II. Meşrutiyet Döneminde Siyasal İktidarın Toplumsal Muhalefete Bakış Açısı: Hasan Fehmi Bey Suikastı ve Muhalefetin Tasfiyesi

Osmanlı Devleti’nde modernleşme sürecinin başlamasında etkili olan önemli kesim basın mensupları olmuştur. Yeni Osmanlı düşünürleri demokratik sistemlerin temel yapıtaşlarını basın aracılığı ile ilk kuranlar olmuşlardır. Basın mensupları böylece siyasal sistemin işleyişinde, siyasal iktidar üzerinde denetleme görevini üstlenmek gibi bir görev edinmişlerdir. Bu bir demokratik gelenek haline gelmiş ve hep devam ettirilmek istenmiş; fakat siyasal iktidarlar tarafında bu durum pek de hoş karşılanmamıştır. Siyasal iktidarı elinde bulunduranlar, istikrarı sağlamak bağlamında, sadece basın mensuplarını değil kendilerine karşı açık muhalif tavır sergileyen bütün kesimleri hedef almışlar, öncelikli yasal yollardan sindirip yok etmeye, daha sonra da yasal olmayan yol ve yöntemlerle (komitacı eylemlerle) bu kesimleri sindirmişler ya da yok etmişlerdir. Siyasal iktidarın basın mensuplarına karşı uyguladığı illegal tasfiye sürecinin, başka bir ifadeyle komitacı eylemlerinin başlangıcı, II. Meşrutiyetin hemen sonrasında gerçekleşen Hasan Fehmi Bey suikastıdır. Hasan Fehmi Bey, ІІ. Meşrutiyet’in ilanıyla birlikte muhalif yazarlar kitlesinden olan ve dönemin siyasal iktidarına ağır eleştirilerde bulunan bir gazetecidir. Suikastı önemli kılan ise Meşrutiyet döneminde öldürülen ilk gazeteci olması, katillerinin bulunamaması ve bu suikastın dönemin en büyük kanlı ayaklanmalarından biri olan 31 Mart Vakıası’nı tetikleyen neden olmasıdır. Ayrıca öldürülmesi muhalefetin sindirilmesine yönelik büyük bir gösterge olması nedeniyle de çalışmanın konusu olmuştur. Çünkü basın, özgürlük ile demokrasinin teminatı ve kamuoyunun sesidir. Çalışmanın amacı ІІ. Meşrutiyetin beklentisini, dönemin iktidar muhalefet ilişkileri yönünden yarattığı koşulu ve bu dönemde muhalefetin tasfiyesinin varlığını ortaya koymaktır. Özellikle suikastı aydınlatmaya ilişkin kaynakların var olmaması çalışmanın kısıtıdır.

Anahtar Kelimeler:

Hasan Fehmi Bey, 31 Mart Vakıası, II. Meşrutiyet, Komitacılık, Siyasal suikast

Point Of View Of The Political Authority Towards Social Oppositions In The Second Constitutional Era: Assasination Of Hasan Fehmi And Elimination Of Opposition

The members of the press were an effective class of the Ottoman Empire’s modernization process. Thinkers of new ottomans were the ones founded the basics of democratic systems through press. Thus, assume the mission for the operation of the political system and checking the political authority. This became a democratic tradition and wanted to be continued. But this wasn’t welcomed by political authority. Holders of the political power targeted all opposition groups including to press for the sake of stability. Initially, they tried to eliminate the opposition through legal means, then they used illegal methods to suppress and eliminate opposition. Illegal elimination process implemented by political authority, in other works, initiation of illegal elimination occurred by Hasan Fehmi assassination after the start of second constitutional era. Hasan Fehmi Bey was a journalist among opposition columnist and heavily criticized the political authority of the era. The significance of the assassination is that he is the first journalist who was killed, killers will never found and this assassination triggered one of the bloodiest insurgence: 31 March incident. The assassination constitute an important indicator of eliminating opposition, so became the topic of the study. Because, public voices is the guaranty for freedom and democracy. The purpose of the study is to clarify condition of authority and opposition relations within in the light of expectation of the second constitutional era and to demonstrate the elimination of opposition. Limitation of the study is the lack of sources regarding to the assassination of Hasan Femi.

