Hüsnü AKTAŞ, Mehmet KARAMAN, Erol ORAL, Enver KENDAL, Sertaç TEKDAL

Bazı Ekmeklik Buğday Genotiplerinin (Triticum aestivum L.) Doğal Yağış Koşullarındaki Verim ve Kalite Parametrelerinin Değerlendirilmesi

Çalışma 2011-12 ve 2012-13 yetiştirme sezonlarında, Hazro/Diyarbakır ekolojik koşullarında yazlık gelişme tabiatlı ileri kademedeki 20 ekmeklik buğday genotipi ile tescilli 5 çeşidin yağışa dayalı şartlarda verim ve bazı kalite özelliklerinin araştırılması amacıyla yürütülmüştür. İki yıllık birleştirilmiş varyans analiz sonuçlarına göre incelenen tüm özellikler için genotipler arasındaki fark istatistiki olarak (P<0.05) önemli bulunmuştur. Birinci yılda G21 (392 kg/da), ikinci yılda ise Dinç çeşidi (610 kg/da) en yüksek tane verimine sahip genotipler olurken, G4, G8 ve G5 (Dinç) her iki yılda da yüksek ve aynı zamanda benzer tane verimi performansına sahip genotipler olmuş, G19 ve G21 genotipleri ise ortalamadan yüksek tane verimine sahip olmalarına rağmen her iki yılda farklı performansa sahip olarak kaydedilmiştir. Birinci yılda, G9 bin tane ağırlığı ve hektolitre için, G21 genotipi tane verimi için (TV), G3 sedimantasyon için, G4 protein için, ikinci yılda ise G14 genotipi başakta tane ağırlığı, başakta tane sayısı, G12 sedimantasyon için, G15 ve G2 bin tane ağırlığı bakımından en yüksek performansa sahip genotipler olmuştur. Basit korelasyon analizi sonuçlarına göre, metre karede başak sayısı ile tane verimi; protein oranı ile sedimantasyon arasında pozitif; tane verimi ile protein oranı arasında da negatif ve istatistiki olarak önemli korelasyonlar tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda G21 genotipi hem tane verimi hem de kalite özellikleri için üstün özelliklere sahip olduğu için çeşit tescili için ümitvar bir genotip olarak saptanırken, buğday ıslah programlarında yüksek tane verimine sahip çeşitlerin tespitinde birim alandaki başak sayısının seleksiyon kriteri olarak kullanılabileceği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Buğday, verim bileşenleri

Evaluation of Some Bread Wheat Genotypes of Yield and Quality Parameters Under Rainfall Condition

This study was performed to investigate yield and quality traits of advanced spring bread wheat genotypes and five cultivars (Triticum aestivum L.) in rainfall condition of the Hazro/Diyarbakır during 2011-12 and 2012-13 growing seasons. According to combined variance analysis statistically significant differences (P<0.05 or P<0.01) were determined for all examined traits of genotypes in two years. According to results of analysis G21 in first year and G5 in second year had a highest grain yield. G4, G8 and G5 (Dinç) were determined as higher yielding genotypes, also they showed similar performance for both two years, while G19 and G21 had a high yield but different peformance, so they could be suitable for specific areas. Results indicated that G9 was the best for 1000 kernel weight and test weight and G21, G3, G4 were the best genotypes for grain yield, sedimentation, protein content respectively in the first year; G14, G12 and G15 were classified as best for grain weight in spike, sedimentation and 1000 kernel weight respectively in second year. Positive and high correlation were determined between number of spike in square meter and grain yield; also between protein content and sedimentation; negative correlation between grain yield and protein content. According to results of present study, G21 was determined as candidate for registration as cultivar because of it’s high grain and appreciate quality traits, also number of spike in square meter could be used as parameter to select high yielding genotypes in breeding programs.

Keywords:

