DUYGUSAL ZEKÂ VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLİŞKİSİNDE LİDERLİĞİN ARACILIK ROLÜ

Bu çalışmada, duygusal zekâ ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkide liderliğin aracılık rolünün belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında özel bir okulun İstanbul-Anadolu yakasındaki 11 okulunda görev yapan öğretmenler içerisinden anketi cevaplayan 295 öğretmene ilişkin veriler kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, dönüşümcü liderliğin ve etkileşimci liderlik koşullu ödüllendirme davranışının; duygusal zekâ ile örgütsel vatandaşlık davranışının diğerkamlık boyutu arasındaki ilişkide tam aracılık rolü olduğu tespit edilmiştir. Duygusal zekâ ile örgütsel vatandaşlık davranışı (genel), vicdanlılık, nezaket, centilmenlik, sivil erdem boyutları arasındaki ilişkide dönüşümcü liderliğin kısmi aracılık rolü olduğu bulunmuştur. Duygusal zekâ ile örgütsel vatandaşlık davranışı (genel), vicdanlılık, nezaket, centilmenlik boyutları arasındaki ilişkide etkileşimci liderliğin koşullu ödüllendirme davranışının kısmi aracılık rolü olduğu, sivil erdem boyutu ile arasındaki ilişkide ise aracılık rolünün olmadığı bulunmuştur.

___

  • Akbaş, T.T. (2011). “Algılanan Kişi-Örgüt Uyumunun Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Üzerindeki Etkisi: Görgül Bir Araştırma”, Yönetim Bilimleri Dergisi, C: 9, No: 1, ss. 57-81.
  • Antony, J.M. (2013). "The Influence Of Emotional Intelligence on Organizational Commitment And Organizational Citizenship Behavior", International Journal of Social Science & Interdisciplinary Research IJSSIR, C: 2, No: 3, ss. 110-115.
  • Arslan, R., Efe, D. ve Aydın, E. (2013). “Duygusal Zeka ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki: Sağlık Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma”, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, C: 5, No: 3, ss. 169-180.
  • Arslantaş, C. ve Pekdemir, I. (2007). “Dönüşümcü Liderlik, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Örgütsel Adalet Arasındaki İlişkileri Belirlemeye Yönelik Görgül Bir Araştırma”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C: 7, No: 1, ss. 261-286.
  • Asgari, A., Silong, A.D., Ahmad, A. ve Samah, B.A. (2008). "The Relationship Between Transformational Leadership Behaviors, Organizational Justice, Leader-Member Exchange, Perceived Organizational Support, Trust in Management and Organizatioanl Citizenship Behaviors", European Journal of Work and Organizational Psychology, C: 23, No: 2, ss.227-242.
  • Aslan, Ş. (2008). “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Örgütsel Bağlılık ve Mesleğe Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Araştırılması”, Yönetim ve Ekonomi, C :15, No: 2, ss. 163-178.
  • Avolio, B.J., Bass, B.M. ve Jung, D.I. (1999). "Re-examining the Components of Transformational and Transactional Leadership Using the Multifactor Leadership Questionnaire", Journal of Occupational Organizational Psychology, C: 72, No: 4, ss. 441-462.
  • Avolio, B.J. ve Bass, B.M. (2002). Developing Potential Across a Full Range of Leadership Cases on Transactional and Transformational Leadership, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, N.J.
  • Bağcı, Z. (2014). “Duygusal Zeka ve Örgütsel Vatandaşlık İlişkisi”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, No: 2, ss. 259-279.
  • Barkslade, K. ve Werner, J.M. (2001). "Managerial Ratings of In-Role Behaviors, Organizational Citizenship Behaviors and Overall Performance: Testing Different Models of Their Relationship", Journal of Bussiness Research, No: 51, ss. 145-155.
  • Baron, R.M., ve Kenny, D.A. (1986). "The Moderator-Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, and Statistical Considerations", Journal of Personality and Social Psychology, No. 51, ss. 1173-1182.
