Xi'an Yazıtı Üzerinde Yeni Okuma ve Anlamlandırmalar

2012 yılının sonlarında Çin'deki Tang devrinin başkenti, eskiadıyla Chang'an şimdiki adıyla Xi'an'de Çince uzun bir metinile 17 satırdan oluşan runik harfli eski Türkçe kısa bir metninoyulmuş olduğu bir mezar taşı bulunmuş ve aynı şehirdekiDatangxishi Müzesinde korunmaya alınmıştır. Yazıt ilk bulunduğu günden itibaren büyük ilgi görmüş, kısa zaman içerisinde birkaç kez yayımlanmıştır. Bu makalede yazıtın yeni biryayımı yapılmış ve önceki naşirlerden farklı okuma ve anlamlandırmalar elde edilmiştir. Özellikle yazıtın ilk iki satırı üzerindeki okuma ve anlamlandırmalar makalenin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Ayrıca yazıtın geri kalan satırlarındaki sorunlu sözcükler hakkında da incelemeler yapılmıştır

PDF

___

Abdureşit, Bekri (2013).??????????????? ???/ Gudài Wéiwşeryu yixué wénxiàn de yuwénxué yánjiu / Eski Uygurca Tıp Metinleri- nin Filolojik İncelemesi, ???????????? / Doktora Tezi. Pekin: Minzu University of China.

Alyılmaz, Cengiz (2013). "Karı Çor Tigin Yazıtı". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 2/2: 1-61.

Atalay, Besim (1991). Divanü Lugat-it-Türk Tercümesi. Ankara: Türk Dil Ku- rumu Yay.

Aydın, Erhan (2011). Uygur Kağanlığı Yazıtları. Konya: Kömen Yay.

_____, (2013). "Tariat ve Xi'an Yazıtları Işığında Sın 'Mezar' Sözcüğü Üzerine". Yayımlanmamış bildiri. Milletlerarası Eski Türk Yazıtları: Dil, Tarih ve Kültür Sempozyumu, 25-28 Eylül 2013 Adıyaman.

Berta, Árpád (2004). Szavaimat jól halljátok... A Türk és Ujgur Rovásírásos Em- lékek Kritikai Kiadása. Szeged: Jate Press.

Clauson, S. Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Oxford University Press.

Caferoğlu, Ahmet (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Enderun Yay.

Doerfer, Gerhard 1965. Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen. Band II. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.

Erdal, Marcel (1991). Old Turkic word formation. A Functional Approach to the Lexicon I-II, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.

GDHCD: ??? (2000).????????/Gudài Hànyu cídian / Eski Çin- cenin Sözlüğü,??:??????

Giles, Herbert A. (1892). A Chinese-English Dictionary. Shanghai.

Hayashi, Toshio (2013). "Şi'an'da Bulunan Bir Uygur Şehzadesine Ait Mezar Kitabeleri". Yayımlanmamış bildiri. Milletlerarası Eski Türk Yazıtları: Dil, Tarih ve Kültür Sempozyumu, 25-28 Eylül 2013 Adıyaman.

HZUTIL = Hazirqi Zaman Uyğur Tilining İzahliq Luğiti. Ürümçi, 2011: Xin- jiang Helq Neşriyati.

Karlgren, Bernhard / ???1954 (1987). Compendium of Phonetics in Ancient and Archaic Chinese / ????????? ??/ Zhongshànggu Hànyu yinyùn gangyào, ??:???/ Çinceye çeviren: Nie Hongyin, ??:?????

_____, / ??? 1940 (1997): Grammatica Serica /? ????/ Hànwéndian,??:??????????????? / Çinceye çevirenler: Pan Wuyun, Yang Jianqiao, Chen Zhongye, Zhang Hongming, ??:????????

Katayama, Akio (1999). "Tariat Inscription". Takao Moriyasu - Ayudai Ochir (edd.): Provisional Report of Researches on Historical Sites and Inscriptions in Mongolia from 1996 to 1998. Osaka: The Society of Central Eurasian Studies, 168-176.