Keywords:

Hasan Fehmi Bey, 31 March Incident, Second Constitutional Era, Komitadji (Comitadjis), Political Assassinations,

PDF

___

Ahmad, Feroz (2016) İttihat ve Terakki 1908-1914, Kaynak Yayınları, İstanbul.Ahmetoğlu, Selim (2011) “31 Mart İsyanı’nın Trabzon’daki Yankıları”, Türkiyat Mecmuası, C.21, Güz, ss. 1-17.Akbal, İsmail (2004) 1919-1923 Yılları Arasında Muhalif Kimliğiyle Trabzon, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara.Akbal, İsmail ve Mehmet AKINCI (2013) “Türkiye’de Siyasal İktidar-Muhalefet İlişkilerinde Muhalefete Tahammülsüzlüğün Aynası: Basın ve Tasfiyeler”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, C.9, S. 18, ss. 31-50.Akşin, Sina (2014) Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İmge Kitabevi, 7. Baskı, Ankara.Ayaz, Erhan, Muammer ERDEM ve Yunus Kuloğlu (2015) “II. Meşrutiyet Döneminde Bir Faili Meçhul: Hasan Fehmi Bey”, Electronic Journal of Vocational Colleges, May/Mayıs, ss. 107-117.Aysal, Necdet (2006) “Örgütlenmeden Eyleme Geçiş: 31 Mart Olayı”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.37-38, Mayıs-Kasım, ss. 15-53.Borak, Sadi (1979) “Türkiye’de Siyasi Suikastlar-I”, Milliyet, 17.02.1979, s. 5.Borak, Sadi (1979) “Türkiye’de Siyasi Suikastlar-II”, Milliyet, 18.02.1979, s. 6.Çavdar, Necati (2011) “Siyasi Denge Unsuru Olarak 31 Mart Vakası’nda Ahmet Tevfik Paşa Hükümeti”, History Studies Uluslararası Tarih Dergisi, Volume 3/1, ss. 69-82.Çaycı, Muhammet Emin (2009) Osmanlı Basınında 31 Mart Olayı, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.Çopur, İzzettin (1982) 31 Mart Ayaklanması, Atase Yayınları, Ankara.Felek, Burhan (1963) “Siyasi Olaylar-2”, Milliyet, 26.07.1963, s. 2.Felek, Burhan (1980) 31 Mart Vakası, Taha Toros Arşivi, İstanbul.Hasan Amca (2013) Yarıda Kalan İhtilal, Alfa Basın Dağıtım, İstanbul.Kabaçalı, Alpay (1993) Türkiye’de Siyasal Cinayetler, Altın Kitaplar Yayınları, İstanbul.Kerimoğlu, Hasan Taner (2007) “İkinci Meşrutiyetin İlk Yıllarında Sürgün ve Firariler Sorunu ve Fedakâran-ı Millet Cemiyeti”, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, C.7/2, ss. 133-149.Kerimoğlu, Hasan Taner (2009) “II. Meşrutiyet Döneminde Genel Haklar Savunusu Yapan Bir Gazete: Hukuk-ı Umumiye”, CTTAD, C.VIII/18-19, Bahar-Güz, ss. 21-38.Kurşun, Zekeriya (2000) “İrtica'nın Arkasındakiler”, Tarih ve Düşünce, Nisan.Metin, Erhan (2016) “II. Meşrutiyet Dönemi Siyasi Olayları”, http://websitem.karatekin.edu.tr/user_files/dosyalar/ (Erişim Tarihi: 12.11.2016).Mevlanzâde Rıfat (2010) 31 Mart-Bir İhtilalin Hikayesi, Pınar Yayınları, İstanbul.Milliyet, 21.1.1955, s. 7.Savaş, Mevhibe (1998) İkinci Meşrutiyet Döneminde İttihat ve Terakki ve Basın, Gazi Ün. Fen-Ed. Fakültesi Yayınları, Ankara.Tabak, Serap (2005) “İzmir’de II. Meşrutiyet Dönemi’nin Başlarında İç Siyaset”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C.20, S.2, Aralık, ss. 113-132.Tunaya, Tarık Zafer (1988) Türkiye’de Siyasal Partiler, C.1, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul.Turgut, Nükhet (1984) Siyasal Muhalefet, Birey ve Toplum Yayınları, Ankara.Türkçe Sözlük (1995) Türk Dil Kurumu Yayınları, C.II, Ankara.Yalçın, Hüseyin Cahit (2000) Siyasal Anılar, TİŞ Yayınları, İstanbul.