Mîrzâ Habîb-i İsfahânî ve İstanbul’da Yayınladığı Eserleri

On dokuzuncu yüzyılda İran’dan kaçıp Osmanlının başkenti İstanbul’a gelen Mîrza Habîb-i İsfahânî muallimliği, mütercimliği ve müellifliği sayesinde kısa sürede şöhret bulmuştur. Hayatının yirmi yedi yıllını Osmanlı topraklarında geçirmiş, memuriyet görevinde bulunmuş, Farsça ders kitapları yazmış, hattatlık yapmış, Fransızca kitaplar tercüme etmiş ve İstanbul’da İran dışında yayınlanan ilk ve en uzun süreli Farsça gazete olan Ahter’de yazılar kaleme almıştır. Fars edebiyatında birçok ilki başarmış, Osmanlı okulları ile İranlılara ait medresede dersler vermiş, Osmanlıca, Farsça mizahi ve övgü şiirleri yazmış, vefat ettiğinde arkasında hatırı sayılır bir kütüphane bırakmıştır. Bu makalede kendisi hakkında daha önce Türkiye’de çok fazla araştırma yapılmayan Habîb-i İsfahânî’nin hayat hikâyesi hakkında detaylı bilgiler verilmiş ve İstanbul’da basılan veya kendi hattıyla istinsah ettiği kitapları hakkında bilgilendirici açıklamalar yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Mîrzâ Habib-i İsfahânî, Ahter, İran

Mîrzâ Habîb-i İsfahânî and His Works Published in Istanbul

Mîrza Habîb-i İsfahânî, who expatriated from Iran and came to Istanbul, the capital city of the Ottomans in the nineteenth century, gained popularity in a very short time by virtue of being a translator and an author. He passed twenty-seven years of his life on the Ottoman lands; served as a civil servant; wrote Persian coursebooks; worked as a calligrapher; translated books from French; and he wrote for Ahter, the first important Persian newspaper published in Istanbul in 1876-1896. He succeeded in doing many initials in the Persian literature; gave lectures at Ottoman schools and Persian madrasahs; wrote Persian satiric and eulogy poems; and when he died he left behind a considerabley large library. In this article, detailed information about Habîb-i İsfahânî's life story is given and this information has not been given before and nformative explanations were made about Habîb-i İsfahânî's books published in Istanbul or written on his own line.

Keywords:

Mîrzâ Habîb-i İsfahânî Ahter, Iran, persian,

PDF

___

Alparslan, Ali (1996). "Habib Efendi" DİA, (C:14, ss.370-71) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları.
Âzerneg, Abdulhüseyin (1387). "Habîb-i İsfahânî" Dânişnâme-i Cihân-i İslâm, (C:12, ss.544-45) Tahran: Bünyâd-ı Dairetü’l-Maarif-i İslâmî.
Çiftçi, Hasan (2012). "Ubeyd-i Zâkânî" DİA, (C:42, ss.16-17) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Dığıroğlu, Filiz (2017). XIX. Yüzyıl Osmanlı Başkentinde Entelektüel Bir Acem: Mirza Habib İsfehanî ve Terekesi, Osmanlı Araştırmaları, İstanbul.
Dihhodâ, Ali Ekber (1377). Lügâtnâme-i Dihhodâ, (C:6, ss.8663) Tahran: Dânişgâh-ı Tahran Müessese-i Lügâtnâme-i Dihhodâ.
Ensârî, Ali Mîr (1393). "Habîb-i İsfahânî" Dâiretü'l-Muʻârif-i Bozorg-i İslâmî, (C:20, ss.90-97) Tahran: Merkez-i Dâiretü'l-Muʻârif-i Bozorg-i İslâmî.
Habîb Efendi (1305). Hat ve Hatâtân, Kostantiniye: Matbaa-i Ebûzziyâ.
Habîb Efendi(1309). Hulâse-i Rahnumâ-i Fârsî, İstanbul: Matbaa-i Osmaniye.
Habîb Efendi(1314). Müntehabât-i Gülistân, İstanbul: Karabet Matbaası.
Habîb Efendi (1312). Rahnumâ-i Farsî, İstanbul: Matbaa-i Osmaniye.
Habîb Efendi(1310). Rehber-i Fârsî, İstanbul: Kasbar Matbaası.
Habîb-i İsfahânî, Mîrzâ(1289). Destûr-i Sohen, İstanbul: İzzet Efendi Matbaası.
İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (2000). Son Asır Türk Şairleri, Nşr. M. Kayahan Özgül, c.2. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi.
Kurtuluş, Rıza (2016). "Ahter" DİA, (Ek-1, ss.56-57) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Pûr, Yahya Ârîn (1387). Ez Sabâ Tâ Nimâ ve Ez Nimâ Tâ Rûzgâr-i Mâ, Tahran: Sâzmân-i Enteşârât-i ʻİlmî ve Ferhengî.
Riyâhî, Muhammed Emin (1995). Osmanlı Topraklarında Fars Dili ve Edebiyatı, Çev. Mehmet Kanar, İstanbul: İnsan Yayınları.
Sübhânî- Aksu. Tevfîk Hâşim Pûr ve Hüsameddîn (1374). Fihrist-i Nüshehâ-ı Hatî-i Fârsî-i Kitâbhâne-i Dânişgâh-i İstanbul, Tahran: Pejûheşgâh-i Ulûm-i İnsânî ve Mutâlʻât-i Ferhengî.
Şerîfî, Cevâd 1383). "Habîb-i İsfahânî" Dânişnâme-i Edeb-i Fârsî, (C:6, ss.313-17) Tahran: Vizâret-i Ferheng-i İrşâd-i İslâmî.
Türk Ansiklopedisi, (1970). "Habib Efendi" c.18. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, (1979). "Habîb Mirza" (C:3, ss.440) İstanbul: Dergâh Yayınları.