  • Bar-On, R. (1997). Bar-On Emotional Quotient Inventory: EQ-i Technical Manual, Multi-Health Systems Inc.,Toronto.
  • Basım, N.H. ve Şeşen, H. (2006). “Otel Çalışanları Açısından Duygusal Zekanın Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C: 61, No: 4,ss. 83-101.
  • Bass, B. M. (1981). Leadership and Performance Beyond Expectations, New York: Free Press.
  • Bass, B.M. (1990). Bass and Stogdills Handbook of Leadership: Theory, Research and Managemet Applications, Free Press, New York.
  • Bass, B.M. (1999). "Two Decades of research and Development in Transformational Leadership", European Journal of Work and Organizational Psychology, C: 8, No: 1, ss. 9-32.
  • Bass, B.M. ve Avolio, B.J. (1990). "Developing Transformational Leadership:1992 and Beyond", Journal of European Industrial Training, C: 14, No: 5 ss. 21-27.
  • Bingöl, D., Naktiyok, A. ve İşcan, Ö.F. (2003). "Dönüştürücü Liderliğin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine Etkisi", 11 nci Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, Afyon, ss. 491-508.
  • Bolat, O.İ., Bolat, T. ve Seymen, O.A. (2009). “Güçlendirici Lider davranışları ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkinin Sosyal Mübadele Kuramından Hareketle İncelenmesi”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C: 12, No: 21, ss. 215-239.
  • Borman, W.C. (2004). "The Concept of Organizational Citizenship", American Psychological Society, C: 13, No: 6, ss. 238-241.
  • Borman, W.C. ve Motowidlo, S.J. (1993). Expanding the Criterion Domain to Include Elements of Contextual Performance, Personnel Selection in Organizations, CA: Jossey-Bass, San Francisco.
  • Brief, A.P. ve Motowidlo, S.J. (1986). "Pro-Social Organizational Behaviors", Academy of Management Review, C: 11, No: 4, s. 710-725.
  • Burns, J.M. (1978). Leadership, Harper and Row, New York.
  • Carmeli, A. ve Josman, E. (2006). "The Relationship Among Emotional Intelligence, Task Performance and Organizational Citizenship Behaviors", Human Performance, C: 19, No: 4, ss. 403-419.
  • Chiang, C.F. ve Hsieh, T.S. (2012). "The Impacts of Perce-ived Organizational Support and Psychological Empowerment on Job Performance:The Mediating Effects of Organizational Citizenship Behavior",International Journal of Hospitality Management,C:31, No:1,ss.180-190.
  • Chin, S.T.S., Anantharaman, R.N. ve Tong, D.Y.K. (2011). "Emotional Intelligence and Organizational Citizenship Behavior of Manufactoring Sector employees: An Analysis", Management, C: 6, No: 2, ss. 107-125.
  • Conger, J.A. ve Kanungo, R.N. (1987). "Toward a Behavioral Theory of Charismatic Leadership in Organizational Settings", Academy of Management Review, C: 12, No. 4, ss. 637-647.
  • Çakar, U. ve Arbak, Y. (2003). “Dönüşümcü Liderlik Duygusal Zeka Gerektirir mi?: Yöneticiler Üzerinde Örnek Bir Çalışma”, D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, C: 2, ss. 83-98.
  • Çolakoğlu, T. ve Örnek, A.Ş. (2016). “Üstlerin Sahip Olduğu Duygusal Zeka Yetilerinin, Astlar Tarafından Algılanması ve Astların Motivasyonları Üzerinde Etkisi: ÇOMÜ Öğretim Elemenları ve Öğrencileri Örneği”, Yönetim Bilimleri Dergisi, C: 14, No: 27, ss. 605-642.
  • Demir, H. ve Okan, T. (2008). “Etkileşimsel ve Dönüşümsel Liderlik: Bir Ölçek Geliştirme Denemesi”, Yönetim, No: 61, ss. 72-90.
  • Fallon, C., Panganiban, A.R., Wohleber, R., Matthews, G., Kustubayeva, A.M. ve Roberts, R. (2014). "Emotional Intelligence, Cognitive Ability and Information Se-arch in Tactical Decision-Making", Personality and Individual Differences, No: 65, ss. 24-29.
