Tehlîla Nehcu’l-Enama Mela Xelîlê Sêrtî
Mela Xelîlê Sêrtî bi eslê xwe ji navçeya Hîzanê ya ku girêdayî bi Bedlîsê va ye. Lê ji bo ku çûye li bajarê Sêrtê bi cîh bûye bi vî bajarî hatiye naskirin. Ew kesayetek naskiriye û bi dehan berhemên wî yên îlmî hene û wî tesîrek mezin li ser medreseyên Kurdan kiriye. Ne tenê di warê dînî da berhem nivîsandine di warê edebî da jî xwedan berhemên qedirblind e. Berhemên wî ne tenê bi Erebî ne, bi zimanê Kurdî jî hene. Ji berhemên wî yên Kûrdî yek jî Nehcul’l- Enam e. Mela Xelîl ev berhema xwe bi awayekî menzûm û ji bona zarokên ku teze dest bi medresê dikin û ji bona gel nivîsandiye. Bi gelemperî mijarên wê mijarên seretayî ne û mijar bi awayekî herikbar hatine hûnandin. Di vê gotarê da ji aliyê şikil, ziman û naverokê va tehlîla berhema Mela Xelîlê Sêrtî ya bi navi Nehcul’l-Enamê hatiye kirin.
___
- ADAK, Abdurrahman, “Mela Xelîlê Sêrtî: Helbesrvanê bi Mexlesa “Şewqî” û Helbestên
Wî Yên Kurdî (Kurmancî)”, Mukaddime, Sayı: 1, 2010.
- ADAK, Abdurrahman, (2013), Destpêka Edebiyata Kurdî ya Klasîk, Weş. Nûbihar,
Çapa 1em, İstanbul.
- BİNGÖL, Abdulkadir (2012), Molla Halil es-Siirdi ve el-Kafıyetu’l-Kubra Adlı Eseri,
(Têza Mastirê ya Neçapakirî), Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Diyarbakır.
- CÎHANÎ, Perwîz (2010), Mem û Zîn, Weş. Nûbihar, Çapa 1ê, İstanbul.
- Coşkun, İbrahim (2007), “Molla Halil es-Siirdi’nin Kelami Görüşleri”, Uluslararası
Siirt Sempozyumu, İzmir.
- ÇİÇEK, Halil (2007,) “Molla Halil b. Hüseyinb. Halid el-Ömeri”, Uluslararası Siirt
Sempozyumu, İzmir.
- DİLÇİN, Cem (2004), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Weş. TDK, Çapa 1ê, Ankara.
- DOSKÎ, Tehsin İbrahim, Mela Xelîlê Sêrtî û Şî‘rên Wî Yên Kurdî û ‘Erebî, Weşanên
Êketiya Zanayên Îslamî, Duhok-1, Bêdîrok.
- GERDÎ, ‘Ezîz (2014), Kêşnasiyî Kurdî, Kîtapxaneî Aram, Çapa 1em, Hewlêr.
- GÖZETEN, İbrahim (2015), Mela Xelîlê Sêrtî ve Nehcu’l-Enam Adlı Eseri (Metin
ve İnceleme, (Têza Mastirê ya Neçapakirî), Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Muş.
- HERDÎ, Ehmed (2009), ‘Erûz le Şî‘rê Kurdî da, Çapa 1em, Silêmanî.
- İPEKTEN, Haluk (2013), Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergâh
Yayınları, Çapa 16an, İstanbul.
- KARAKAYA, Nejdet (2006), Bir Dilci Olarak Molla Halil es-Siirdi, (Têza Mastirê ya
Neçapakirî), Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
- KAYA, Zeynelabıdin (1988), Nehcu’l-Enama Mela Xelîlê Sêrtî, Weşanxana Kurdıstan,
Stockholm.
- KAZAN, Faruk (2013), Molla Halil’in Bilgi ve Varlık Anlayışı (Te’sisu’l-Kavaid Çerçevesinde),
Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
- KÜLEKÇİ, Numan (1999), Açıklamalar ve Örneklerle Edebi Sanatlar, Weşanên
Akçağ, Çapa 2yan, Ankara.
- MECDU’D-DÎN Muhemmed bî Ye‘qûb el- Fîrûz Abadî (2008), el-Qamûsu’l-Muhîṭ,
(Tahqîq, Enes b. Muhemmed eş-Şamî we Zekeriya Cabir Ehmed, Darul’l-Hedîs,
Qahîre.
- MEMDUHOĞLU, Adnan (2008), “Molla Halil es-Siirdi ve Usûlu’l-Fıkıh Adlı Elyazma
Eseri”, İbrahim Hakkı ve Siirt Uleması Sempozyumu, Beyan Yayınları,
İstanbul.
- MESÛD Cemîl (2017), Reşîd, Kêş û Serwa di Hozana Kurdî da, Dezgehê Nalbend,
Duhok.
- ÖNCÜ, Mustafa (2013), Basiretu’l-Kulûb fi Kelami ‘Allami’l-Ğuyûb Adlı Eserinin
Arap Dili Açısından İncelenmesi, (Têza Doxtorayê ya Neçapakirî), Dicle Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
- PAKİŞ, Ömer (2007), “Doğu Medrese Geleneği ve Molla Halil es-Siirdi”, Uluslararası
Siirt Sempozyumu, İzmir.
- PAKİŞ, Ömer (2003), “Molla Halil es-Siirdi”, Diyanet İslam Ansiklopedis
(DİA), XXX, İstanbul.
- PAKİŞ, Ömer (1996), Molla Halil es-Siirdi ve Tefsirciliği, (Têza Mastirê ya
Neçapakirî), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- el-QUXÎ, Ehmed Hîlmî, ed-Diyarbekirî (1984), Rehberê ‘Ewam, Şerha Nehcu’l-
Enamê, Çap. 1ê, Diyarbakir.
- ÜNALAN, Abdulkerim (2007), “Molla Halil es-Siirdi’nin Fıkhi Yönü”, Uluslararası
Siirt Sempozyumu, İzmir.
- YALAR, Mehmet (2007), “Siirdi’ye Ait Nehcu’l-Enam Adlı Eserin Biçim ve İçerik
Yönünden Tahlili”, Uluslararası Siirt Sempozyumu, İzmir.
- ZİNAR, Zeynelabidîn (1991), Nimûne ji Gencineya Çanda Qedexekirî, Çapa Pêşî,
Stockholm.