KUR’AN’DA ALLAH VE İNSANIN SONSUZLUĞU ÜZERİNE BİR İNCELEME

Allah, Kur’an’da kendisinin zamansal bir varlık olmadığını “bekâ”, “âhir” ve “hayyün lâyemût” kavramlarıyla ifade etmiş; insanın ise zamansal bir varlık olarak sonsuzluğunubelirtmek için “ebed ve huld” kelimelerini kullanmıştır. Allah’ın başlangıcının olmadığıanlamına gelen “kadîm” kavramı üzerinde yürütülen tartışmalar, âlemin de kadîmliğikonusunda filozof ve kelâm bilginleri arasında yeni görüşler çıkmasına neden olmuştur.Bu tartışmalarda Allah’ın sonunun olmaması, çok fazla gündeme gelmemiştir.Bâkıllânî ve Beyhakî ile birlikte Allah’ın bâkî olduğu, kelâmî eserlerde zikredilmeyebaşlanmıştır. Bu kavram âlimler tarafından özellikle insanın akıbeti, arazların durumugibi konularla ilişkili olarak ele alınmıştır. Ayrıca Allah’ın dışında “bekâ” özelliğine sahip başka varlıkların olup olmadığı tartışılmıştır. Çalışmada Kur’an’da Allah ve insanınsonsuzluğunu ifade eden kavramlar hakkındaki kelam bilginlerinin görüşlerine değinilerek, Allah ve insanın sonsuzluğunun yapısal nitelikleri noktasında çözümlemeci analizlere yer verilmiştir.

AN EXAMINATION ON ALLAH AND THE ETERNITY OF MAN IN THE QUR’AN

Allah has stated that He is not a temporal being with the concepts of “baqā”, “ākhir” and “ḥayyun lā yamūt” in the Quran; and has used the words “abad” and “khuld” to describe the eternity of man as a temporal being. Discussions on the concept of “qadīm” which means that there is no beginning of Allah has led to emergence of new opinions about eternity of universe among philosophers and theologs. Allah’s endlessness is not much discussed in those debates. It has begun to be mentioned with Bāqillānī and Bayhaqī in the works of kalam that Allah is “bāqī”. This concept has been specially handled by scholars in relation to subjects such as the fate of man, the state of accidents. It is also argued if there are other beings that have a “baqā” feature except Allah. In this study, it has been mentioned views of kalam scholars on the concepts that express the eternity of Allah in the Qur’an and has been given place to analytical expressions for structural qualities of eternity of Allah and man.