Klyaştornıy, S. G. (1982). "The Terkhin Inscription". Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae 36/1-3: 335-366.

Li Fude / ??? (2008). ???????? / míngjing de tşxiàng yu wénzì / "Mingjingde Resim ve Yazı", ???? / Relics and Museology 2008/4: 12-25.

Luo Xin (2013). "Karı Çor Tigin Yazıtının Çincesi ve Karı Çor Tigin'in Şeceresi". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 2/2: 62-78.

Lü Jianzhong ve Hu Ji / ?????? ?? (2013).??????? ??????? ?? (?)/ Dàtángxishì Bówùguan cáng mùzhì yán- jiu xù yi / Büyük Tang Batı Pazarı Müzesinde Korunan Mezar Taşları Üzerinde Araştırmalar. II. Cilt, 1. kitap. ??:???????? ???????

Mert, Osman (2009). Ötüken Uygur Dönemi Yazıtlarından Tes, Tariat, Şine Us. Ankara: Belen Yay.

Nadelyayev, V. M. Vd. (1969). Drevnetyurkskiy Slovar'. Leningrad: Akademiya Nauk SSSR.

Ölmez, Mehmet (2009). "Türkiye'deki Ağız Çalışmaları ve Dizin Bölümleri". Türk Dilleri Araştırmaları 19: 223-304.

_____, (2013a). "Ermenice 'Torun'un Türkçesi Var mıydı?" Derin Tarih 15: 88-89.

_____, (2013b). Orhon-Uygur Hanlığı Dönemi Moğolistan'daki Eski Türk Yazıtları (Yenilenmiş İkinci Baskı). Ankara: BilgeSu.

Pulleyblank, Edwin G. 1991. Lexicon of Reconstructed Pronunciation in Early Middle Chinese, Late Middle Chinese, and Early Mandarin. Vancouver: UBC Press.

Rybatzki, Volker ve Wu Kuosheng (2013a). Preliminary decipherment of a re- cently discovered Runic epitaph from Xi'an (China). (Sunum).

_____, / ??????? (2013b). ??????????????????? ?????/Xi'an xin faxiàn Tángdài Géchuò Wángzi gu Tujué luníwén mùzhì zhi jiedş yánjiu / "Xi'an'de Yeni Bulunan Tang Dönemine Ait Karı Çor Tegin Mezar Taşının Eski Türkçe Bölümü Üzerine Okuma Çalışması". ?????/ Táng yánjiu 19: 419-435.

_____, (2014). An Old Turkic Epitaph in Runic Script from Xi'an (China), The Epitaph of Qarï cor tegin. Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Ge- sellschaft 164/1: 115-128.

XDHCD: ?????????????????? (2012).?????? ???6?/ Xiàndài Hànyu cídian / Çağdaş Çincenin Sözlüğü, ??:???? ??

Şirin User, Hatice (2009). Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları, Söz Varlığı İncelemesi. Konya: Kömen Yay.

Tekin, Talat (1983). "Kuzey Moğolistan'da Yeni Bir Uygur Anıtı: Taryat (Terhin) Kitabesi". Belleten LXVI/184: 795-838.

_____, (1994). "Notes on Old Turkic Word Formation". Central Asiatic Journal 38: 244-281.

_____, (1997). "Notes on Some Chinese Loanwords in Old Turkic". Türk Dilleri Araştırmaları 7: 165-173.

Zhang Tieshan / ??? (2013). ??????????????? / Gù Huíhş Géchuò Wángzi zhi Tujué Rşníwén kaoshì / "Karı Çor Tegin Mezar Taşının Türk Runik Yazılı Bölümü Üzerinde İncele- me".??????/ Xiyù yánjiu 2013/4: 74-80. http://blog.sina.com.cn/s/blog_4b6988a70102e0qs.html [Erişim: 17.12.2013].

Mezar taşının çözünürlüğü yüksek resmini temin ettiği için Prof. Dr. Luo Xin'e teşekkür ederiz.