ÜNİVERSİTEDEKİ Z KUŞAĞI’NIN ENGELLİ BİREYLERE YÖNELİK TUTUMLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Tarihsel bağlamda, engelli bireylere yönelik toplumsal tutum ve algıların genellikle olumsuz olduğu görülmektedir. Ancak son zamanlarda engellilik kültürü ve politikalarındaki değişim, bu bağlamda olumlu bir atmosfer oluşturmaya başlamıştır. Engelli bireylerin eşit, tam ve bağımsız bir şekilde toplumsal katılım sağlamalarında, toplumsal sistemdeki diğer bireylerin engellilere karşı geliştirdikleri tutum ve davranışların yönü belirleyici olmaktadır. Dolayısıyla toplumdaki engelli olmayan bireylerin, engellilere yönelik tutumlarının belirlenmesi gerekmektedir. Özellikle nüfusun önemli bir kesimini oluşturan gençlerin engellilere yönelik tutumlarının bilinmesi önem arz etmektedir. Bu kapsamda araştırmanın amacı, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi’nde öğrenim gören Z Kuşağı’nın engelli bireylere yönelik tutumlarını belirlemektir. Araştırmada Kişisel Bilgi Formu ve Yetersizlikten Etkilenmiş Kişilere Yönelik Tutum Ölçeği kullanılarak 400 öğrenciden veri toplanmıştır. Veriler, SPSS aracılığıyla analiz edilmiştir. Ölçek puanları, genel olarak üniversiteli Z Kuşağı’nın engelli bireylere yönelik tutumlarının olumlu olduğunu ortaya koymuştur. Bu tutumların, öğrencilerin okudukları fakültelere göre farklılaştığı görülmektedir. Ancak tutumların, öğrencilerin diğer sosyodemografik özelliklerine göre ise farklılaşmadığı saptanmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular, bilimsel literatür ve sosyal model ekseninde tartışılmış ve bu sorunla ilişkili bazı önerilerde bulunulmuştur.

A RESEARCH ON THE ATTITUDES OF GENERATION Z AT UNIVERSITY TOWARDS INDIVIDUALS WITH DISABIL

In the historical context, it is seen that social attitudes and perceptions towards individuals with disabilities are generally negative. However, recently the changes at disability culture and policies have begun to create a positive atmosphere in this regard. The attitudes and behaviors of other individuals in the social system towards the disabled are decisive in the equal, full and independent social participation of disabled individuals. Therefore, it is necessary to determine the attitudes of non-disabled individuals in the society towards the disabled. Especially, it is important to know the attitudes of young people, who constitute a significant part of the population, towards the disabled. In this regard the purpose of this research is to analyze the attitudes of Generation Z, who are studying at Tokat Gaziosmanpaşa University, towards individuals with disabilities. The data in this research is obtained from 400 students by using Personal Information Form and the Attitude Scale towards People Affected by Disabilities. The data were analyzed with the SPSS. The scale scores revealed that the attitudes of the Z Generation at the university towards individuals with disabilities are generally positive. It is seen that these attitudes differ according to students’ faculties. However, it was determined that the attitudes did not differ according to the other socio-demographic characteristics of the students. The datas obtained in the research were discussed in the axis of the scientific literature and social model and some suggestions related to this issue were made.