PDF

___

Abdülbâkî, Muhammed Fuad. el-Mu‘cemü’l-müfehres li elfâzı’l-Kur’âni’l-Kerim. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1990.
Akdemir, Furat. “Fetânet Sıfatı Bağlamında Hz. Peygamber’in Örnekliği Meselesi”. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, 2014.
Akdemir, Furat. “Allah-İnsan İletişiminin Mahiyeti Üzerine Bir Değerlendirme”. Kelam Araştırmaları Dergisi 14, sy. 2 (2016): 509-540. Erişim 10 Eylül 2016. http:// dergipark. gov. tr/kader/issue/24623/260543.
Aliyyü’l-Kârî, Muhammed. Şerhu alâ fıkhi’l-ekber. Beyrut: Beşâiri’l-İslâmiyye, 1998.
Altuntaş, Mehmet. “Kur’an’da Peygamberlere Gönderilen ‘Suhuflar/Kitaplar’ Üzerine Bir Değerlendirme”. Turkish Studies. 11/12 (2016): 1-24. DOI Number: http://dx. doi. org/10. 7827/TurkishStudies. 9913.
Atay, Hüseyin. İslam İnanç Esasları. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1992.
Ay, Mahmut. “Ahirete İman”. Ş. Ali Düzgün (ed.). İslam İnanç Esasları El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
Bâkıllânî, Kâdî Ebî Bekr Muhammed b. Tayyib. Temhidü’l-evâilî ve telhîsü’ddelâilî. thk. Şeyh İmâdüddîn Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetü kütübi’s-sekâfiyye, 1987.
Beyhakî, Ebû Bekir b. Ahmed Hüseyin. el-İ‘tikâd alâ mezhebi’s-selef ehli’ssünneti ve’l-cema‘. byy.: Dâru’l-ahdi’l-cedîd, 1959.
Beyhakî, Ebû Bekir b. Ahmed Hüseyin. el-Esmâ ve’s-sıfât. Beyrut: Dâru’lkütübi’l-‘ilmiyye, h. 1410.
Çağlayan, Harun “Azabın Neliği ve Çıkış İmkânı”. Dini Araştırmalar Dergisi 16, sy. 43 (2013): 193-223. Erişim 16 Aralık 2013. http://dergipark. gov. tr/da/issue/4480/61755.
Cürcânî, Seyyid Şerif. Kitâbü’t-Ta‘rifât. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1985.
Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Abdülmelik b. Abdullah b. Yusuf. el-İrşâd ilâ kavâiti’l-edille fî usûli’l-i‘tikâd. trc. A. Bülent Baloğlu vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Abdülmelik b. Abdullah b. Yusuf. el-Akîdetü’nNizâmiyye. Kuşeyrî Neşri. byy.: yy., ty.
Develioğlu, Ferit. Lügat (Osmanlıca-Türkçe). Ankara, yy., 1998.
Ebû Dâvûd Süleyman b. Eş’as Ezdiyyi Sicistânî el-Ezdî. Kitâbü’s-Sünen. Beyrut: Müessesetü reyyân, 1998.
Ebû Hanife. Fıkhu’l-ekber. (İmam-ı Azam’ın Beş Eseri ile birlikte) haz. Mustafa Öz. Yedinci Baskı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2011.
Ebu’l-Bekâ el-Kefevî. el-Külliyât, müessesetü’r-risâle. Beyrut: yy., 1998.
Esen, Muammer. Tahâvî Akîdesi Metni Çevirisi. İslam İnanç Esasları. 2. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
Eş’arî, Ebu’l-Hasan. el-Lüma fi’r-red alâ ehli’z-zeyğ ve’l-bida‘. thk. Hamûde Gurâbe. Kahire: Matba‘atü Mısır, 1955.
Eş‘arî, Ebu’l-Hasan. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve ihtilâfi’l-musallîn. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Kahire: Mektebetü nehdati’l-Mısrî, 2000.
Fîrûzâbâdî, Ebu’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. elKâmûsü’l-muhît. Mısır: Hey’etü’l-mısrıyyetü’l-âmmetü li’l-küttâb, 1979.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed etTûsî. el-Maksâdu’l-esnâ şerh esmâillâhi’l-husnâ. nşr: Mahmûd Bîcû. Dımeşk: Matba‘atu sabâh, 1999.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed etTûsî. el-İktisâd fi’l-i‘tikâd. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1983.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed etTûsî. el-Maznûn es-sağîr. (Mecmûâtu resâili İmâm Gazzâlî adlı eserin içinde). Lübnan: yy., 1994.
Gurâbî, Ali Mustafa. Târîhu’l-fırakı’l-İslamiyye. Kahire: yy., 1981.
Hayyât, Ebu’l-Hüseyn. Kitâbu’l-İntisâr ve’r-reddi a‘lâ ibn Râvendi’l-mülhid. Beyrut: Mektebetü dâri’l-‘Arabî, 1993.
İbn Fâris, Ebû Hüseyin b. Ahmed. Makâyısu’l-luğa, thk: Abdüsselam Muhammed Harun. yy.: Dâru’l-fikr, 1979.
