OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E MİLLİ İKTİSAT İDEOLOJİSİ VE MİTHAT ŞAKİR ALTA

Türk iktisat tarihinde, milli iktisat düşüncesi ilk kez İkinci Meşrutiyet döneminde ortaya çıkmıştır. İlerleyen süreçte bir devlet politikası olarak uygulanmaya başlanan bu düşünce, Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte zirve yapmıştır. Bu minvalde Türk-Müslüman sermayedar oluşturulmasına, yerli sermeye ile milli banka ve şirketlerin kurulmasına, yerli üretimin ve müteşebbislerin teşvikine önem verilmiştir. Osmanlı Devleti’nin son bulması ile milli iktisat ideolojisini savunan aydınlar ve milli kurumlar, bu kez yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin iktisadi bağımsızlığını sağlama noktasında önemli rol oynamıştır. Bu çalışmada Osmanlı’nın son dönemlerine ve yeni bir Türk devletinin doğuşuna tanıklık etmiş, eğitimini Osmanlı Konya’sında almış, Cumhuriyet Türkiye’sine öğretmen, yazar, avukat, halkevi başkanı ve milletvekilliği yaparak hizmet etmiş Mithat Şakir Altan’ın milli iktisat hakkındaki görüşleri irdelenmiştir. Bilhassa, Birinci Dünya Savaşı’ndan itibaren, ortaya koymuş olduğu milli iktisat anlayışı dönemin Osmanlı aydınlarının görüşleri çerçevesinde değerlendirilmiştir. O’nun şahsiyetinin ve fikirlerinin oluşmasında 19. ve 20. yüzyılda Osmanlı Devleti’ndeki ve dünyadaki gelişmelerin önemli bir yeri olduğu tespit edilmiştir. Zira dünyaya geldiği dönem; Osmanlı Devleti’nin en çalkantılı zamanına rastlamasına rağmen fikrî ideolojiler açısından oldukça zengin bir devire denk gelmiştir. Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti’nde milli iktisat politikasının hayata geçirildiği sırada, Konya’da Türk Sözü gazetesinde çoğunlukla “Türklük Etrafında” köşesinde bu politikayı destekleyen yazılar kaleme almıştır. Osmanlı Devleti’nin son bulmasıyla Cumhuriyet’te milli iktisat düşüncesini taşıyan kimseler arasında M. Şakir, Konya’da öne çıkmıştır.

NATIONAL ECONOMIC IDEOLOGY FROM THE OTTOMAN TO THE REPUBLIC AND MİTHAT ŞAKİR ALTAN

In the history of Turkish economics, the idea of national economy emerged for the first time in the Second Constitutional Period. This idea, which started to be implemented as a state policy in the following process, peaked with the start of the First World War. In this respect, importance was given to the establishment of Turkish-Muslim capitalists, the establishment of national banks and companies with domestic capital, and the encouragement of domestic production and entrepreneurs. With the end of the Ottoman Empire, intellectuals and national institutions defending the national economy ideology played an important role in ensuring the economic independence of the new Turkish Republic this time. In this study, the views of Mithat Şakir Altan, who witnessed the last periods of the Ottoman Empire and the birth of a new Turkish state, received his education in Ottoman Konya, and served the Republic of Turkey as a teacher, writer, lawyer, president of the community center and parliamentarian, on national economy were examined. Especially since the First World War, the understanding of national economy that he put forward was evaluated within the framework of the views of the Ottoman intellectuals of the period. It has been determined that the developments in the Ottoman Empire and in the world in the 19th and 20th centuries had an important place in the formation of his personality and ideas. Because the time he was born; Although it was the most turbulent time of the Ottoman Empire, it coincided with a very rich period in terms of intellectual ideologies. During the First World War, during the implementation of the national economy policy in the Ottoman Empire, he wrote articles supporting this policy, mostly in the column "Around Turkishness" in the newspaper Türk Sözü in Konya. With the end of the Ottoman Empire, M. Şakir came into prominence in Konya among those who carried the idea of national economy in the Republic.

