MUKÂTİL B. SÜLEYMAN’IN HADİS ANLAYIŞI

İslâmî ilimler sahasında önemli eserlerle isminden söz ettiren âlimlerden biri de Mukâtilb. Süleyman’dır. Hicrî 150 tarihinde vefat eden müellif, Kur’an-ı Kerim’i başından sonunakadar tefsir eden ilk müfessir olarak bilinmektedir. O, her ne kadar tefsir ilmindetemayüz etmiş olsa da hadis sahasında da önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada Mukâtilb. Süleyman’ın kısaca tanıtılmasının ardından, hadis ilmi sahasındaki görüşlerine yerverildi. Kendi kitapları ve hakkında yapılan çalışmalara istinaden Mukâtil’in sened vemetne dair görüşleri, hadisleri nasıl anlayıp şerh ettiği, metin ve sened tenkitleri, rivayetüslubu gibi konular üzerinde duruldu. Ayrıca Mukâtil’in hadisçiliği konusunda yapılantenkit ve tespitler dile getirilip ona yönelik bu tenkit ve tespitlerin yerinde olup olmadığıda araştırıldı. İslâm medeniyetine katkı sağlamış, meşhur bir âlimi ve onun görüşleriniaraştırıp, gün yüzüne çıkarmak, geçmişi doğru anlama ve geleceği inşa etme adınaönemli bir hizmet olarak görülmektedir.

Muqātil b. Suleiman’s Understanding of Hadith

One of the scholars with important works in the field of Islamic sciences is Muqātil b. Suleiman The author who died on one hundred and fifty hijrī was known as the first commentator to interpret the Qur’an from the beginning to the end. Even though he came to the forefront in the field of commentary of the Qur’an, he also had an important place in the science of Hadith. In this study, we investigated Muqātil b. Suleiman’s views in the field of Hadith Science after briefly introducing him. Based on own his books and studies conducted about him, Muqātil’s opinions about the isnads and texts of Hadiths, how he understood and interpreted the Hadiths, his criticisms on the isnads and texts of Hadiths, his narration style, etc were discussed. In addition, we also discussed the criticisms and statements made about Muqātil for his being an author writing about Hadiths, and whether these criticisms and claims were true or not. It is seen as an important service in terms of understanding the past correctly and building the future to recognize a famous scholar, who contributed to the Islamic civilization and to discover his views.

PDF

___

Abdullah Mahmud Şehhâte. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-turâsi’l-Arab, 1423.
Altuntaş, Mehmet. “Mukâtil b. Süleyman’ın Tefsirinde İsrâiliyat ve Hurûf-ı Mukattaa Hakkındaki Yorumları”. Bozifder Dergisi, 13/13 (2018): 129- 158.
Aydemir, Abdullah. Tefsirde İsrailiyat. İstanbul: Beyan Yayınları, 2012.
Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-Bağdâdî. el-Kifâye fî ‘ilmi’r-rivâye. Thk. Ebû Abdullah es-Sûrekî - İbrahim Hamdi el-Medenî. Medine: el- Mektebetü’l-ilmiyye, ts.
Barış, Mustafa Necati. “Zeyneb bint Cahş ve Hz. Peygamber ile Evliliği”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/2 (2010): 177-192.
Cerrahoğlu, İsmail. “Garânîk Meselesinin İstismarcıları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24/1 (1981): 1-23.
Erul, Bünyamin. “Hicri II. Asırda Rivayet Üslubu (I)”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43/1 (2002): 57-91.
Fığlalı, Ethem Ruhi. Çağımızda İtikadis İslâm Mezhepleri. 6. Baskı. İstanbul: Selçuk Yayınları, 1993.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Tehzîbu’t-tehzîb fî ricâli’l-hadîs. Thk. Adil Ahmed Abdu’l-Merhud - Ali Muhammed Mu’avvıd. Lübnan: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2013.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. el-Bidâye ve’n-nihâye. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1986.
Koç, Mehmet Akif. Tefsirde Bir Kaynak İncelemesi: es-Salebî Tefsirinde Mukâtil b.Süleyman Rivayetleri. Ankara: Kitâbiyât Yayınları, 2004.
Koçyiğit, Talat. Hadis Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
Köycü, Erdoğan. “Şu’be b. el-Haccac’ın Hadîs İlmindeki Yeri”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5/8 (2016): 3099-3124.
Kutlu, Sönmez. “Mürcie”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 41-45. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
Kuzudişli, Bekir. Hadis Tarihi. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2017.
Leone Caetani. İslâm Tarihi. Trc. Hüseyin Yalçın. İstanbul: Tanin Matbaası, 1924.
Ma’mer b. Râşid, Ebû Urve Ma‘mer b. Râşid el-Basrî es-San‘ânî. Câmi’. Thk. Habîbu’r-Rahmân el-Azâmî. Beyrut: Mektebetü’l-i’lâmî, 1983.
Tahhân, Mahmûd. Teysîru mustalahi’l-hadîs. Trc. Cemal Ağırman. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2013.
Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf el-Mizzî. Tehzîbu’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl. Thk. Sâdık Muhammed Cemâl el-‘Ata. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1994.
Muhammed Accâc el-Hatîb. es-Sünnetü kable’t-tedvîn. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1980.
Muhammed Hüseyin ez-Zehebî. Tefsir ve Hadiste İsrailiyat. Trc. Enbiya Yıldırım. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
Mukâtil, Ebü’l-Hasen Mukātil b. Süleymân b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Thk. Ahmed Ferid. 3 cilt, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l- ‘ilmiyye, 2003.
Tefsir-i Kebîr. Trc. M. Beşir Eryarsoy, İstanbul: İşaret Yayınları, 2015.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî en-Nesâî, es-Sünen. Thk. Abdulfettah Ebû Gudde. Halep: Mektebetü’l-İslâmiyye, 1986.
Pırlanta, İsmail. Ortaçağ’ın İncisi Nişabur. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2013.
Pırlanta, İsmail. “Horasan Bölgesinin Fethi Meselesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 15/1 (2011): 387-402.
Süyûtî, Celâluddin b. Abdurrahman. el-Leâli’l-masnû’a fî ehâdîsi’l-mevzû’a. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1983.
Tedrîbü’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî. Thk. Abdülvahhab Abdüllatif. 2 cilt. Riyad: Mektebetü’r-Riyâd, ts.
Tözluyurt, Mehmet. “Eş‘arî Üzerinde Devam Eden Mu‘tezilî Etkiler Hakkında Bir Değerlendirme”. Turkish Studies 13/9 (2018): 257-273. http:// dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13499.
Türker, Ömer. Erken Dönem Tefsirlerinde Tevil Sorunu. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2017.
Uslu, Recep. Hicri I-II. Yüzyıllarda Horasan Tarihi. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, 1997.
Yücel, Ahmet. Hadis Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 2014.
Zarifoğlu, İrfan. Mukâtil b. Süleyman’ın Tefsir-i Kebir’indeki Hadislerin Tahric ve Değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sütçü İmam Üniversitesi, 2015.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkī. Târîhu’l-İslâm. Thk. Ömer Abdusselam Tedmirî. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, 1987.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkî. Siyerü a’lâmi’n-nübelâ. Thk. Şuayb Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1985, 1990.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkî, Mîzânu’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1995.