EĞİTİM TARİHİ İZDÜŞÜMÜNDE FİZİKSEL MEKANIN İNŞASI; OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E GİRESUN’DA EĞİTİM YAPILARI

Bu çalışma Osmanlı’dan Cumhuriyet’e modernleşme düşüncesinden beklentilerin ve bu beklentilerin varlık bulduğu kamu yapıları olarak eğitim yapılarının, merkez kentler dışında, periferideki kentler bağlamında okunabileceği üzerine geliştirilmiştir. Bu eksende hem Osmanlı hem de Cumhuriyet döneminde Anadolu’nun periferinde bulunan bir kent olan Giresun çalışmaya konu edilmiştir. İktisadi gelişimini tarımsal bir ürün olan fındık ve kıyı kenti olmasının getirileri üzerinden sürdüren kentte, Osmanlı döneminde kentin merkezinde yaşayan gayrimüslim nüfusun, Cumhuriyet döneminde ise ürünün işlenmesi konusuna yönelen müslüman nüfusun etkinliği söz konusu olmuş; kent, dışa açık konumu sayesinde ulusal ölçekte gerçekleştirilen modernleşme ve eğitim reformlarından etkilenmiştir. Bu anlamda ulusal eğitim tarihinin yerel ölçekteki izdüşümünün Giresun’daki eğitim yapılarına ve bu yapıların kent mekanının inşasına etkisinin okunması çalışmanın amacıdır. Eğitim tarihi, mimari ve kent mekanı ortak paydasında kurgulanan çalışmada; ülke tarihinde etkili olan olayların eğitim tarihi ile harmanlanarak merkezden perifere yansıması ve fiziksel mekanın inşası bağlamında tartışılması çalışmanın yöntemini belirlemiştir. Böylece gerek tarih araştırmalarında gerekse kent ve mimarlık araştırmalarında kendine fazla yer bulamamış ancak sahip olduğu içsel dinamikler nedeniyle her iki dönemde de modernleşme reformlarından etkilenmiş bir kentin mekansal gelişimi izlenebilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Eğitim Tarihi, Giresun, Kent Mekanı, Eğitim Yapıları

CONSTRUCTION OF PHYSICAL SPACE IN HISTORICAL PROJECTION; EDUCATION STRUCTURES FROM OTTOMAN TO REPUBLIC ERA IN GIRESUN

This study was developed on the grounds that the expectations of modernization from the Ottoman to the Republic era and the public structures in which these expectations materialized can be read in the context of the cities in the periphery except the central cities. In this axis, Giresun was the subject of study as a city located at the periphery of Anatolia during both Ottoman and Republican eras. In the city, whose economic development is based on the return of agricultural products such as hazelnut and due to the fact that it is a coastal city, Non-Muslim population which was living in the center of the city during the Ottoman period was effective and Muslim population was effective in Republic period as they had a tendency to process the products. Accordingly the city was effected from the modernization and education reforms realized in national scale, thanks to its outward oriented location. For these reasons, the aim of this study is to read the effect of local education in the local scale on the educational structures in Giresun and the construction of these buildings in the urban space. In the study which was built on common denominator of history of education, architecture and urban space; the method was determined by the discussion of effects of the events in the history of the country were blended with the history of education and their reflection from the center to the periphery and the construction of the physical space. Thus, the spatial development of a city, which was affected by modernization reforms in both periods due to its internal dynamics but which could not find much space in history research or in urban and architectural studies, could be followed.

Keywords:

