TÜRKİYE’DE BÜTÇE AÇIĞI, DÖVİZ KURU VE ENFLASYON İLİŞKİSİ: 2006-2017 DÖNEMİ VAR, ETKİ-TEPKİ VE VARYANS AYRIŞTIRMASI ANALİZLERİ

Bütçe açığı, enflasyon ve döviz kuru arasındaki ilişki makroekonomik istikrar hedefleyen Türkiye açısından oldukça önemlidir. Bu noktadan hareketle, bu üç makroekonomik değişken arasındaki ilişkinin incelenmesi çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır. Bu amaçla çalışmada, Ocak 2006 - Aralık 2017 tarihleri arasındaki 144 adet aylık gözlemden oluşan bütçe açığı, enflasyon ve reel döviz kuru verileri kullanarak ekonometrik analiz gerçekleştirilmektedir. Ekonometrik analiz uygulanırken öncelikle değişkenlerin birim kök testlerinin analizi yapılmakta ve ardından Granger nedensellik testi analizi uygulanmaktadır. Değişkenler arasındaki dinamik ilişkileri ortaya çıkarmak amacıyla, etki tepki fonksiyonları ve varyans ayrıştırma yöntemleri kullanılmaktadır. Çalışmada kullanılan analizlerin sonucuna göre, reel döviz kurundan bütçe açığına ve enflasyondan bütçe açığına doğru çift taraflı Granger nedensellik ilişkisi tespit edilirken döviz kuru ile enflasyon arasında nedensellik tespit edilememiştir. Aralarında Granger nedenselliği bulunan bütçe açığı ile enflasyon ve bütçe açığı ile reel döviz arasında, değişkenlerde meydana gelebilecek şokların kendileri ile birbirleri üzerindeki etkilerini ortaya koyan bulgular elde edilmiştir. Çalışmanın kapsadığı dönem olan 2006-2017 tarihleri arasında, hem küresel finansal piyasalardaki genişleme ile birlikte gelişmekte olan ülkelere sermaye girişinin artması ve USDTRY kur oynaklığının azalması, hem de ülkemizde uygulanan enflasyon hedeflemesi para politikasının istikrarlı bir şekilde uygulanması özellikle tüketici enflasyon oranları ile reel döviz kuru arasındaki nedensellik ilişkisinin tespit edilememesinin nedenleri olarak gösterilebilir.

