EL-KÂFÎ FÎ ‘ULÛMİ’L-HADÎS ÖRNEKLİĞİNDE HİCRÎ VIII. YÜZYILDA HADÎS USÛLÜNÜN SERENCAMI

Bu çalışmada, Alî b. Abdullâh et-Tebrîzî (ö. 746/1346) tarafından kaleme alınan el-Kâfifî ʿulûmi’l-ḥadîs̱ isimli eser örnekliğinde hicrî VIII. yüzyılda hadîs usûlünün serencamıincelenmiştir. Bahse konu eser, hicrî IV. yüzyılda Râmhürmüzî’nin (ö. 360/971)el-Muḥaddis̱u’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâʿî isimli eseri ile başlayan ve hicrî VII. yüzyıldaİbnü’s-Salâh Şehrezûrî’nin (ö. 643/1245) ʿUlûmu’l-hadîs̱’i ile sistematik hâle gelen hadîsusûlü çalışmalarının devamı niteliğindedir. Ancak bu eser, kendisinden önce kalemealınan hadîs ilimleri üzerine bina edilmesine rağmen yeterince tanınmamıştır. Araştırmakapsamında müellifin hayatı hakkında bilgi verildikten sonra el-Kâfî fî ʿulûmi’l-ḥadîs̱ adlı eserin hadîs usûlü geleneğindeki yeri, yazılış gayesi, muhtevası, kaynakları,sistematiği gibi konulara yer verilmiştir. Ayrıca bahse konu eserin kendisinden sonrayazılan hadîs usûlü çalışmalarına katkısı tetkik edilmiştir. Çalışma neticesinde hadîsusûlü tarihinin olgunlaşma döneminde yazılan bu eserin, birçok hadîs ilmi ile alakalıkonuyu özlü bir şekilde takdim ettiği, bazı meselelere geleneksel bakış açısından farklıyorumlarla zenginlik kattığı ve kendisinden sonraki hadîs usûlü çalışmalarını etkilediğigörülmüştür.

al-Kāfī fī ‘Ulūm al-Hadīs in example of the Process of Procedure of Hadith in the 8th Century Hijrī

This research examines the narration of the hadith method in the 8th century in the example of al-Kāfī fī ‘ulūm al-hadīth, which was taken by Ali Abdullah Tebrizī (d. 746/1346). The subject matter is the continuation of the independent hadith tradition which was initiated with al-Muḥaddis̱u’l-fāsıl beyne’r-rāvi ve’l-vā‘ī by Rāmhürmüzī (d. 360/971) in the 4th century and was systematized with ʿUlūmu’l-hadīs of Ibnu’s-Ṣalah al-Shahrazūrī (d. 643/1245) in the 7th century. This work has not been recognized enough, although it is built on the hadith sciences up to it. After giving information about the author in the scope of the research, the place of al-Kāfī fī ʿulūmi’l-hadīth in the tradition of hadith method will be given to topics such as the way of writing, contents, sources, system. As a result of the study, it is ensured that a work written during the period of maturity of the hadith method history and which is not known to the world of science, it will also give an idea of the point in the historical process of the works of hadith method in the 8th century.