Wheat, yield component,

PDF

___

Aguirre A., Badiali O., Cantarero M., Leon A., Ribotta P. and Rubido O., 2002. Relationship of test weight and kernel properties to milling and baking quality in argentine triticales. Cereal Research Communications 30: 1-2
Akçura M., Partigoç F. and Kaya Y., 2011. Evaluating of drought stress tolerance based on selection indices in Turkish bread wheat landraces. The Journal of Animal & Plant Sciences 21(4): 700-709
Akram H.M., Sattar A., Ali,A. and Nadeem M.A., 2010. Agro-physıologıcal performance of wheat genotypes under moisture stress conditions. J. Agric. Research 48(3):361-369
Aktaş H., 2014. Investigation of quality stability and micro elements content of some bread wheat varieties in southeast Anatolia region conditions. Mustafa Kemal University, Field Crop Department. Phd thesis. pp.269.
Alam N., Akhter M., Hossain, M. and Zaman, R., 2013. Performance of different genotypes of wheat (Triticum aestivum L.) in heat stress conditions. International Journal of Biosciences 3 (8): 295-306
Altınbaş M., Tosun M., Yüce S., Konak C., Köse E. ve Can R.A., 2004. Ekmeklik buğdayda (T. aestivum L.) tane verimi ve bazı kalite özellikleri üzerinde genotip ve lokasyon etkileri. Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi 41 (1): 65-74.
Anonim., 1982. ICC-Standart No:115/1. 1982. International Association for Cereal Chemistry
Anonim., 1990. AACC Approved Methods of the American Association of Cereal Chemist. 1990, USA
Anonim., 2014. https://www.mgm.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 24.07. 2014)
Ayçiçek, M. ve Yıldırım, T., 2006. Bazı makarnalık buğday (Triticum turgidum var. durum L.) çeşitlerinin Erzurum koşullarındaki verim yetenekleri. Fırat Üniv. Fen ve Müh. Bil. Dergisi 18(2):151-157.
Başer N., Öztürk İ., Avcı, R. ve Kahraman T., 2001. Trakya Bölgesi’nde Yetiştirilen Buğday Çeşitlerinin Verim, Kalite ve Diğer Bazı Özellikleri ile Buğday Tarımının Önemli Sorunları. Türkiye IV. Tarla Bitkileri Kongresi, 17-21 Eylül, Tekirdağ, 1: 63-68.
Çölkesen M., Öktem A., Engin A. A. ve Öktem G., 2002. Bazı arpa çeşitlerinin (Hordeum vulgare L.) Kahramanmaraş ve Şanlıurfa koşullarında tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi 5(2): 47-56
Gomez K. and Gomez A.A., 1984. Statistical Procedures for Agricultural Research, 2nd Edition. John Wiley and Sons. New York. 680 pp
Guedira M., Brown-Guedira G., Van Sanford D., Sneller C., Souza E. and Marshall D., 2010. Distribution of Rht genes in modern and historic winter wheat cultivar from the Eastern and Central USA. Crop Science 50:1811-1822. Kaya Y. and Akçura, M., 2014. Effects of genotype and environment on grain yield and quality traits in bread wheat (T. aestivum L.). Food Sci. Technol, Campinas 34(2): 386-393
Kaydan D. ve Yağmur M., 2008. Van Ekolojik Koşullarında Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinin Verim ve Verim Öğeleri Üzerine Bir Araştırma. Tarım Bilimleri Dergisi 14 (4): 350-358
Kendal E., 2016. GGE Biplot Analysis of Multi-Environment Yield Trials in Barley (Hordeum vulgare L.) Cultivars. Ekin Journal of Crop Breeding and Genetics 2(1):90-99
Kılıç H. ve Akçura M., and Aktaş, H., 2010. Assessment of parametric and non-parametric methods for selecting stable and adapted durum wheat genotypes in multi-environments. Not. Bot. Hort. Agrobot. Cluj-Napoca 38: 271-279.
Kün E., Avcı M., Uzunlu V. ve Zencirci N., 1995. Serin İklim Tahılları Tüketim Projeksiyonları ve Üretim Hedefleri. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, 4. Türkiye Ziraat Mühendisleri Teknik Kongresi 9- 13 Ocak, 417-429
Lopes S.M., El-Basyoni İ., Baenziger P.S., Singh S., Royo C., Ozbek K., Aktaş H., Ozer E., Ozdemir F., Manickavelu A., Ban T. and Vikram,P., 2015. Exploiting genetic diversity from landraces in wheat breeding for adaptation to climate change. Journal of Experimental Botany 66(12): 3477-3486
Mut Z., Aydın N, Özcan H. ve Bayramoğlu O., 2005. Orta Karadeniz Bölgesi’nde Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinin Verim ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. GOP Üniversitesi Zir. Fak. Dergisi 22 (2): 85-93.
Pask A.J.D., Pietragalla J, Mullan D.M. and Reynolds M.P., 2012. Physiological Breeding II: A Field Guide to Wheat Phenotyping. Mexico City, Mexico: CIMMYT.
Rahman M.M., Hossain A., Hakim M.A., Kabir M.R. and Shah M.M.R., 2009. Performance of wheat genotypes under optimum and late sowing condition. International Journal of Sustain Crop Production 4(6): 34-39.
TÜİK, 2015. Statistical databases. http://tuikapp.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zl (Erişim Tarihi: 21.09. 2015)
Ubaidullah, Raziuddin, Mohammad, Hafeezullah T, Ali S. and Nassimi A.W., 2006. Screening of wheat (Triticum aestivum L.) genotypes for some important traits against natural terminal heat stress. Pakistan Journal of Biological Science 9: 2069 - 2075.