Çaştanî Bey Hikâyesi’nde Kültürel Değerler
Değer kavramı toplumun yüzyıllar içinde yarattığı ve bir sonraki nesle aktardığı davranış şekilleri olarak geçmektedir. Saygı, sevgi, merhamet, cesaret, vatanseverlik, aile birliği vb. değerler bireyleri toplum içerisinde farklı bir noktaya taşıyan ve bununla birlikte bireyleri gelecek nesillere örnek model olabilecek davranış şekilleri olarak tanımlanmaktadır. Kültürel değerleri edebiyat, sanat, siyaset, eğitim ve toplum gibi birçok alanda görülebilmektedir. Kültürel değerler açısından edebî eserler her kuşağa hitap etmesinden ve topluma katkı sağlamasından dolayı büyük bir öneme sahiptir. Eski Uygur Dönemi’nde yazılmış olan Çaştanî Bey Hikâyesi’ni bu bağlamda değerlendirildiğinde içerisinde birçok değeri barındırmaktadır. Çaştanî Bey Hikâyesi, Budist hikâyelerden biri olmakla birlikte Daśakarmapathāvadānamālā’da dokuzuncu günahın anlatıldığı bölüm içerisinde bulunan avadana türünde bir metindir. Ana kahraman Çaştanî Bey, ülkesini kötü ruhlardan korumaya çalışarak bir mücadeleye girer ve sonunda Budalık mertebesine ulaşır. Bu hikâyede bulunan değer kavramı tez çalışmaları, kitaplar, makaleler vb. birçok alanda işlenmiş ve farklı yönleri gösterilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada MEB kitaplarında yer alan ana / kök değerler sınıflandırılmasından hareket edilerek cesaret, vatanseverlik, merhamet, cömertlik, aile birliği, sevgi, sadakat, dinî değerler, yücelik, iyilik, cömertlik ve dayanışma olmak üzere birçok değer açısından eser incelenmiş ve bu değerlerin eserin üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Kültürel değer, Eski Uygur, Çaştanî Bey Hikâyesi
___
- Alyılmaz, C. (2015). İpek yolu kavşağının ölümsüzlük eserleri. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
- Alyılmaz, S. (2019, 12-14 Eylül). Eski Uygur Türkçesi Dönemi’nde İslam dini çevresinde yazılmış bazı şiirlere kültürel değerler açısından bir bakış. II. Uluslararası Eğitimde Kültürde Akademik Çalışmalar Sempozyumu, Denizli, Türkiye.
- Atsız, M. (2021). Çaştanî Bey Hikâyesi cümle çözümlemeleri. Türk Ekini, 8, 110-135.
- Caferoğlu, A. (2011). Eski Uygur Türkçesi sözlüğü. Türk Dil Kurumu.
- Çeçen, H. (2017). Tariku’l Edeb’de değer eğitimi. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(11), 22-33.
- Demir, H. (2016). Değerler eğitiminde klasik metinlerden yararlanma: Büstân ve Risâletü’n Nushiyye. İdil Dergisi, 5(27), 2027-2046.
- Deveci, H., Belet, D. ve Türe, H. (2013). Dede Korkut hikâyelerinde yer alan değerler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(46), 294-321.
- Elmalı, M. (2013). Çaştanî Bey Hikâyesi’ne ait yeni belgeler. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 48, 47-62.
- Elmalı, M. (2016). Daśakarmapathāvadānamālā (giriş-metin-çeviri-notlar-dizin-tıpkıbaskı). Türk Dil Kurumu.
- Ercilasun, A. B. (2015). Başlangıçtan yirminci yüzyıla Türk dili tarihi. 15. Baskı. Akçağ.
- Güngör, E. (1998). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar. 2. Baskı. Ötüken.
- Kaya, D. (2002). Çaştanî Bey hikâyesi. Halkbilim araştırmaları içinde (s. 681-683). Kitabevi.
- Kılıç, B. S. ve Yılmaz, O. (2018). Fakir Baykurt’un masallarında değer eğitimi ve masalların Türkçe eğitimine katkısı. Uluslarası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(2), 1104-1125.
- MEB. (2018). Halk kültürü dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=411 26.02.2023 tarihinde alınmıştır.
- MEB. (2018). Ortaöğretim Türk kültür ve medeniyet tarihi dersi öğretim programı (9, 10, 11, 12. sınıflar. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=345 26.02.2023 tarihinde alınmıştır.
- Mert, A. (2014). Eski Uygur Türkçesiyle Çaştanî Bey masalı. [Yayımlnmamış Doktora Tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
- Müller, F. ve Gabain, A. V. (1945). Çaştanî Bey hikâyesi. Bürhaneddin Erenler.
- Ölmez, M. (1997). Eski Türkçe Budist çeviri edebiyatına kısa bir bakış. Çağdaş Türk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış Nevin Önberk Armağanı içinde (s. 225-256). Simurg.
- Şahin, H. (2018). Yahya Kemal Beyatlı’nın eserlerindeki değerler ve bu değerlere yönelik Türkçe öğretmeni adaylarının görüşlerinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
- Şahin, H. (2019, 25-27 Nisan). Dede Korkut Kitabında vefa değeri. Dünya Kültür Mirası Dede Korkut Uluslararası Sempozyumu, Bayburt, Türkiye.
- Şahin, N. (2017). Cengiz Aytmatov’un eserlerinin değerler eğitimi bağlamında incelenmesi ve ortaokul Türkçe ders kitapları için metin önerileri. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
- Şen, Ü. (2007). Millî Eğitim Bakanlığının 2005 yılında tavsiye ettiği 100 temel eser yoluyla Türkçe eğitiminde değerler öğretimi üzerine araştırma. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
- TDK. (2011). Türkçe sözlük. 11. Baskı. Türk Dil Kurumu.
- Başlangıç: 2022
- Yayıncı: Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Derneği