PDF

___

Abdulhalîm, Cum‘a Fethî. Rivâyâtu’l-Câmiʿı’ṣ-ṣaḥîh ve nuseḫuhu “dirâsetün naẓariyyetün taṭbîḳıyye”. 2 Cilt. Katar: Dâru’l-Felâh, 2013.
Aʿzamî, M. Mustafa. “Buhârî” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6: 368- 372. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
Akpınar, Cemil. “İbn Cemâa, Bedreddîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 388-392. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
Arslan, Ali. “Mukaddimetü İbni’s-Salâh İsimli Eser Üzerine Yapılan Çalışmalar”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi 6/5 (2017): 2459-2474.
Bağdâdî, İsmâîl Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn esmâu’l-müellifîn ve âsâ̱ ru’l-musannifîn. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1951.
Bikaî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn İbrâhîm b. Ömer. en-Nüketü’l-vefiyye bimâ fî şerḥi’l-Elfiye. Thk. Mâhir Yâsin el-Fahl. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’r- Rüşd, 2007.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Thk. Muhammed Zehir Nasire’n-Nâsır. 9 Cilt. Dımaşk: Dâru Tavku’n-Necâ, 2002.
Ebnâsî, Burhâneddîn İbrâhîm b. Mûsâ b. Eyyûb. eş-Şeze’l-felâh min ʿulûmi İbni’ṣ- Ṣalâh. Thk. Salâh Fethî Helel. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1998.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünenü Ebî Dâvûd. Thk. Şuayb Arnâvût, Muhammed Kâmil Karabellî. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
Ensârî, Ebû Yahyâ Zeynüddîn Zekeriyyâ b. Muhammed. Fetḥu’l-bâķī bi-şerḥi (ʿalâ) Elfiyyeti’l-ʿIrâķī. Thk. Abdullatîf el-Hemîm–Mâhir Yâsîn el-Fahl. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2002.
Etyûbî, Muhammed b. Allâme Alî b. Âdem el-Vellev. Şerḥu Elfiyyetü’s-Süyûṭî fî’l- ḥadîs̱i’l-müsemmâ “İsʿāfu zevi’l-veṭar bi Şerḥi naẓmi’d-dürer fî ʿilmi’les̱er”. 2 Cilt. Medine: Mektebetü’l-ğurabâi’l-eseriyye, 1993.
İbn Ammâr, Şemsüddîn Muhammed el-Mâlikî. Miftâḥu’s-saʿîde fî şerḥi’l- Elfiyyeti’l-ḥadîs̱iyye. Thk. Şâdî b. Muhammed b. Sâlim Âl Nu‘mân. San‘a: Merkezü’n-Nu‘mân, 2011.
İbnü’l-Ğazâ, Muhammed b. Abdirrahmân. Dîvânü’l-İslâm ve bi ḥâşiyetihî esmâi kütübi’l-a‘lâm. Thk. Seyyid Hasan Kisrevî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’lilmiyye, 1990.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. ed-Dürerü’l-kâmine fî ʿayâni’l-mieti’s-sâmine. b.y.: y.y., ts.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. en-Nüket ʿalâ İbni’ṣ-Ṣalâḥ. Thk. Rabî‘ b. Hâdî ‘Umeyr el-Medhalî. 2 Cilt. Medine: ‘Imâdetü’l-bahsi’l-ilmî, 1984.
İbnü’l-İmâd, Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed es-Sâlihî el- Hanbelî. Şezerâtü’z-zeheb fî aḫbâri men zeheb. Thk. Abdulkâdir el- Arnâvût-Muhmûd el-Arnâvût. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1986.
İbnü’l-Mulakkın, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Alî b. Ahmed el-Ensârî el- Mısrî. el-Aḳdu’l-mezheb fî ṭabaḳāti ḥamaleti’l-mezheb. Thk. Eymen Nâsır el-Ezherî-Seyyid Mihenî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1997.
İbn Râfi‘, Ebü’l-Meâlî Takıyyüddîn Muhammed es-Sellâmî. el-Vefeyât. Thk. Sâlih Mehdî Abbâs, Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1981.
İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Osmân b. Abdirrahmân eş-Şehrezûrî. ʿUlûmu’l-hadîs̱. Thk. Nurettin Itr. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1986.
Irâkī, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân. Şerḥu’t- Tebṣıratü ve’t-tezkire. Thk. Abdullatîf el-Hemîm–Mâhir Yâsîn el-Fahl. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2002.
