1998, Dışişleri Bakanlığı, Ankara, 1993.
GİRGİN, Kemal, Uluslararası İlişkiler-Modern İstihbarat ve Türkiye, Okumuş Adam Yayınevi, İstanbul, 2003.
GÜRÜN, Kamuran, Armenien File , Bilgi Yayınevi, İstanbul, 2015; Fransızca Baskısı: Le Dossier Armenien, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 2015.
GÜRÜN, Kamuran, Doğunun Çağrısı, Tekin Yayınevi, İstanbul, 2004.
GÜRÜN, Kamuran, Ermeni Dosyası, Türk Târih Kurumu, Ankara. 1983.
GÜRÜN, Kamuran, Savaşan Dünya ve Türkiye, Bilgi Yayınevi, tarih yok, yer yok.
GÜRÜN, Kamuran, Türk-Sovyet İlişkileri 1920-1953, Türk Târih Kurumu, Ankara, 2010. http://nairobi.be.mfa.gov.tr/ (Erişim: 06.04.2015)
Hüseyin Nâzım Paşa, Ermeni Olayları Tarihi, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 1994, C.I, ss.LV+463. Hüseyin Nâzım Paşa, Ermeni Olayları Tarihi. Ankara, 1994, C.II, ss.VIII+487.
KARACAKAYA, Recep, A Chronology of the Armenian problem with a bibliography (1878-1923), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Başbakanlık Basımevi, Ankara, 2002, ss.XV+259
KARACAKAYA Recep, Kaynakçalı Ermeni Meselesi Kronolojisi, (1878-1923), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul, 2001, ss.XVI+262.
Kudüs’te Hristiyan Mezhep ve Milletlerin İdaresi, Devlet Arşivleri Başkanlığı, Yayın No:2, İstanbul, 2019.
OREL, Şinasi - Yuca Süreyya, Talat Paşa’ya İthaf Edilen Telgrafların Gerçek Yüzü, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1983.
OREL, Şinasi- Yuca Süreyya, The Talât Pasha “Telegrams”: Historical Fact or Armenian Fiction?, Lefkoşa, 1983.
Osmanlı Arşivleri ve Osmanlı Araştırmaları Sempozyumu, Türk - Arap İncelemeleri Vakfı, İstanbul, 1985.
Osmanlı Belgelerinde 1909 Adana Olayları, I, Ankara, 2010, ss.XVIII+568; C.II, Ankara, 2010, ss.X+523.
Osmanlı Belgelerinde Ermeni İsyanları (1878-1895), I, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2008, ss.XIII+457; C.II, (1895-1896), Ankara, 2008, ss.IX+502; C.III, (1896-1909), Ankara, 2009, ss.XI+521; C.IV, (1909-1916), Ankara, 2009, ss.XI+505.
Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Amerikan İlişkileri (1839-1895) I, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2007, ss.XV+578; C.II, (1896-1919) Ankara, 2007, ss.XIII+583.
Osmanlı Belgelerinde Ermeni-İngiliz İlişkileri (1845-1890) I, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2004, ss.XX+618; C.II, (1891-1893) Ankara, 2004, ss.XX+552; C.III, (1894-1895), Ankara, 2006, ss.XXI+547; C.IV, (1896-1922), Ankara, 2006, ss.XVII+460
Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (1915-1920), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1994, ss.XXXIX+627
Osmanlı Belgelerinde Ermeniler Cilt 1-40, Başbakanlık Arşiv Araştırma Kurulu, Seri:1-40, No:1-40, İstanbul, 1987-1992.
Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İskânı (1878-1920), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2007, ss.XXXII+1225.
Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Rus İlişkileri (1841-1898) I, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2006, ss.XV+435; C.II, (1899-1906) Ankara, 2006, ss.XII+425; C.III, (1907-1921) Ankara, 2006, ss.XI+434.
Osmanlı Belgelerine Göre Ermeni-Fransız İlişkileri I (1879-1918), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2002, ss.XVIII+680; C.II (1918-1919) Ankara- 2002, ss.XV+538; C.III, (1920-1922) Ankara, 2004, ss.XVI+592.
ÖZEMRE Ahmet Yüksel, Portreler, Hatıralar, Kubbealtı Neşriyat, 2. Baskı İstanbul, 2007.
SERTOĞLU Midhat, Muhtevâ Bakımından Başvekâlet Arşivi, Türk Târih Kurumu, Ankara, 1955.
Uluslararası Türk Arşivleri Sempozyumu (17-19 Kasım 2005), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul, 2005.