Tedlis Yapmakla İtham Edilen Kûfeli Râviler

Âlimler tarafından eleştirilen rivâyetlerden biri de müdelles hadistir. Hicrî birinci asırda herhangi bir değerlendirmeye tabi tutulmayan müdelles rivâyet, hicri ikinci asrın ortalarından itibaren tenkid edilmiş ve yalan ile eşdeğer görülmüştür. Hadislerin cerhini gerektiren kusurlardan olan “tedlîs” vasıtasıyla hadis nakletme yöntemini bazı sika râviler de kullanmışlardır. Müdelles hadis, bazı şartları taşımaları halinde münekkitlerce sağlam olarak değerlendirilmiştir. Bahse konu olan Kûfe, en fazla müdellis râvi barındıran şehir olarak temeyyüz etmektedir. Tedlîs yapmakla itham edilen söz konusu râviler ekseriyetle hadis rivâyetinde güvenilir kabul edilen kişilerdir. Dolayısıyla naklettikleri rivâyetleri terk etmek yerine münekkidler tarafından değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Yaptığımız tetkikler sonucunda Kûfe’de mezkûr yöntemle rivâyette bulunan Kûfeli müdellislerin hadis rivâyetindeki durumları irdelenerek değerlendirmelerde bulunulmuştur. Ayrıca râvîlerimizin hayatlarını idame ettikleri Kûfe’nin şehir tarihi hususunda bilgi verilip Kûfe’deki hadis faaliyetlerine kısaca değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Kûfe, Sika, Müdellis, Rivâyet

PDF

___

Alâî, Ebû Saîd Selâhaddîn Halîl b. Keykeldî. Camiu’t-tahsîl fî ahkâmi’l-merâsil. Thk. Hamdî Abdulmecîd es-Selefî. Beyrut: Âlemü’l-Kutub, 1986.
Alâî, Ebû Saîd Selâhaddîn Halîl b. Keykeldî. Kitâbu’l-muhtelitîn. Thk. Rıfat Fevzî Abdülmuttalib-Ali Abdülbasit Mezîd. Kâhire: Mektebetü’l-Hancî 1996.
Aşıkkutlu, Emin. Hadiste Ricâl Tenkîdi. İstanbul: İFAV, 1997.
Belâzurî, Ahmed b. Yahya b. Cabir. Futûhu’l-buldân. Thk. Abdullâh Enis et-Tübbâ- Ömer Enis et-Tübbâ. Beyrut: Mevsua‘tü’l-Me’arif, 1987.
Dümeynî, Misfir bin Ğurmullah. et-Tedlîsü fi’l-hadîs hakîkatuhû ve aksâmuhû ve ahkâmuhû ve merâtibuhû ve’l-mevsûfûne bih. Riyad: y.y., 1992.
Erul, Bünyamin. “Tedlîs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/262-264. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
Halebî, Sıbt İbn el-‘Acemî eş-Şâfiî. et-Tebyîn li Esmâi’l-Müdellisîn. Thk. Yahya Şefîk. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1986. Hamevî, Yakût b. Abdullah. Mu‘cemu’l-buldân. Beyrût: Dâru Sadr, 1988.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit. el-Kifâye fî ilmi’r-rivâye. Thk. Zekeriyyâ Umeyrât. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1971.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit. Târîhu Bağdâd. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2001.
Irâkî, Ahmed b. Abdurrahîm b. Huseyn Ebû Zur’a Veliyuddîn. Kitâbü’l-Müdellisîn. Thk. Re‘fet Fevzî Abdülmuttalîb-Nâfiz Hüseyn Hammâd. Mansûra: Dâru’l-Vefâ, 1995.
İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah el-Curcânî. el-Kâmil fî Duafâi’r-Ricâl. Thk. Adil Ahmed-Alî Muhammed. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.
İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman er-Râzî. Kitâbu’l-Cerh ve’t-Ta‘dîl. 9 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1953.
İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şehâbeddin Ahmed. Ta‘rifu Ehli’t-Takdîs bi Merâtibi’l-Mevsûfîne bi’t-Tedlîs, thk. Âsım b. Abdullâh el-Karyûtî. Ammân: Mektebetü’l-Menâr, 1983.
İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şehâbeddin Ahmed. Takrîbu’t-Tehzîb. Thk. Âdil Mürşid. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1999.
İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed. Târihû İbn Haldûn. Thk. Halil Şehâde - Süheyl Zukkâr. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 2000.
İbn Maîn, Ebu Zekeriyâ Yahyâ. Kitâbu’t-târih. Thk. Ahmed Muhammed Nur Seyf. 4 Cilt. Mekke: y.y., 1979.
İbn Sa‘d, Muhammed b. Muni‘. Kitâbü’t-tabakâti’l-kebîr. Thk. Alî Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Hancı, 2001.
İbn Hıbbân el-Büstî, Muhammed. Kitabü’s-sikât. Thk. Muhammed Abdu’l-Mu‘id Hân. 10 Cilt. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Meârifi’l-Osmâniyye, 1973.
İclî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Abdullah. Ma’rifetü’s-sikât. Thk. Abdülalîm Abdülazîm el-Bestevî. 2 Cilt. Kâhire: Matba‘tu’l-Medîne, 1984.
Kahraman, Hüseyin. Kûfe’de Hadis. Bursa: Emin Yayınları, 2006.
Mizzî, Ebü’l-Haccâc Yûsuf b. ez-Zekî. Tehzîbu’l-Kemal fî Esmai'r-ricâl. Thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 35 Cilt, Beyrut: Müessesetu'r-Risâle, 1983.
Nesâî, Ahmed b. Şu‘ayb. Tesmiyetü Meşâyihi Ebî Abdurrahmân Ahmed b. Şu‘ayb b. Ali. Ellezîne semi‘a Minhum ve Zikrü’l-Müdellisîn. Thk. Şerîf Hâtim b. Ârif el-Avnî. Mekke: Dâru’l-Âlem, 1423.
Neysâbûrî, Muhammed b. Abdullâh b. Hâkim. Ma‘rifetu Ulûmi’l-Hadîs. Thk. Ma‘zem Hüseyn. Beyrut: Dâru İhyai’l-‘Ulûm, 1977.
Özdemir, Veysel. "Kûfe’de İrsâl ve Tedlîsin Çok Olmasının Gerekçeleri Üzerine". HADITH / 3 (Şubat 2020): 7-35.
Özdemir, Veysel. Tedlîs Değerlendirmelerinde Usûl, Ankara: İlâhiyât, 2014.
Sandıkçı, Kemal. İlk Üç Asırda İslâm Coğrafyasında Hadîs. Ankara: DİB, 1991.
Suyûtî, Celâleddin Abdurrahman b. Muhammed. Esmâü’l-Müdellisîn. Thk. Mahmud Muhammed Mahmud Hasen Ensâr. Beyrut: Dâru Cil, 1992.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’t-Taberî. Thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim. 11 Cilt, Kahire: Daru’l-Me’arif, 1967.
Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ b. Hammâd. Kitâbü’d-Du‘afâi’l-Kebîr. Thk. Abdulmut‘î Emîn Kal‘acî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman. Mizânu’l-i‘tidâl fî nakdi’r-ricâl. 4 Cilt. Thk. Alî Muhammed el-Becâvî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1963.
Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru a‘lami’n-nubelâ. Thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1988.
Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman. Tezkiretü’l-huffâz. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.