URFA’DA ERMENİ OLAYLARI VE 29 ARALIK VAKASI (1845-1914)

19. yüzyılda Urfa şehir merkezinin nüfusu temel olarak Müslüman, Ermeni ve Süryani olmak üzere üç gruptu. Urfa’da yaşayan Ermenilerin kahir ekseri Ortodoks, cüzi bir kısmı da Katolik ve Protestan idi. 1880’li yıllarda Urfa’da halkın çoğunluğu ticaretle uğraşmakta ve şehrin güvenliği bir tabur askerle sağlanmaktaydı. Bu huzur ortamı 1890’lı yıllardan itibaren bozulmaya başladı. Ermeni komitecilerin 1895 Temmuz ayında ülkenin hemen hemen her tarafında başlatıkları isyan hareketi Urfa’yı da etkiledi. Bu tarihte çıkan olaylardan biri de 29 Aralık 1895 tarihinde Urfa’da meydana geldi. Bu çalışmada Urfa’da Ermeni olaylarının başlaması ve 29 Aralık’ta meydana gelen bu elim vaka ve onun sonrasında meydana gelen gelişmeler izah edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Urfa, 29 Aralık, Ermeni

ARMENIAN EVENTS IN UFRA AND THE EVENT OF DECEMBER 29 (1845-1914)

The population of city center of Urfa in 19th century basically consisted of three groups, Muslims, Armenians and Assyrians. The majority of Armenians in Urfa were Orthodox and a few of them were Catholic and Protestant. The majority of the society engaged in trade in Urfa in 1880s and the security of the city was taken over by a battalion. That peaceful atmosphere began to be broken from 1890s. Armenian revolts having been started by Armenian Komitadjis in July, 1895 all across the country affected also Urfa. One of the events within that period broke out on 29th December, 1895 in Urfa. In this study Armenian events in Urfa and the results of that painful period will be explained.

Keywords:

Urfa, Armenian, December 29,

PDF

___

BOA, A. MKT. MHM., nr. 533/4; nr. 646/38.
BOA, İrade Hariciyye, nr. 12338; nr. 9052; nr. 2738/18.
BOA, Rakka Ahkam Defteri, nr. 25.
BOA, Y. A. HUS, nr. 342/25; nr. 342/105.
BOA, Y. MTV, nr. 133/101; nr. 130/106; nr. 131/34; nr. 135/11
BOA, Y. PRK. ZB, nr. 16/64; nr. 17/43.
BOA., A. MKT. MHM., nr. 652/12; nr. 689/10.
BOA., HR. SYS., nr. 2757/71; nr. 2745/28.
BOA., Y. MTV., nr. 145/187; nr. 210/89.
Umumi Nüfus Tahriri, Ankara 1929.
Genel Nüfus Sayımı, Ankara 1950.
Genel Nüfus Sayımı, Ankara 1960.
Akalın, Müslim, “Fransızların Urfa’yı Tahliyesi”, Şanlı Urfa’nın Tarihi ve Kurtuluşu Sempozyumu Bildirileri, Şanlıurfa 1987.
Akalın, Müslim, Şehit Nusret Bey’in Savunması, Şanlıurfa 1980.
Akçora, Ergün Öz, “Talat Paşa’nın 1915 Urfa İsyanı Hakkındaki Raporu”, XI. Türk Tarih Kongresi, Ankara 1990, s. 1763-1807.
BOA, Osmanlı Belgelerinde Ermeniler, IV., İstanbul 1987.
Gürün, Kamuran, Ermeni Dosyası, Ankara 1983.
Halep Vilayet Salnamesi, 1310.
Halep Vilayet Salnamesi, 1312.
Halep Vilayet Salnamesi, 1313.
Halep Vilayet Salnamesi, 1318.
Halep Vilayet Salnamesi, 1324.
Halep Vilayet Salnamesi, 1326.
Holmes, Mary Caroline, Urfa’da Ermeni Yetimhanesi (1919-1921), (Çev. Vedii İlmen, İstanbul 2005.
Hüseyin Nazım Paşa, Ermeni Olayları Tarihi, I, Ankara 1994.
Karpat, Kemal H., Ottoman Populetion (1830-1914), Wisconsin 1985.
Özşavlı, Halil, Urfa’da Ermeni Olayları (1880-1920), Yüksek Lisan Tezi, Şanlıurfa 2011.
Yurdakul, İlhami, “Kudüs Deyrussultan Manastırı’nda Habeşlilerin ve Mısır Kıptilerinin Dinî-Siyasî Nüfuz Mücadelesi”, Vakanüvis- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Sakarya 2016, Cilt 1, Sayı 2, s. 197-236.
Yurdakul, İlhami, “Kudüs Kamame Kilisesi’nde Ermeniler ile Rumların Dini-Siyasi Nüfuz Mücadelesi ve 1740 Tarihli Ferman”, Vakanüvis- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Sakarya 2016, Cilt 1, Sayı 2, s. 237-261;
Yurdakul, İlhami, “Osmanlı’da Yetimler Ve Söğüt Darüleytamı”, Tarih Boyunca Söğüt ve Kültürü, Bilecik 2015, s. 13-20.
Yurdakul, İlhami, “XVII. Yüzyılda Urfa”, Evliya Çelebi Atlası, İstanbul 2012; “XVII. Yüzyılda Urfa”, Evliya Çelebi’nin Şehirleri, İstanbul 2012, s. 103-107.