PDF

___

Akyıldız, A. (2001). Kaime. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi (C. 24).
Alp, T. (1915, Şubat). Milli İktisat. İslam Mecmuası, 2(22).
Alp, T. (1916a, Şubat). Milli İktisada Doğru. İktisadiyat Mecmuası, 1.
Alp, T. (1916b, Haziran 15). Yeni Ticaret Muahedeleri. İktisadiyat Mecmuası, 16.
Alp, T. (1916c, Ekim 19). İttihat ve Terakki Fırkasının İktisadi Faaliyeti. İktisadiyat Mecmuası, 1(35).
Alp, T. (1917, Kasım 10). Türkiye’de Bankalar. İktisadiyat Mecmuası, 34.
Altan. (1917a, Haziran 28). Milliyetçilikte Ahlak. Türk Sözü.
Altan. (1917b, Eylül 20). Milli Gurur Milli Fedakârlık. Türk Sözü.
Altan. (1917c, Ekim 3). Mefkûre. Türk Sözü.
Altan. (1931a, Nisan 23). Mefkûre Nedir? Duygu.
Altan, M. (1931b). Milli İktisada Doğru. Türk Ocakları Matbaası.
Emin, M. (1917). Milli İktisat ve Tedrisi. Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti Mecmuası, 1(2).
Gökalp, Z. (1916, Aralık 7). Milli İktisat Nasıl Vücuda Gelir. İktisadiyat Mecmuası, 35.
Halkevi Başkanlığı. (1946, Temmuz 29). Ekekon. İlimizde Seçim Neticelendi. (1946, Temmuz 24). Ekekon.
Mardin, Ş. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İktisadî Düşüncenin Gelişmesi (1838-1918). İçinde Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (C. 3). İletişim Yayınları.
Milletvekili Seçimi. (1946, Temmuz 16). Babalık.
Mithat. (1917a, Teşrin-i evvel). Esbab-ı Mahrumiyetimiz. Türk Sözü.
Mithat. (1917b, Teşrin-i Evvel). Milli Sanayi Teşvik ve Himaye. Türk Sözü.
Mithat. (1917c, Haziran 14). Nefse İ’timad. Türk Sözü.
Mithat. (1917d, Haziran 16). Milliyetçilik. Türk Sözü.
Mithat. (1917e, Ağustos 6). İçtimaı Hayat. Türk Sözü.
Mithat. (1927a, Mayıs 4). Acı Rakamlar. Aksaray Vilayet Gazetesi.
Mithat. (1927b, Temmuz 6). Yerli Ma’mulata Rağbet Millî İktisadiyatın Bir Zaruretidir. Aksaray Vilayet Gazetesi.
Mithat. (1928a, ubat). İçtimaı Surette Ruhi Boşluklar. Aksaray Vilayet Gazetesi.
Mithat. (1928b, Mart 14). İktisadiyatımızın İnkişaf ve Tensiki. Aksaray Vilayet Gazetesi.
Muhyiddin, A. (1915, Eylül 23). Milli Sermaye- Milli Sermaye Teşkilatı. İslam Mecmuası, 36.
Ökçün, A. G. (1975). Teşvik-i Sanayi Kanun-ı Muvakkatı 1913. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 30, 25-44.
Sait, M. H. (1916, Ağustos 10). Milli Terbiye ve Milli İktisat. İktisadiyat Mecmuası, 24.
Yonga, D. R. (1916, Haziran 1). Türkiye’nin İktisaden Takviyesi Sistemi. İktisadiyat Mecmuası, 41.
Zeki, M. (1914, Aralık 17). Alman Feyz-i Maliyesi. İçtihad.
Zühdi, M. (1915, Haziran 3). İktisad-ı Milli. Türk Yurdu, 2.
Ahmad, F. (2010). Bir Kimlik Peşinde Türkiye (S. C. Karadeli, Çev.; 4. bs). İstanbul Bilgi Üniversitesi.
Altan, M. (1940). Konya’nın İktisadi Bünyesine Bir Bakış. Hüsnütabiat Basımevi.
Atalay, A. (2011). Meşrutiyetten Cumhuriyete Konya’da Kurulan Milli Şirketler ve Bankalar. Çizgi Kitabevi.
