Abdulkadir AVÇİN, Muzaffer AVCl, Özgür DÖNMEZ

ORTA ANADOLU ŞARTLARINDA EKMEKLİK BUĞDAY (Triticum aestivum L.) ÇEŞİTLERİNİN VERİMLERİNDEKİ GENETİK GELİŞMELER

Ekmeklik buğday çeşit verimlerindeki genetik gelişmeyi ve buna katkıda bulunan verim komponentlerini araştırmak amacıyla 1933-1991 yılları arasında geliştirilmiş 13 ekmeklik buğday çeşidi ve 1 ilerlemiş hat 5 yıl süreyle Orta Anadolu şartlarında denenmiştir. Ortalama verimlere göre en düşük ve en yüksek verimli çeşitler sırasıyla Sivas-111/33 ve Gerek-79 olmuştur. Çeşitlerin ortalama verimi ile denemede kullanılan en eski çeşit olan Sivas-111/33 çeşidinin tescil tarihinden itibaren geçen yıl arasındaki ilişki Y=212.98+1.61X r=0.758** denklemiyle ifade edilmektedir. Denkleme göre genetik gelişme (yıllık verim artışı) 1.61 kg/da'dır.Sonuçların analizinde önce verim ile verim komponentleri arasındaki korelasyon katsayıları ölçülmüştür. Daha sonra korelasyon katsayıları path analizine tabi tutularak direkt ve endirekt etkilere ayrılmıştır. Sonuçlara göre, verim üzerinde en fazla etkili komponent tane/başak olmuştur. Tane/başak sayısının verimi üzerine olan direkt etkisi olumlu ve yüksektir (1.0936). Ancak başaktaki tane sayısının başak/m2'den ileri gelen endirekt etkisinden (-0.559) dolayı bu etki azalmakta ve verim ile tane/başak arasındaki toplam korelasyon 0.5366'da kalmaktadır. Başaktaki tane sayısı üzerine hasat indeksinin direkt etkisi (0.7966) olumlu ve yüksektir. Biyolojik verimin direkt etkisi ise ortadır (0.247). Buğday verimini artırmak için biyolojik verimi düşürmeden başaktaki tane sayısı ve hasat indeksi artırılmalı, bunun sağlanması için de bitki boyu kısaltılmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

Ekmeklik buğday; Triticum aestivum L.; verim; genetik gelişme

GENETIC GAINS IN YIELD OF BREAD WHEAT (Triticıım aestivum L.) CULTIVARS UNDER CENTRAL ANATOLIAN CONDITIONS

Field experiments containing 13 bread wheat cultivars and one advanced line developed in the period of 1933-1991 were carried out under Central Anatolian conditions in order lo investigate genetic gains in yields and yield components contributing to yield. According to the average yields, the lowest and the highest yielding varieties were Sivas-111/ 33 and Gerek-79, respectively. The relationship between yield and years from release of the oldest variety used in the experiment was expressed by an equation of Y 212.98 + 1.61Xr= 0.758**. The genetic gain was found to be 1.61 kg/da. In the analysis of the results, first of all, correlation coefficients between yield and yield components were measured. In addition, correlation coefficients were partitioned into direct and indirect effects through path analysis. According to the results, the component which was the most effective on yield was number of kernels per spike. Direct effect of kernes spike on yield was found to be positive and high (1.0936). However, indirect effect of kernels’ spike via spike m2 was -0.559 and as a result total correlation decreased (r- 0.5366). Direct effect of harvest index on kernels’ spike was positive and high (0.7966). Effect of the biological yield on kernels spike was intermediate (0.247). In order to increase the wheat yield under Central Anatolian conditions kernels spike and harvest index should be increased without lowering biological yield. To do that, plant height should be decreased.

Keywords:

Bread wheat; Triticıım aestivum L.; yield; genetic gains,

PDF

___

BUE, E. N., C. MASON, and D. H. SANDER. 1990. Influence of planting date, seeding rate and phosphorous rate on wheat yield. Agron. J. 82:762-768.
DEWEY, E. N., and K. H. LU. 1959. A correlation and path coefficient analysis of components of crested wheatgrass seed production. Agron. J. 51:515-518.
DUARTE, R. A., and M. W. ADAMS. 1972. A path coefficient analysis of some yield component interrelations in field beans (Phaseolus vulgaris L.). Crop Sci. 12:579-582.
F1NLAY, K. W., and G. N. WTLK1NS0N. 1963. The analysis of adaptation in a plant breeding programme. Aust. J. Agric. Res. 14:742-54.
SIDDTQUE, K. II. M., R. K. BELFORD, M. W. PERRY, and D. TENNANT. 1989. Growth, development and light interception of old and modern wheat cultivars in a Mediterranean-type environment. Aust.J.Agric.Res. 40: 473-87.
SIDWELL, R. J., E. L. SMITH, and R. W.MCNEW.1976. Inheritance and interrelationship of grain yield and selected yield-related traits in a hard red winter wheat cross. Crop Sci. 16:650-654.
SLAFER, G. A., and F. H. ANDRADE. 1991. Changes in physiological attributes of dry matter economy of bread wheat (Triticum aestivum) through genetic improvement of grain yield potential at different regions of the world. Euphytica 58:37-49.
WADDINGTON. S. R., J. K. R.RANSOM. M. OSMANZAI, and D.A. SAUNDERS. 1986. Improvement in the yield potential of bread wheat adepted to northwest Mexico. Crop Sci. 26:698-703.
WILLIAMS, W A . M. B. JONES, M. W. DEMMENT. 1990. A coincise table for path analysis statistics. Agron. J. 82: 1022-1024.