History of Education, Giresun, Urban Space, Educational Structures,

PDF

___

I. Süreli Yayınlar
Işık Gazetesi: nr. 85 (28 Temmuz 1340/1924). nr. 92 (25 Ağustos 1340/1924). nr.104.(6 Teşrin-i evvel 1340/ 6 Ekim 1924). nr .108.(29 Teşrin-i evvel 1340/29 Ekim 1924)
II. Kitaplar
AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000 - M.S.2018, 31. Baskı, Pegem Yayınları, İstanbul 2019
ANONİM, Cumhuriyetin 50.yılında Giresun, 1973 İl Yıllığı, Giresun 1973.
ANONİM, Cumhuriyet’ten Önce ve Cumhuriyet Döneminde Giresun İli Eğitim Belgeseli, Giresun 1998.
ANONİM, Giresun 1967 İl Yıllığı, Giresun 1967.
BALCI, Sezai, Giresun Rumları ve Gayrimüslim Bir Belediye Başkanı, Libra Yayınları, İstanbul 2012.
BOZDOĞAN, Sibel, Modernizm ve Ulusun İnşası, Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür, İstanbul 2008.
CENGİZKAN, Ali, Modernin Saati, Mimarlar Derneği- Boyut Yayınları, İstanbul 2002.
ÇELİK, Zeynep, İmparatorluk, Mimari ve Kent, İstanbul 2012.
DİKMEN, Orhan, Özel Yüksek Okullar Meselesi, İstanbul 1971.
ERGÜN, Mustafa, II.Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri, Ankara 1996.
FORTNA, Benjamin, Mekteb-i Hümayûn, Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Döneminde İslâm, Devlet ve Eğitim Imperial Classroom, İletişim yayınları, İstanbul, 2005.
HASOL, Doğan, 20.Yüzyıl Türkiye Mimarlığı, İstanbul 2017.
IŞIK, Ali, DERVİŞOĞLU, Tuncer, Ey Gidi Giresun, Giresun Bedensel Engelliler Gençlik ve Spor Kulübü, Özyurt Matbaacılık, Ankara 2011.
KODAMAN, Bayram, Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, Ankara 1991
LEWIS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, 4. Baskı, (Çeviren Metin Kıratlı), Ankara 1991.
MARDİN, Şerif, Türk Modernleşmesi, İstanbul 1991.
MUTLU, Asım, Anılarda Mimarlık, YEM Yayın, İstanbul 1995.
ORTAYLI, İlber, Osmanlı’da Değişim ve Anayasal Rejim Sorunu, 2. Baskı, (Editör Ali Berktay), İstanbul 2008.
ORTAYLI, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul 2009.
SAKAOĞLU, Necdet, Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2003.
YÜKSEL, Ayhan, Giresun Tarihi Yazıları, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2002.
ZURCHER, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, 26.Baskı, (Çeviren Yasemin Saner), İstanbul 2011.
III. Makaleler
ALPAGUT, Leyla, “Bir Kültür İnsanı, Modernist Bir Mimar: Ernst Arnold Egli”, Atatürk’ün Mimarının Anıları Genç Türkiye İnşa Edilirken, Ernst A. Egli (Çeviren Güven Göktan Uçer), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2017, ss. 301-346.
ALSAÇ, Üstün, “İkinci Ulusal Mimarlık Dönemi”, Modern Türk Mimarlığı (Editör Renata Holod, Ahmet Evin, Süha Özkan), Yalçın Matbaacılık, Ankara 2007, ss. 99-107.
ANONİM, “Anaokullarının Türkiye’de Kuruluş Tarihi ve Gelişimi Tarihçesi”, Milli Eğitim Dergisi, Ankara 1996, s. 132.
ARISOY, İbrahim, ERGEN, Zuhal ve ÜNÜKAPLAN, İlter, “Sosyal Harcamalar ve İktisadi Büyüme İlişkisi: Türkiye Ekonomisinde 1960-2005 Dönemine Yönelik Bir Dinamik Analiz”, Maliye Dergisi, Sayı 158, Ankara: 2010, ss. 398-421.
BATUR, Afife, “Modern Olmak; Bir Cumhuriyet Mimarlığı Arayışı”, Modern Türk Mimarlığı (Editör Renata Holod, Ahmet Evin, Süha Özkan), Yalçın Matbaacılık, Ankara 2007, ss. 69-96.
BAYTAL, Yaşar, “Tanzimat ve II.Abdülhamid Dönemi Eğitim Politikaları”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı 11, ss. 23-32.
BOSTAN, İdris, “Giresun’da Bulunan Yabancı Okul ve Dini Müesseseler”, Giresun Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Giresun Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 1997, ss. 405-413.
CİN, Mustafa, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Giresun Eğitim Öğretim Faaliyetleri”, Cumhuriyetin İlk Yıllarında Giresun, Giresun 2003, ss.165-171
ÇAPA, Mesut, Yunanistan’dan gelen göçmenlerin iskanı. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt 2, Sayı 5, ss. 49-69.
ÇÜGEN, Hasan Fevzi, YILMAZ, Mehmet Emin ve TANRIVEREN, Fatih M., “Ankara’da I.Ulusal Mimarlık Dönemi’nden Bir Örnek: Erzurum Oteli”, Ankara Araştırmaları Dergisi, 1(1), Ankara 2013, ss. 130-142.