Berend, İ. T. (2011). 20. Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi (2. bs). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlar.
Çavdar, T. (2003). Türkiye Ekonomisinin Tarihi 1900-1960. İmge Kitabevi.
Çolak, M. (2006). Osmanlı-Alman İlişkileri Çerçevesinde Harbiye Nazırı Enver Paşa ve Türkçü Politikaları (1913- 1918). Fakülte Kitabevi.
Danişmend, İ. H. (1983). Türklük Meseleleri. İstanbul Kitabevi Yayınları.
Güngör, E. (2003). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. Hisar Kültür Gönüllüleri.
Helfferich, K. (1330). Alman Feyz-i Maliyesi 1888-1913 (N. Roso, Çev.). Ahmet İhsan Şirketi.
Hobsbawm, E. J. (2010). Milletler ve Milliyetçilik (O. Akınhay, Çev.; 4. bs). Ayrıntı Yayınları.
Kafesoğlu, İ. (1970). Türk Milliyetçiliğinin Meseleleri. Milli Eğitim Basımevi.
Kara, İ. (2001). İslamcıların Siyasi Görüşleri I: Hilafet ve Meşrutiyet. Dergah Yayıncılık.
Karpat, K. (2004). İslam’ın Siyasallaşması. Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Kedourie, E. (1971). Avrupa’da Milliyetçilik (M. H. Timurtaş, Çev.). Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Koloğlu, O. (2015). Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi. Pozitif Yayınları.
Koraltürk, M. (2011). Erken Cumhuriyet Döneminde Ekonominin Türkleştirilmesi (1. bs). İletişim Yayınları.
Kushner, D. (1979). Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu (1876-1908) (Ş. S. Türet, R. Ertem, & F. Erdem, Çev.). Kervan Yayınları.
Özcan, M. (2004). Konya Yazıları. Tablet Kitabevi.
Pamuk, Ş. (2017). Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi (7. bs). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Pamuk, Ş. (2018). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-1913). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Sayar, A. G. (2000). Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması (2. bs). Ötüken.
Toprak, Z. (2016). İttihat Terakki ve Cihan Harbi- Savaşın Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik 1914-1918 (2. bs). Kaynak Yayınları.
Toprak, Z. (2017). Türkiye’de Milli İktisat (1908-1918) (2. bs). Doğan Egmont Yayıncılık.
Von Hayek, F. A. (2009). Liberalizm (Ü. Çetin, Çev.). Liberal Düşünce, 14(55), 197-224.
Can, A. (2015). Mithat Şakir Altan (Hayatı, Şahsiyeti, Fikirleri) [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Can, A. (2021). İkinci Meşrutiyet Dönemi Milli Bankacılık Faaliyetleri (1908-1918) [Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü.
Turgut, P. (2010). Konya “Türk Sözü” Gazetesi (1917-1918) [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Hançerlioğlu, O. (1993). Ekonomi Sözlüğü (5. bs). Remzi Kitabevi.
Altan Özel Evrakı (AÖE). (1916). T.C. Maarif Vekâleti Memurlarına Mahsus Sicil Cüzdanı.
AÖE Vukuatlı Nüfus Kayıt Örneği. (t.y.). Meram Nüfus Müdürlüğü.
VIII. Dönem Milletvekillerinin Özgeçmişi 1920-1950. (2010). İçinde TBMM Albümü 1920-2010 (C. 1). Türkiye Büyük Millet Meclisi.