PDF

___

Akçay, C., E. Alper ve S. Özmucur (2001), "Budget Deficit, Inflation And Debt Sustainability, Evidence From Turkey (1970-2000)", Boğaziçi University Department of Economics Working Papers, 2001(12).
Altıntaş, H., H. Çetintaş ve S. Taban (2008), “Türkiye’de Bütçe Açığı, Parasal Büyüme ve Enflasyon Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi: 1992-2006”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 185-208.
Barışık, S. ve F. Kesikoğlu (2006), “Türkiye’de bütçe açığının temel makroekonomik değişkenler üzerine etkisi (1987-2003 var, etki-tepki analizi, varyans ayrıştırması)”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 61(4), 59-82.
Begg, D., S. Fischer ve R. Dornbusch (1994), Economics, Fourth Edition, Londra, McGraw-Hill Book Company Europe.
Brooks, C. (2002). Introductory Econometrics for Finance, Third Edition, Cambridge: Cambridge University Press.
Civcir, İ. ve A. Akçağlayan (2010), "Inflation Targeting and The Exchange Rate: Does It Matter in Turkey?", Journal of Policy Modeling, 32(3), 339-354.
Dickey, D. A. ve W. A. Fuller (1979). "Distribution of The Estimators for Autoregressive Time Series With a Unit Root". Journal of The American Statistical Association, 74(366), 427-431.
Dickey, D. A. ve W. A. Fuller (1981), "Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series With a Unit Root". Econometrica, 49(4), 1057-1072.
Doğan, İ. (2005). “Bütçe Açıklarının Enflasyon Üzerindeki Etkisinin Analizi: Teori ve Uygulamaları”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Doğru, B. (2014), “Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Bütçe Açığı ve Enflasyon Arasında Nedensellik İlişkisi Var Mıdır? 1978-2002 Dönemi Türkiye Örneği”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 9(1), 113-129.
Doğru, B., M. Recepoğlu, O. Çelik (2013). “Döviz kuru hareketleri ve bütçe açığı, enflasyona yol açar mı? Gelişmekte olan asya ülkeleri üzerine bir panel nedensellik analizi”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8 (2), 21-36
Enders, W. (1995), Applied Econometric Time Series. John Wiley&Sons Inc.
Erkam, S. ve M. Çetinkaya (2014), "Budget Deficit and Inflation: Evidence From Turkey", The Macrotheme Review, 3(8), 12-22.
Fischer, S. ve W. Easterly (1990). "The economics of the government budget constraint". The World Bank Research Observer 5(2) 127-142.
Göktaş, Ö. (2005). Teorik ve Uygulamalı Zaman Serileri Analizi. İstanbul: Beşir Kitabevi.
Gujarati, D. N. (2001). Temel Ekonometri. Çev. Ümit Şenesen, Gülay Günlük Şenesen. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
Gülcan, Y. ve M. E. Bilman (2005), The effects of budget deficit reduction on exchange rate: evidence from Turkey. Dokuz Eylül University Faculty of Business Department of Economis Discussion Paper Series, 5(7): 1-9.
Günaydın, İ. (2000). Türkiye’de bütçe açığı, enflasyon ve döviz kurları arasındaki ilişkilerin analizi. İktisat, İşletme Finans Dergisi, 172: 69-80.
Güvel, P ve A. Koç (2010). "Bütçe açıklarının politik ve kurumsal belirleyicileri: gelişmekte olan ülkeler üzerine bir uygulama". Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 286-301
İlgün, F., Dumrul C. ve Aysu A. (2014), “Bütçe Açığının Reel Döviz Kuru Üzerindeki Etkileri: Türk Ekonomisi Üzerine Bir Uygulama”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10(23). 13-30.
Kara, H. ve F. Öğünç (2005), "Exchange Rate Pass-Through in Turkey: It Is Slow, But Is It Reelly Low?", The Central Bank of The Republic of Turkey Research Department Working Paper, 5(10), 1-17.
Kaya, G. ve E. Öz (2016), “Enflasyon, Bütçe Açığı Ve Para Arzı İlişkisinin Türkiye Ekonomisi Açısından Değerlendirilmesi: 1980-2014 Dönemi”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 23(3), 639-651.
Kesbiç, Y., E. Baldemir ve E. Bakımlı (2005), “Bütçe Açığı ile Parasal Büyüme ve Enflasyon Arasındaki İlişki: Türkiye İçin Bir Model Denemesi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 81-98.
Kıvılcım, M. (1998), "The Relationship Between Inflation and The Budget Deficit in Turkey", Journal of Business and Economic Statistics, 16(4), 412-422.
Laidler D. ve Parkin M. (1975)," Inflation: A Survey", The Economic Journal, 85(340). 741-809.
Leigh D. ve M. Rossi (2002), "Exchange Rate Pass-Through in Turkey", IMF Working Papers, 2(204), 1- 18.
Maddala, S. G. (2001). Introduction to Econometrics. New Jersey: John Wiley & Sons Ltd.
Öner, H. (2018), “Döviz Kuru ve Enflasyon Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Uygulaması”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 343-358. DOI: 10.17218/hititsosbil.398547
Özçiçek, Ö. (2007), “Türkiye’de Ekonomik Krizler ve Döviz Kuru Enflasyon İlişkisi”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 71-80.
Phillips, P.C. B ve Perron, P. (1988), "Testing for a Unit Root in Time Series Regression", Biometrika, 75(2), 335 346.
Şahin, Ö. U. (2014), “Türkiye’de Enflasyon Hedeflemesinin Kamu Cari (Tüketim) Harcamalarına ve Çıktı Açığına Etkisi”, Journal of Life Economics, 1(2), 115-124.
Şen, H. (2003), “Olivera-Tanzi Etkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Çalışma”, Maliye Dergisi, 143, 30-57.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2013). “Enflasyon ve Fiyat İstikrarı” https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/06084069-3751-44a3-ba98- fc5a65b908ba/Enflasyon_FiyatIstikrari.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE- 06084069-3751-44a3-ba98-fc5a65b908ba-m5lk8Dx, Erişim tarihi: 18.05.2020.