  • Freshman, B. ve Rubino, L. (2002). "Emotional Intelligence: A Core Competency for Health Care Administrators", Health Care Manager, C: 20, No: 4, ss. 1-9.
  • Gardner, L. ve Stough, C. (2002). "Examining the Relationship between leadership and Emotional Intelligence in Senior Level Managers", Leadership and Organization Development Journal, C: 23, No: 2, ss. 68-78.
  • George, M.J. ve Brief, P.A. (1992). "Feeling Goog-Doing Good: A Conceptual Anlysis of the Mood at Work-Organizational Spontaneity Relationship", Psychological Bulletin, C: 112, No: 2, ss. 310-329.
  • Gouldner, A.W. (1960). "The Norm Of Reciprocity: A Preliminary Statement", American Sociological Review, No: 25, ss. 161-178.
  • Graham, W.J. (1991). "An Essay on Organizational Citizenship Behavior", Employee Responsibilities and Rights Journal, C: 4, No: 4, ss. 249-270.
  • Gürbüz, S. ve Yüksel, M. (2008). “Çalışma Ortamında Duygusal Ceka: İş Performansı, İş Tatmini, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Bazı Demografik Özelliklerle İlişkisi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, C: 9, No: 2, ss. 174-190.
  • Hollander, E.P. (1978). Leadership Dynamics: A practical Guide to Eccevtive Relationships, Free Press, New York.
  • Ilie, M.P. (2014). "Organizational Citizenship Behavior, Work Satisfaction and Employees' Personality", Procedia-Social and Behavioral Sciences, No. 127, ss. 489-493.
  • Irshad, R. ve Hashmi, M.S. (2014). "How Transformational Leadership is Related to Organizational Citizenship Behavior? The Mediating Role of Emotional Intelligence", Pakistan Journal of Commerce & Social Sciences nternational Journal of Leadership Studies, C: 8, No: 2, ss. 413-425.
  • İşbaşı, J.Ö. (2000). "Örgütsel Vatandaşlık Davranışı: Farklı Ölçeklerin Uygulanabilirliğine İlişkin Bir Çalışma", 8 nci Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, ss. 359-372.
  • Katz, D. (1964). "The Motivational Basis of Organizational Behavior", Behavioral Science, No. 9, ss. 131- 133.
  • Katz, D., ve Kahn, R. L. (1966). The Social Psychology of Organizations, John Wiley, New York.
  • Koçel, T., (2013). İşletme Yöneticiliği, Beta Yayınları, İstanbul.
  • Korkmaz, T. ve Arpacı, E. (2009). "Relationship of Organizational Citizenship Behavior with Emotional Intelligence", Procedia Social and Behavioral Sciences, No: 1, ss. 2432–2435.
  • Köse, S., Kartal, B. ve Kayalı, N. (2003). “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Tutuma ilişkin Faktörlerle İlişkisi Üzerine bir Araştırma”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, No: 20, ss. 1- 19.
  • Kuruşcu,M. (2017). “Yöneticinin Duygusal Zekası ve Liderlik Tarzının Çalışanların Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile İlişkisi”, Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
  • Law, K.S., Wong, C. ve Song, L.J. (2000). "The Construct and Criterion Validity of Emotional Intelligence and Its Potential Utility for Management Studies", Journal of Applied Psychology, C: 89, No: 3, ss. 483–496.
  • MacKenzie, S.B., Podsakoff, P.M. ve Fetter, R. (1993). "The Impact of Organizational Citizenship Behavior on Evaluations of Salaesperson Performance", Journal of Marketing, C: 57, No: 1, ss. 70-80.
  • Maini, J.J., Singh, B. ve Kaur, P. (2012). "The Relationship among Emotional Intelligence and Outcome Variables: A Study of Indian Employees", Vision, C: 16, No: 3, ss. 187-199.
  • Mayer, J.D. ve Salovey, P. (1990). "Emotional Intelligence", Imagination, Cognition and Personality, C: 9, ss. 185-211.
