Câmiu‘t-tevârîh 'e göre gâzân hân'ın müslümanlığı ve bunun ilhanlı toplumuna yansımaları

İlhanlılar, İranda kurulmuş bir Moğol devletidir. Gâzân Hân, tarihte idari, siyasi ve dini reformlar yapan ilk büyük Moğol hanı olarak bilinmektedir. Onun İslamı din olarak seçmesi, kurumsal ve ideolojik bağlamda devletin değişimini hızlandı- ran önemli etkenlerden birisidir. Onun Müslüman olması ba- sit bir din değişikliği ile sınırlı kalmamış, devletin bütün ku- rumlarıyla İslamileştirilmesi sürecini başlatmıştır. Ayrıca bu din değişikliği, iktidar-reaya arasındaki uyumsuzluğu ortadan kaldırmış, İslami değerlerin Moğol hayatında yer almasına, Moğol Yasa, gelenek ve adetlerinin de ihmal edilmesini yol açmıştır. Gâzân Hânın hayatında İslamla bağdaşmayan bazı hususlar görülebilmektedir. Bu nedenle onun Müslümanlığını kendi iç şartlarına göre değerlendirmek gerekir.

___

Abdülhalim, R. Muhammed (1986). İntişâru’l-İslam Beyne’l-Moğol. Kahire.

Abû’l- Farac, Gregory (1987). Abû’l- Farac Tarihi. Çev. Ö. Rıza Doğrul. Ankara.

Aclînî, Ebü’l-Fida. Keşfü'l-hafa. Haleb. Mektebetü't-Türasi'l-İslâmî.

Alinge, Curt (1967). Moğol Kanunları. Çev. Coşkun Üçok. Ankara.

Amitai-Preiss, Reuven (1991). “Evidence for the Early Use of the Title Ilkhan Among the Mongols”. Journal of the Royal Central Asian Society 3 (1-2): 353-361.

Amitai-Preiss, Reuven, (1996). “Ghazan, Islam and Mongol Tradition”. BSOAS 59 (1): 1-10.

Arnold, T. Walker (1970). ed-Da‘ve ile’l-İslâm Bahs fî Târihi Neşri’l-Akâideti’l- İslâmâ. Çev. H. İ. Hasan. Kahire.

Barthold V. V. (1990). Moğol İstilasına Kadar Türkistan . Haz. H. Dursun Yıldız. Ankara: TTK Yay.

Barthold W. (1947). “Türklerde ve Moğollarda Defin Merasimi Meselesine Dair”. Çev. A. İnan. Belleten XI (43): 515-539.

Barthold W., (1963). İslam Medeniyeti Tarihi. Çev. M. F. Köprülü. Ankara: TTK Yay.

Barthold W., (1983). Tarihü’l-Hadareti’l-İslâmiyye. Çev. HamzaTahir. Kahire.

Browne, E. Granwille (1960). Ez sa‘di ta Cami: Tarih-i Edebi İran Asr-ı İstila-yı Moğol ve Tatar. Çev. A. Asgar Hikmet. Tahran.

Carpini, Johann de Plano (2000). Moğol Tarihi ve Seyahatnâme (1245-1247). Çev. Ergin Ayan. Trabzon.

Cüveynî, Alâeddin Ata Melik (1999). Târih-i Cihan Güşa. Çev. Mürsel Öztürk. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Erdem, İlhan (1995). Türkiye Selçukluları İlhanlı İlişkileri (1258-1308). Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Fehmi, Abdulaziz (1981). Târihü’d-Devleti’l- Moğoliyye fi İran . Beyrut.

Hafız Ebrû (1350). Zeylu Camii’t-Tevarih-i reşidi. nşr. Hanbaba Beyani, Tahran. Halil, N. Abdulhamid (1985).“Mazahirü’l-Hayati’l- İctimaiyye; Hakbetü’l- Ğaz- vi’l-Moğoli”. Hadâretü’l-Irak X: 199-204.

Hamdullah Müstevfî, Ebû Bekir b. Ahmed b. Nâsır (1910). Târih-i Güzîde. nşr. Edward Brown. London.

Hasan, Z.Muhammed (1981). el-Fünunü'l-İraniyye fi'l-asri'l-İslâmî. Beyrut. Howorth, Henry (1876-1927). History of the Mongols: from the 9th to the 19th Century. London.