Kâdı Şehbe, Ebû Bekr b. Ahmed b. Muhammed. Tabakâtu’ş-şâfiiyye. Thk. el- Hâfız Abdulhalîm Hân. Beyrut: Âlemu’l-kütüb, 1986.
Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu‘cemü’l-müellifîn. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993.
Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâci’l‘Ârifîn. el-Yevâķīt ve’ddürer fî şerḥi Nuḫbeti’l-fiker. Thk. Ebû Abdillâh Rebî‘ b. Muhammed es-Su‘ûdî. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1999.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. Ṣaḥîḥu Müslim. Thk.
Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ihyâi’t-turâsi’larabî, 1991.
Nuveyhıd, Adîl. Mu‘cemu’l-müfessirîn. Beyrut: Müessesetü Nuveyhıd, 1988.
Polat, Selahaddin. “Buhârî’nin Sahîh’ine Yapılan Bazı Tenkidlerin Değerlendirilmesi”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 4 (1990): 237-255.
San‘ânî, Muhammed b. İsmâîl. Tavżîḥu’l-efkâr şerḥu Tenķīḥi’l-enẓâr. Thk. Muhammed Muhibbuddîn Ebû Zeyd. 4 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2011.
Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân, Fetḥu’l-muġīs̱ bi-şerḥi Elfiyyeti’l-ḥadîs̱ li’l-ʿIrâķī. Thk. Alî Hüseyin Alî. 4 Cilt. Mısır: Mektebütü’s-Sünne, 2003.
Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî. Ṭabaḳatü’şŞâfiiyyeti’l- kübrâ. Thk. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî - Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. Kâhire: Dâru’l-ihyâ-i kütübi’l-arabî, 1964.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn. Elfiyyetü’s-Süyûṭî fî muṣṭalaḥi’l-ḥadîs̱. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Mektebetü’l-ilmiyye, ts.
Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Ḥüsnü’l-muḫâdara fî târîḫi Mıṣr ve’l-Kâhire. Thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm. Kâhire: Dâru’l-ihyâi’l-kütübi’l-arabiyye, 1967.
Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân. Buğyetu’l-vu‘ât fî tabakâti’l-luğaviyyîn ve’nnuhât. Thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn. Tedrîbu’r-râvî fî Şerhi Taḳrîbu’n-Nevevî. Thk. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryâbî. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’l- Kevser, 1995.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn. el-Baḥrü’llezî zeḫar fî şerḫi Elfiyyeti’l-es̱er. Thk. Ebû Enes Enîs b. Ahmed b. Tâhir el-Endûnûsî. 4 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-ğurebâi’l-eseriyye, 1999.
Tebrîzî, Ebü’l-Hasan Takıyyüddîn Alî b. Abdillâh el-Erdebîlî. el-Kâfî fî ʿulûmi’l-hadîs̱. Thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âl Selmân. Amman: Dâru’l-Eseriyye, 2008.
Tebrîzî, Ebü’l-Hasan Takıyyüddîn Alî b. Abdillâh el-Erdebîlî. el-Kâfî fî ulûmi’l-hadîs̱. Thk. es-Seyyid ʿİzzet el-Mursî. Kâhire: Dâru’l-Celîmî, 2014.
Tebrîzî, Ebü’l-Hasan Takıyyüddîn Alî b. Abdillâh el-Erdebîlî. el-Kâfî fî ulûmi’l-hadîs̱. Thk. Muhammed b. Riyâd el-Ahmed. Kâhire: Dâru’lilmiyye, 2016.
Tebrîzî, Ebü’l-Hasan Takıyyüddîn Alî b. Abdillâh el-Erdebîlî. el-Kâfî fî ulûmi’l-hadîs̱. 1573: 1a-156a. Amasya Yazma Eserler Kütüphanesi.
Tebrîzî, Ebü’l-Hasan Takıyyüddîn Alî b. Abdillâh el-Erdebîlî. el-Mi’yar fi’lehâdîs̱i’d- daîfe ve’l-mevdûa elletî isteşhede biha’l-fukahâ. Thk. Haldûn Muhammed Fâris el-Bâşa. Demmâm: Dârü’l-ıslâh, 2009.
Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır. en-Nüket ʿalâ Muḳaddimeti İbni’ṣ-Ṣalâḥ. Thk. Zeynü’l-Âbidîn b. Muhammed. 3 Cilt. Riyad: Edvâu’s-selef, 1998.
Ziriklî, Hayruddîn b. Muhammed b. Muhammed ed-Dımaşkî. el-A‘lâm. 15. Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘ilmi’l-melâyîn, 2002.