  • Modassir, A. ve Singh, T. (2008). "Relationship of Emotional Intelligence with Transformational Leadership and Organizational Citizenship Behavior", International Journal of Leadership Studies, C: 4, No: 1, ss. 3-21.
  • Moorman, R.H. (1991). "Relationship Between Organizational Justice and Organizational Citizenship Behaviors: Do Fairness Perceptions Influence Employee Citizenship?", Journal of Applied Psychology, C: 76, No: 6, ss. 845-855.
  • Morçin, S.E. ve Morçin, İ. (2013). “Etkileşimci Liderliğin Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi: Adana’daki Seyahat Acenteleri Örneği”, Süleymen Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, C: 4, No: 9, ss. 70-80.
  • Morrison, E.W. (1994). "Role Definitions and Organizational Citizenship Behavior: The Importance of the Employee's Perspective", Academy of Management Journal, C: 37, No: 6, ss. 1543-1567.
  • Motowidlo, J.S. (2000). "Some Basic Issues Related to Contextual Performance and Organizational Citizenship Behavior in Human Resource Management", Hjournal of Applied Psychology, No: 79, ss. 475- 480.
  • Netemeyer, R.G., Boles, J.S., McKee, D.O., McMurrian, R. (1997). "An Investigation into the Antecedents of Organizational Citizenship Behaviors in a Personal Selling Context", J Mark,C: 61, No:3, ss. 85–98.
  • Northouse, P.G. (2013). Leadership: Theory and Practice, 6th Edition, Sage Publications Ltd., Los Angeles. Obamiro, J.K., Ogunnaike, O.O. ve Osibanjo, O.A. (2014). "Organizational Citizenship Behavior, Hospital Corporate Image and Performance", Journal of Competitiveness, C: 6, No: 1, ss. 36-49.
  • Oğuz, E. (2011). “Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları ile Yöneticilerin Liderlik Stilleri Arasındaki İlişki”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, C: 17, No: 3, ss. 377-403.
  • Organ, D.W. (1988). Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome, Lexington Books, Lexington, MA.
  • Organ, D.W. (1997). "Organizational Citizenship Behavior: It's Construct Clean-up Time", Human Performance, C: 10, No: 2, ss. 85-97.
  • Organ, D.W., Podsakoff, P.M. ve Mackenzie, S.B. (2006). Organizational Citizenship Behavior: Its Nature, Antecendents and Concequences, Sage Publications.
  • Özaslan, B.C., Acar, A.B. ve Acar, A.C. (2009). “Duygusal Zekâ ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma”, Yönetim Dergisi, C: 20, No: 64, ss. 98-111.
  • Özcan, E.D., Vardarlıer, P., Karabay, M.E., Konakay, G. ve Çetin, C. (2012). “Liderliğin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisinde Güvenin Rolü”, Öneri, C: 10, No: 37, ss. 1-13.
  • Özdevecioğlu, M. (2003). “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Üniversite Öğrencilerinin Bazı Demografik Özellikleri ve Akademeik Başarıları Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, No: 20, ss. 117-135.
  • Özkalp, E. ve Kırel Ç. (2011). Örgütsel Davranış, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
  • Özyer, K. ve Alıcı, İ. (2015). “Duygusal Zeka ile Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma”, Zeitschrift für die Welt der Türken-ZfWT, C: 7, No: 1, ss. 69-85.
  • Podsakoff, P.M., Todor, W.D. ve Skov, R. (1982). "Effects of Leader Contingentand Noncontingent Rew Van Dyne, L., Graham, W.J. ve Dienesch, M.R. (1994). "Organizational Citizenship Behavior: Construct Redefinition, Measurement and Validation", Academy of Management Journal, C: 37, No: 4, ss. 765-802.ard and Punishment Behaviors on Subordinate Performance and Satisfaction", Amademy of Management Journal, C: 25, No: 4, ss. 810-821.
  • Podsakoff, P.M., MacKenzie, S.B., Moorman, R.H. ve Fetter, R. (1990). "Transformational Leader Behaviors And Their Effects On Followers' Trust in Leader, Satisfaction and Organizational Citizenship Behaviors", Leadership Quarterly, No: 1, ss. 107–142.