İbn Hümâm, Kemal. el-Müsâyere fî ilmi’l-kelâm. Byblion1@hotmail. com: Dâru ve mektebetü byblion, 2005.
İbn Kayyım el-Cevziyye. er-Rûh. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1982.
İbn Kesîr, Ebi’l-Fidâ İsmâil. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Muhammed Seyyid Muhammed vd. Kâhire: Mektebetü evlâdi’ş-şeyh li’t-türâs, 2000.
İbn Manzûr. Lisânü’l-‘Arab. byy.: yy., ty.
İbnü’l-Cevherî. es-Sıhâh. Beyrut: Dâru’l-ilim li’l-melâyîn, 1990.
İsfehânî, Râgıb. el-Müfredât fi garîbi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, ty.
İzmirli, İsmail Hakkı. Muhassali’l-kelâm ve’l-hikme. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2014.
Kâdî Abdulcebbâr b. Ahmed. Şerhu’l-usûli’l-hamse. trc. İlyas Çelebi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
Kelâbâzî, Ebî Bekr Muhammed b. İsmâil. Te‘arruf li mezhebi ehli’t-tasarruf. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1993.
Kuşeyrî, İmâm Ebu’l-Kâsım Abdülkerim b. Hevâzin. Risâletü’l-Kuşeyrî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye. 2001.
Mâtürîdî, İmâm Ebî Mansûr Muhammed b. Muhammed Mahmûd. Te’vilâtü ehli’s-sünne. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2005.
Mâtürîdî, İmâm Ebî Mansûr Muhammed b. Muhammed Mahmûd. Kitâbu’tTevhîd. thk. Bekir Topaloğlu. Ankara: İsam Yayınları, 2003.
Mukâtil b. Süleyman, İmam Ebi’l-Hasan. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Ahmed Ferid. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye 2003.
Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. Riyad: Beytü’l-efkâri’d-devlî, 1998.
Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-tenzîl ve hakâikü’t-te’vîl. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1999.
Nesefî, Ebu’l-Mu‘în. Kitâbü’t-temhîd li kavâidi’t-tevhîd. Birinci Baskı. (Kahire: Dâru’t-taba‘ati’l-Muhammediyye, 1986.
Nesefî, Ebu’l-Mu‘în. Bahru’l-kelâm. trc. Ramazan Biçer. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2010.
Neşşâr, Ali Sâmî. Neş’etü’l-fikri’l-felsefî fi’l-İslâm. Kahire: Dâru’l-ma‘ârif, 1981. I-III.
Pezdevî, İmâm Ebu’l-Yusr Muhammed. Ehl-i Sünnet Akâidi. trc. Şerafettin Gölcük. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2015.
Râzî, Fahruddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1981.
Sâbûnî, Nûreddîn Ahmed b. Mahmûd b. Ebî Bekr. el-Bidâye fî usuli’d-dîn. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1995.
Sâvî, Şeyh Ahmed b. Muhammed. Kitâbu Şerhü’s-Sâvî alâ cevhereti’t-tevhîd. Thk. Dr. Abdülfettâh el-Bezm. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, ty.
Sezen, Melikşah. İmam Eş‘ârî istihsânu’l-havd fî ilmi’l-Kelâm Risalesi ve İzahı. İstanbul: Kökler Derneği Yayınları, 2016.
Şehristânî, Ebi’l-Feth Muhammed b. Abdülkerim Ebî Bekr Ahmed. el-Milel ve’n-nihal. thk. Emîr Ali Mehnâ. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, 1993.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Kahire: Merkezü’l-buhûsi ve’d-dirâsâti ‘Arabiyyeti ve’l-İslâmiyyeti, 2001.
Tahâvî, İmâm Ebî Ca‘fer. el-Akîdetü’t-Tahâviyye beyânü akîdeti ehli’s-sünne ve’lcemâ‘a. Beyrut: Dâru ibn Cezm, 1995.
Teftazânî, Sa‘duddîn. Şerhu’l-‘akâidi’n-Nesefiyye. Kahire: Mektebetü külliyyeti’lEzherî, 1988.
Yar, Erkan. Ruh-Beden İlişkisi Açısından İnsan Bütünlüğü Sorunu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Neşriyat,1979.
Zebîdî, Muhammed Murtaza. Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs, thk. Mustafa Mecazi. Kuveyt: Türâsü’l-‘Arabî, 2001.
Zemahşerî, Muhammed b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvil fî vücûhi’t-te’vîl. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türasi’l-‘Arabî, 2003.