Iwatake, Akio (1992). “The Dâr Al-siyâda of Gâzân Han Xân ”. Toyoshi kenkyû : the Journal of Oriental Researches 50 (4): 48-82.

İbn Battûta (1983). İbn Batûta Seyahatnamesi. Yay. Haz. Mümin Çevik. İstanbul: Üçdal Neşriyat.

İbn Hacer, Ebû’l-Fazl Şihâbuddîn Ahmed b. Ali (1972). ed-Dürerü’l-Kâmine fi‘Ayân’il-Mieti’s-Sâmine. Haydarâbâd.

İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ İmadüddin İsmail b. Ömer (1981). el-Bidâye ve’n-Nihâye. Beyrut.

İbnü’l-Fuvatî, Ebû’l-Fazl Kemâleddin Abdürrezzak b. Ahmed b. Muhammed Şeybânî (2003). el-Havâdisü’l-Câmi‘a ve’t-Tecâribü’n-Nâfi‘a fi’l-Mieti’s - Sâbi‘a. Beyrut.

Kalkaşendi, Ebü'l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Ali (1922). Subhü'l-a'şa fî Sınaa- ti'l-İnşa. Kahire.

Kâşânî, Abdullah b. Ali b. Muhammed (1992). Tarih-i Olcaytu. Çev. Derya Örs. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Makrîzî, Ebü’l-Abbas. el-Mevâiz ve’l-İ‘tibâr fî zikri’l-Hıtat ve’l-Âsâr . Bulak.

Melville, Charles (1990). “Pâdshâh-i Islam: The conversion of Sultan Mahmud Ghazan Khan”. Pembroke Papers 1: 159-77.

Mogan, D. O. (1986). “The Great Yâsâ of Chingiz Khan and Mongol Law in the İlkhanate”. BSOAS XLIX (1): 163-176.

Muhammed A. Muhammed (1989) . İslâmü’l-İlhaniyyîn. Kahire.

Ocak, A. Yaşar (1991). “Anadolu”. İA. C. III. İstanbul: TDV Yay. 112-113.

Özgüdenli, O. Gazi (2009). Moğol İran’ında Gelenek ve Değişim: Gâzân Hân Ve Reformları (1295-1304). İstanbul: Kaknüs Yay.

Prawdin, Michael (1967). The Mongol Emrire, Translated, Eden& Cedar Paul, New York.

Reşîdüddîn, Fazlullah-i Hemedânî (1362). Câmi‘ü’t-Tevârîh I-II. Nşr. Behmen Kerîmî, İntişarat-ı İkbal. Tahran.

Reşîdüddîn. Târih-i-Mubarak-i-Gazani des Rasid al-Din Fadl Allah Abi-l-hair: Geschichte der Ilhane Abaga bis Gaihatu (1265-1295). Neşr. Karl Jahn, S- Gravenhage. 1957.

Safa, Zebihullah (1985). Tarih-i edebiyat-ı der İran. Tahran.

Sayyad, Fuad Abdülmuti’ (1987). eş-Şarkü’l-İslâmî fî ahdi’l-İlhaniyyin: Esretu Hulagu Han. Doha: Câmiatu Katar.

Sayyad, Fuad Abdülmuti’ , (1980). el- Moğûl fî’t- Târîh. Beyrut.

Spuler, Bertold (1987). İran Moğolları: Siyaset İdare ve Kültür İlhanlılar Devri 1220-1350. Çev. Cemal Köprülü. Ankara: TTK Yay.

Spuler, Bertold, (1982). el-Alemü'l-İslâmî fi'l-asri'l-Moguli. Çev. Halit Esad İsa. Dımaşk. Şahin, Hanifi (2010). İlhanlılar Döneminde Şiîlik. İstanbul: Ötüken Yay.

Şebânkâreî, Muhammed b. Ali b Muhammed (1376/1956). Mecm‘u’l-Ensâb fi’t- Tevârîh. tahk. Tahran.

Togan, A. Zeki Velidî (1981). Umumi Türk Tarihine Giriş. İstanbul: Enderun Kitabevi.

Taylor, Charles (2005). Modern Toplumsal Tahayyüller . Çev. Hamide Koyukan. İstanbul: Metis Yay.

Vassaf, Şerefüddin Abdullah b. İzzeddin (1359). Vassafu’l Hazre: Tarih-i Vassaf. Bombay.