  • Podsakoff, P.M. ve MacKenzie, S.B. (1994), "Organizational Citizenship Behaviors and Sales Unit Effectiveness", Journal of Marketing Research, No:31, ss. 351-363.
  • Podsakoff, P.M., Mackenzie, S.B., Paine, J.B. ve Bachrach, D.G. (2000). "Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review Of The Theoretical and Empirical Literature and Suggestions For Future Research", Journal of Management, C: 26, No: 3, ss. 513-563.
  • Raub, S. (2008). "Does Bureaucracy Kill Individual Initiative? The Impact of Structure on Organizational Citizenship Behavior in The Hospitality Industry", International Journal of Hospitality Management, No: 27, ss. 179-186.
  • Redman, T. ve Snape, E. (2005). "I to Wed: The Role of Consciouness Transformation in Compassion and Altruism", Journal of Management Studies, C: 42, No: 2, ss. 915-932.
  • Ritzer, G. (2011). Modern Sosyoloji Kuramları, (Çev.: Himmet Hülür), De Ki Yayınları, Ankara.
  • Robledillo, N. ve Albiol, L. (2014). "Emotional Intelligence Modulates Cortisol Awakening Response and Self-Reported Health in Caregivers of People with Autism Spectrum Disorders", Research in Autism Spectrum Disorders, C: 8, No: 11, ss. 1535-1543.
  • Schutte, N.S., Malouff, J.M., Hall, L.E., Haggerty, D.J., Cooper, J.T., Golden, C.J. ve Dornheim, L. (1998). "Development and Validation of a Measure of Emotional Intelligence", Personality and Individual Differences, C: 25, No: 2, ss. 167-177.
  • Shriberg, A., Shriberg, D.L. ve Lloyd, C. (2002). Practicing Leadership: Principles and Applications, John Wiley&Sons Inc, New York.
  • Smith, C.A., Organ, D.W., ve Near, J.P., (1983). "Organizational Citizenship Behavior: Its Nature and Antecedents", Journal of Applied Psychology, No: 68, ss. 653-663.
  • Stogdill, R.M. (1974). Handbook of Leadership: A Survey of the Literature, Free Press, New York.
  • Synder, N. ve Graves, M. (1994). Leadership and Vision, Business Horizons.
  • Şenturan, Ş. (2014). Örnek Olaylarla Örgütsel Davranış, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul.
  • Taşkıran, E. ve Köse, A. (2016). “Duygusal Zekanın Liderlik Tarzları Üzerindeki Etkisi: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma”, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C: 7, No: 14, ss. 577-596.
  • Tatar, A., Tok, S. ve Saltukoğlu, G. (2011). “Gözden Geçirilmiş Schutte Duygusal Zekâ Ölçeği’nin Türkçe’ye Uyarlanması ve Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi”, Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, C:21, No:4, ss. 325-338.
  • Tokmak, İ., Yıldız, E. ve Turgut, H. (2013). “Duygusal Zekanın Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi: İş Tatmininin Aracılık Rolü”, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C: 10, No: 1, ss. 96-115.
  • Weichrich, H., Mark, V.C. ve Koontz, H. (2010). Management, McGrawHill, New Delhi.
  • Williams, L.J. ve Anderson, S.E. (1991). "Job Satisfaction and Organizational Commitment as Predictors of Organizational Citizenship and In-Role Behaviors", Journal of Management, C: 17, No: 3, ss. 601-617.
  • Yolaç, S. (2011). “Yöneticinin Algılanan Liderlik Tarzı ile Yöneticiye Duyulan Güven Arasındaki İlişkide Lider-Üye Etkileşiminin Rolü”, Öneri: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hakemli Dergisi, No: 9, ss. 63-72.
  • Yukl, G. (2010). Leadership in Organizations, Pearson Prentice Hall Inc: USA.
  • Yurtkoru, S.E. (2001). “The Role of Leadership in the Organizational Change Process”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.