MONTRÖ SÖZLEŞMESİ HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE ALTIN FRANK UYGULAMASINA İLİŞKİN TARTIŞMALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

1936 yılında imzalanan Montrö Sözleşmesi ile belirlenen ve ‘Türk Boğazları’ olarak bilinen İstanbul Boğazı, Çanakkale Boğazı ve Marmara Denizi, geçiş (seyir ve sefer) serbestîsinin uygulandığı deniz alanıdır. Montrö Sözleşmesi gereğince tarafların yani, Boğazlardan yararlanacak olan gemiler ile Boğazların sahibi olarak Türkiye Cumhuriyeti’nin birbirlerine karşı hak ve yükümlülükleri vardır. Türk Boğazları’ndan geçen gemilerin Montrö ile belirlenmiş özlük hakkı geçiş ve seyir serbestisi iken, Türkiye Cumhuriyeti’nin de gemilerin fener, tahlisiye ve patente ücretini ödemelerini sıkı bir denetime tutmak ve yaptırtmak, ödeme yapmayan gemilerle ilgili işlemler yapmak, gerektiğinde ödeme yapılana kadar gemiyi Boğazlar’dan geçirmemek gibi hakları olduğu değerlendirilmektedir. Montrö Sözleşmesi’nin 1. Lahikası, ticaret gemilerinin geçişi sırasında alınacak ücretleri netton başına ve hizmet türü itibariyle Altın Frank üzerinden belirlemiştir. Bu çalışmada Boğazlar’daki mevcut yoğun tanker trafiği, hâlihazırdaki ücret uygulaması, Türk Boğazları’ndan uğraksız geçiş yapan ancak ücret ödemeyen yabancı gemilere uygulanabilecek yaptırımlar incelenmiş olup, Montrö Sözleşmesi’ndeki Altın Frank uygulaması ile mevcut uygulama arasında karşılıklı mukayese yapılarak Türkiye’nin Montrö Sözleşmesi hükümlerine uygun bir ücretlendirmeye geçmesinin sonuçları değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Montrö Sözleşmesi, Türk Boğazları, Altın Frank, ücret

Montrö Sözleşmesi Hükümleri Çerçevesinde Altın Frank Uygulamasına İlişkin Tartışmaların Değerlendirilmesi

The freedom of passing and navigation in Turkish straits –Istanbul Strait (the Bosphorus), the Dardanelles and Marmara Sea- was established with the Montreux Convention in 1936. According to Montreux Convention, parties -ships passing through the Turkish Straits and Turkey, as the owner of the straits- have both responsibilities to each other. As the ships passing through the Turkish straits have the right to freedom of passing and navigation, Turkey should have the right to make the ships pay the charges for the light, life saving services and patente and if needed, stop ships until they pay the charges. According to Montreux Convention Annex-1, the charges are levied on each ton of net register tonnage in gold Franc. This study analyzes heavy traffic in the Turkish straits, current charges and the sanctions that can be applied to the ships passing through the straits without paying charges. The article also assesses the possible consequences of Turkey’s new charging policy comparing the current application with the gold Franc application in Montreux Convention.

Keywords:

Montreux Convention, Turkish Straits, Gold Franc, charges,

PDF

___

Aksu, E. “Jeopolitik Etken olarak Tarih Boyunca Türk Boğazları’nın Önemi.” (T.C. Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2001).
Akten, Necmettin. “Veresiye Boğaz Geçişi.” Deniz Haber. (Erişim tarihi 02013), htpp://www.denizhaber.com.tr/Yazar/prof.-dr.-necmettin-akten/80/ veresiye-bogaz-gecisi.html.
Akten, Necmettin. “Altın Frank’ Babayiğidi .” Perşembe Rotası. (Erişim tarihi 002013), http://www.persembe rotası.com/
Aybay, Gündüz (t.y.). “Türk Boğazlarından “Uğraksız” Geçen Yabancı Bandıralı Gemilerin Tutuklanması (Arrest’i) Sorunu Hakkında Kısa Muhtıra.” (Erişim ta- rihi 002.2013), http://denizhukuku.bilgi.edu.tr/doc/turk_bogazlarindan_ugrak- siz_gecen_yabanci_bandirali_gemiler.doc,
“Boğazlar Rejimi Hakkında Montreux’de 20 Temmuz 1936 Tarihinde İmza Edi- len Mukavelename.” (Erişim tarihi 06.02.2013), http://www.cevre.org.tr/Tcm/
Sozlesmeler/Bogazlar.htm. Canpolat, R., “10 Milyar Dolar ‘Boğaz’ımıza Takıldı.” Haftalık Kara ve Deniz Ticareti Gazetesi. http://www.denizhaber.com.tr/turk-bogazlari/32471/montro-antlasma-turk- bogaz-ugraksiz-gecis-altin-frank-bakanlik-sozlesme.html
Çağa, T. “Gemilerden Altın Frank Esası Üzerinden Alınan Resimlere Dair.” 19 Ece, J.N. “Atatürk’ün Türk Boğazları’ndaki Başarısı.” 2007. (Erişim tarihi 02011), S:\DR_ şarısı DenizHaber™.htm.
JALE NUR ECE-Atatürk’ün Türk Boğazları’ndaki Ba- Emanet, H. “Deniz Hakimiyetinden Dünya Hakimiyetine Giden Yolda Türk Bo- ğazları.” İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2003.
Enerji Port. (Erişim tarihi 12.02.2013), http://www.enerjiport.com/2011/01/07/ bakandan-altin-frank-resti/.
Gündüz, A. “Milletlerarası Hukuk.” İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., Baskı, 2003.
Haber Türk. (Erişim tarihi 07.01.2011), http://www.haberk.com/haber-Yildiz
Altin-Franki-temenni-etmiyoruz-23031/.
Hürriyet. (Erişim tarihi 14.04.2011), http://www.hurriyet.com.tr/gundem /17648284.asp.
Kanald. “Çılgın Proje Kanal İstanbul.” 05.02.2013, (Erişim tarihi 05.02.2013), http://emlak.kanald.com.tr/t/cilgin_proje/Kanal_Istanbulun_hafriyatiyla_ada_ya- pilacak/9205.aspx.
Kıyı Emniyeti. “Boğazlar Rejimine İlişkin Olarak, Montreux’da 20 Temmuz 1936’da İmzalanan Sözleşme.” 21.05.2012, (Erişim tarihi 05.02.2013), http://www.kiyiemniyeti.gov.tr/userfiles/file/mevzuat/Montreux%20
Bo%C4%9Fazlar%20S%C3%B6zle%C5%9Fmesi.pdf. Kıyı Emniyeti. “Fenerler ve Tahsiliye Ücretleri Tarifesi.” 15.05.2012, (Erişim tari- hi 002.2013), http://www.kiyiemniyeti.gov.tr/userfiles/file/tarife.pdf.
Kuran, S. “Uluslararası Deniz Hukuku.” İstanbul: Arıkan Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti, 2006, 430-444.
Kurumahmut, A. “Montrö Sözleşmesi Türk Boğazları ve Karadeniz.” İstanbul: TÜDAV yayınları No:26, 2006.
Kutluk, D. “Hazar-Kafkas Petrolleri, Türk Boğazları, Çevresel Tehdit.” İstanbul: TÜDAV Yayınları No:16, 2003.
Memleket. (Erişim tarihi 07.01.2011), http://www.memleket.com.tr/news-detail. php?id=87930.
Meray, S.L. “Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar-Belgeler.” Ankara: Takım II, Cilt 2, 1973.
M.F.A. (Erişim tarihi 10.01.2011), http://ua.mfa.gov.tr/.
Milliyet. (Erişim tarihi 07.01.2011), http://www.milliyet.com.tr/yanker-trafigine- cözüm-icin-altin-frank-kurali/ekonomi/haberdetay/08.01.2011/1336457/default.
“Montreux Sözleşmesi.” İstanbul: Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Hidrografi Ya- yını, 2000.
Ntvmsnbc. “Kanal İstanbul’da İlk Adım Atılıyor.” 14.01.2013, (Erişim tarihi 002013), http://www.ntvmsnbc.com/id/25413693/.
Özersay, K. “Türk Boğazlarından Geçiş Rejimi.” Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları: 1999.
“Tankerler Boğazdan ‘altın frank’la geçecek .” Radikal. (Erişim tarihi 12.02.2013), htpp://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=10 35547&Date=07.01.2011&Catego,
T.B.M.M. (Erişim tarihi 12.02.2013), http://www2.tbmm.gov.tr/d23/1/1-0327.pdf.
Toluner, S. “Milletlerarası Hukuk Açısından Türkiye’nin Bazı Dış Politika Sorun- ları.” Genişletilmiş 2.Baskı. Beta Yayınları, 2004.
“Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü.” R.G.: 06.11.1998-23515, (Eri- şim tarihi 12.02.2013), http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/5193.html.
Türksam, (Erişim tarihi 12.02.2013), http://www.turksam.org/tr/a1462.html.
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı. “2012 Yılı Türk Boğazları Gemi
Geçiş İstatistikleri.” 05.02.2013, (Erişim tarihi 05.02.2013), https://atlantis.deniz- cilik.gov.tr/istatistik/gemi_gecis_2012_1.aspx.
Uluslararası Politika Akademisi. “Türkiye’nin Doğalgaz Politikası ve Enerji Güvenliği.” 09.04.2012, (Erişim tarihi 05.02.2013), http://politikaakademisi.org/?p=585.
Vank, M. D. “Boğazların Hukuki rejimi ve Türk Boğazları.” Ankara:US-A Yayın- cılık Limited Şirketi, 1998.
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi E.1990/5647, K.1992/2015, (Erişim tarihi, 02011), http://www.hukuki.net/ictihat/905647_11h.asp.