PDF

___

Alptekin, S., & Vural Batık, M. (2013). Özel eğitim bölümü öğrencilerinin yetersizlikten etkilenmiş kişilere yönelik tutumlarına özel eğitim dersinin etkisi. e-International Journal of Educational Research, 4(4), 18-34. [Erişim Tarihi: 15.05.2021], http://www.e-ijer.com/tr/download/article-file/89797
Arıkan, Ç. (2001). Aile ve özürlülük: ‘Görme Özürlüler Derneği’ üye özürlü aileleri üzerine bir araştırma. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 1(1), 45-60.
Baysal, A. C. (1981). Sosyal psikolojide tutumlar. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 121-138. [Erişim Tarihi: 23.05.2021], https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/2057/makaleler/10/1/arastirmax-sosyal-psikolojidetutumlar. pdf
Beckett, A. E. (2011). Toplumsal gerçekleri anlamak: Geç modernlik koşullarında sakat hareketini kuramsallaştırmak. D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Der.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak içinde (ss. 415-434). Koç Üniversitesi Yayınları.
Beyaz, R. (2020). Z Kuşağı tüketicilerin kişilik özellikleri ve bilinçli tüketim eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 8(22), 51-75.
Bezmez, D., Yardımcı, S., & Şentürk, Y. (2011). Giriş. D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Der.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak içinde (ss. 17-25). Koç Üniversitesi Yayınları.
Braddock, L. D., & Parish, S. L. (2011). Sakatlığın kuramsal tarihi. D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Der.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak içinde (ss. 101-186). Koç Üniversitesi Yayınları.
Bucuka, Y. (2019). Engelliler, din ve sosyal dışlanma. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 899-929.
Burcu, E. (2007). Türkiye’de Özürlü Birey Olma, Temel Sosyolojik Özellikleri ve Sorunları Üzerine Bir Araştırma. Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
Burcu, E. (2011). Türkiye’deki Engelli Bireylere İlişkin Kültürel Tanımlamalar: Ankara Örneği. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 28(1), 37-54.
Burcu, E. (2015). Engellilik Sosyolojisi. Anı Yayıncılık.
Campbell, J., Gilmore, L., & Cuskelly, M. (2003). Changing student teachers’ attitudes towards disability and inclusion. Journal of Intellectual and Developmental Disability, 28(4), 369-379. Doı: 10.1080/13668250310001616407
Çakırer Çalbayram, N., Aker, M. N., Akkuş, B., Durmuş, F. K., & Tutar, S. (2018). Sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin engellilere yönelik tutumları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 30-40.
Çelik, F., Terkeş, N., Uslular, E., Şahin, Ö., Savaş, L., Karateke, A., Duygun, G., & Kahraman, H. (2017). Hemşirelerin işitme engelli bireylere yönelik tutumlarının belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 20(4), 244-253.
Çiçek, C. (2012). İkna’nın Yapısı: Süreç, Araç ve Yöntemleriyle. Eğitim Kitabevi.
Çolak, M., & Çetin, C. (2014). Öğretmenlerin engelliliğe yönelik tutumları üzerine bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(1),191-211.
Çömez, T., & Altan Sarıkaya, N. (2017). Hemşirelik fakültesi öğrencilerinin engelli bireyleri damgalamaya ilişkin düşünceleri ve uygulamaları. G.O.P. Taksim E.A.H. JAREN, 3(3),145-152.
Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı & Özürlüler İdaresi Başkanlığı (2009). Türkiye Özürlüler Araştırması 2002 (2. Baskı). Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
Doğan, İ., & Çitil, M. (2011). Engelli çocuk ve ergenlere sosyolojik bir yaklaşım. A. Kulaksızoğlu (Ed.), Engelli çocuk ve ergenlerin hakları el kitabı içinde (ss. 27-44). Çocuk Vakfı Yayınları.
Dolot, A. (2018). The characteristic of Generation Z. e-mentor, 2(74), 44-50, http://dx.doi. org/10.15219/em74.1351
Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Onaylanması Hakkında Karar (2009). T. C. Resmi Gazete, 27288, 14 Temmuz 2009.
Gallego-Ortega, J. L., & Rodríguez-Fuentes, A. (2021). Teaching attitudes towards students with disabilities. Mathematics, 9(14), 1637. https://doi.org/10.3390/math 9141637
Gedik, Z., & Toker, H. (2018). Üniversite öğrencilerinin engelli bireylere yönelik tutumları ve sosyal beğenirlik düzeyleri. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 8(1), 111-116.
Gleeson, B. (2011). Teknoloji sakatlayıcı kentin üstesinden gelebilir mi? D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Der.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak içinde (ss. 363-384). Koç Üniversitesi Yayınları.
Kaldık, B. (2021). Engellilik, Sosyal Dışlanma ve Başa Çıkma Stratejileri. Nobel Bilimsel Eserler.
Kardaras, N. (2016). Generation Z. Scientific American Mind, 27(5), 64-69.
Kılıç, E., & Çıtıl, R. (2019). Üniversite hastanesindeki doktor ve hemşirelerin engellilere yönelik uygulamalar konusundaki farkındalıkları ve engellilere yönelik tutumları. TJFMPC, 13(2), 129-141. Doi: 10.21763/tjfmpc.569484
Köten, E., & Erdoğan, B. (2014). Engelli gençler, sosyal dışlanma ve internet. İstanbul Gelişim Üniversitesi Yayınları.