DEMİRKAN, Özgür, KARAİBRAHİMOĞLU, Selin, “Tarımsal Bir Ürün Olarak Fındığın Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Giresun Kent Mekanına Yansımaları”, İDEALKENT Kent Araştırmaları Dergisi, Sayı 25, Ankara 2018, ss. 856-884.
DUMAN, Önder, “CHP Tefriş Raporlarına göre Giresun’un Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Durumu (1935-1945)”, Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, Cilt 2, Giresun 2008, ss. 124-131.
GÜLSOY, Ufuk, “Islahat Fermanı”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 19, İstanbul 1999, ss. 185-190.
GÜLTEKİN, Nevin, “Batılılaşmanın Uzantısında Kent Bahçeleri; Giresun Memleket/Millet Bahçesi”, I. Ulusal Ankara Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Kongresi, Yerel Peyzajlar ve Koruma Sorunları, Ankara 2015, ss. 7-14.
GÜRSOY, Ahmet, “Cumhuriyet’in İlk On Yılında Giresun’da Eğitim ve Kültürel Değişim”, Giresun Kültür Sempozyumu Bildiriler, Giresun Belediyesi Kültür Yayınları, No:2, İstanbul, 1998, s. 283-295.
İNALCIK, Halil, “Rönesans Avrupası”, Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci, İstanbul 2018, ss. 316-323
KARAMAN, Oktay, “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısı ile XX. Yüzyılın Başlarında Giresun Kazasında Eğitim”, Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, Cilt 1, Giresun 2008, ss. 502-512.
KARAMAN, Oktay, “Seyahatnamelere Göre Giresun”, Giresun Tarihi Sempozyum Bildirileri (1996), İstanbul 1997, ss. 163-173.
KATOĞLU, Murat, “Cumhuriyet Türkiye’sinde Eğitim, Kültür”, Sanat, Çağdaş Türkiye Tarihi 1908-1980, Cilt 4, (Editör Sina Akşin), İstanbul 2008, ss. 393-502.
KUL, Nurşen, “Erken Cumhuriyet Dönemi İlkokul Binaları”, Mimarlık Dergisi, s.360, Ankara 2011, ss. 66-71.
KURUCA, Nazım, “Yeşil Giresun Gazetesine Göre Şebinkarahisar Vilayetinin İktisadi Durumu”, Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Giresun, Ankara: 2003, ss. 360-361.
ORTAYLI, İlber, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Amerikan Okulları Üzerine Bazı Gözlemler”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt XIV, Sayı 3, İstanbul 1981, ss. 87-96.
ÖDEKAN, Ayla, “Mimarlık ve Sanat Tarihi”, Çağdaş Türkiye Tarihi 1908-1980, (Editör Sina Akşin), Cem Yayınevi, İstanbul 2008, ss. 523-603.
ÖNSOY, Rıfat, “Cumhuriyet’ten Bugüne İlk ve Ortaöğretimimiz ve Bazı Meseleleri”, Hacettepe Üniversitesi Dergisi, Sayı 6, Ankara 1991, ss. 1-23.
SARISAMAN, Sadık, “Giresun Basınına Göre Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Giresun’da Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Hayat”, Giresun Kültür Sempozyumu, Giresun 1998, s. 59-115.
TEKELİ, İlhan, “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Günümüze Eğitim Kurumlarının Gelişimi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 3, (Editör Murat Belge), İstanbul 1983, ss. 649-673.
UYGUN, Selçuk, “Türkiye’de Dünden Bugüne Özel Okullara Bir Bakış (Gelişim ve Etkileri)”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Sayı 36 / 1, Ankara 2003, ss. 107-120.
YENİŞEHİRLİOĞLU, Filiz, “Sanatta Osmanlı İmparatorluğu Fransa Etkileşimi”, Osman Hamdi Bey ve Dönemi (Sempozyum 17-18 Aralık 1992), İstanbul 1993, ss. 57-68
YILDIRAN, Güzver, “Öğretmen Eğitimi Üzerine Düşünceler”, Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 27/2, 2010, ss. 4-11.
YILMAZ, Ali, “Geçmişten Günümüze Giresun’da Eğitim Öğretim”, Geçmişten Günümüze Giresun, İstanbul 2015, ss. 372-392.
IV. Tezler
ALPAGUT, Leyla, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Ankara’daki Eğitim Yapıları, Hacettepe Üniversitesi Doktora Tezi, Ankara 2005.
KARAMAN, Oktay, Giresun Kazası (1850-1900), Erzurum Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum 1999.
NASIR, Ayşe, Türk Mimarlığında Yabancı Mimarlar, İ.T.Ü. Doktora Tezi, İstanbul 1991. TİRYAKİ, Gürsu, 1839-1970 Arası Dönem İçinde Orta Dereceli Eğitim Yapılarının İrdelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon 1988.
YAŞAR, Burçin, Giresun Rum Okulu Restorasyon Projesi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2011.