Meşe, İ. (2014). Engelliliği açıklayan sosyal model nedir? Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi. 14(33), 79-92.
O'grady, A., Pleasence, P., Balmer, N.J., Buck, A., & Genn, H. (2004). Disability, social exclusion and the consequential experience of justiciable problems. Disability & Society,19(3), 259-272.
Oliver, M. (2011). Sakatlık ve kapitalizmin yükselişi. D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Der.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak içinde (ss. 209-225). Koç Üniversitesi Yayınları.
Özürlüler İdaresi Başkanlığı (2009). Toplum özürlülüğü nasıl anlıyor. ÖZİDA.
Özürlüler İdaresi Başkanlığı (2010). Özürlülüğe dayalı ayrımcılığın ölçülmesi araştırması. ÖZİDA.
Özyürek, M. (2006). Engellilere yönelik tutumların değiştirilmesi. Kök Yayıncılık.
Parasuram, K. (2006). Variables that affect teachers’ attitudes towards disability and ınclusive education in Mumbai, India. Disability & Society, 21(3), 231-242, Doi: 10.1080/09687590600617352
Perry, Tara L., Ivy, M., Conner, A., & Shelar, D. (2008). Recreation student attitudes towards persons with disabilities: considerations for future service delivery. Journal of Hospitality, Leisure, Sport and Tourism Education, 7(2), 4-14.
Schriner, K. (2011). Sakatlık çalışmaları perspektifinden sakat istihdamı sorunları ve politikaları: bir uluslararası yaklaşım. D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Der.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak içinde (ss. 269-298). Koç Üniversitesi Yayınları.
Seemiller, C., & Grace, M. (2017). Generation Z: Educating and Engaging the Next Generation of Students. About Campus, 22(3), 21-26. doi:10.1002/abc.21293
Seyyar, A. (2006). Özürlülere adanmış sosyal politika yazıları. Adapazarı Büyükşehir Belediyesi.
Shakespeare, T., & Watson, N. (2011). Farkı yaratmak: Sakatlık, siyaset ve tanınma. D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Der.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak içinde (ss. 387-414). Koç Üniversitesi Yayınları.
Shatto, B., & Erwin, K. (2016). Moving on from millennials: preparing for Generation Z. The Journal of Continuing Education in Nursing, 47(6), 253-254. doi:10.3928/00220124-20160518-05
Siebers, T. (2011). Teoride sakatlık: Toplumsal inşacılıktan bedenin yeni gerçekliğine. D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Der.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak içinde (ss. 81-98). Koç Üniversitesi Yayınları.
Şahin, H., & Cengiz, İ. (2017). Üniversite personelinin işyerinde engelliye yönelik tutumlarının belirlenmesi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 473-481.
Şahin, H., & Akyol, A. D. (2010). Evaluation of nursing and medical students’ attitudes towards people with disabilities. Journal of Clinical Nursing, 19(15-16), 2271-2279. Doi: 10.1111/j.1365- 2702.2009.03088.x
Şahin, H., & Bekir, H. (2016). Üniversite öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(3), 767-779.
Şenel, H. G. (1995). Yetersizliğe sahip kardeşi olanlarla, olmayanların yetersizliğe yönelik tutumları ve kaygı düzeyleri yönünden karşılaştırılması. Özel Eğitim Dergisi, 2(1), 33-39.
Taş, H. Y., Demirdöğmez, M., & Küçükoğlu, M. (2017). Geleceğimiz olan Z Kuşağının çalışma hayatına muhtemel etkileri. OPUS -Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(13), 1031-1048. DOI: 10.26466/opus.370345
Tervo, R. C, Palmer, G., & Redinius, P. (2004). Health professional student attitudes towards people with disability. Clinical Rehabilitation, 18(8), 908-915.
Thomas, C. (2011). Sakatlık kuramı: Kilit fikirler, meseleler ve düşünürler. D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Der.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak içinde (ss. 31-50). Koç Üniversitesi Yayınları.
Tobias, E. I., & Mukhopadhyay, S. (2017). Disability and Social exclusion: experiences of ındividuals with visual ımpairments in The Oshikoto and Oshana Regions of Namibia. Psychology and Developing Societies, 29(1), 22-43.
Turner, A. (2015). Generation Z: Technology and social ınterest. The Journal of Individual Psychology, 71(2), 103-113. DOI: https://doi.org/10.1353/jip.2015.0021
Ünal, V., & Yıldız, M. (2017). Üniversite gençliğinin engellilere yönelik tutumlarının incelenmesi: Sivas örneği. The Journal of Academic Social Science Studies, 57, 341-358. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7010
Yarımkaya, E. (2021). Planlı davranışlar teorisi çerçevesinden beden eğitimi öğretmenlerinin özel gereksinimli öğrencilere yönelik tutum ve görüşlerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(3), 562-578. Doi: 10.16986/HUJE.2020058708
Yıldırım Sarı, H., Bektaş, M., & Altıparmak, S. (2010). Hemşirelik öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının belirlenmesi. Yeni Tıp Dergisi, 27(2), 80-83.
Yuker, H. E., Block, J. R., & Youinng, J. H. (1970). The Measurement of Attitudes toward Disabled Persons. Human Resources Center