Türk Felsefesinde Unutulan Bir İsim: Bohor İsrail ve Türk Felsefesindeki Yeri

Türkiye’de felsefenin gelişimi konusunda, doğrudan veya dolaylı olarak, pek çok kişi, kurum ve kuruluş etkili olmuştur. Ancak bunlardan bazıları kişiliği, eserleri ve etkileriyle öne çıkarken diğer bir kısmı gölgede kalmış, ihmal edilmiş veya zamanla unutulmuştur. II. Meşrutiyet dönemi fikir adamı ve felsefi şahsiyetleri arasında yer alan Bohor İsrail bu isimlerden biridir. Osmanlı dönemi sosyalizm akımı, lisan meseleleri, felsefe tarihi ve özellikle İslam felsefesi tarihi alanında eserler vermiş, ayrıca ülkemizde felsefe adıyla ilk felsefe dergilerinden biri olan Ceride-i Felsefiyye’yi yayımlamıştır. II. Meşrutiyet döneminde Türk Yurdu mecmuası ve Türk Ocağı etrafında şekillenen Türkçülüğü çeşitli yönleriyle eleştirmiş, bu düşünceye karşı Osmanlı toplumunun birliği ve bütünlüğünü savunan yazılar kaleme almıştır. Bu çalışmada Bohor İsrail’in hayatı, eserleri ve felsefi düşünceleri çerçevesinde onun Türk felsefesindeki yeri incelenecektir.

A Forgotten Name in Turkish Philosophy: Bohor Israel and His Place in Turkish Philosophy

On the development of philosophy in Turkey, directly or indirectly, many people, institutions and organizations have been effective. However, some of them stand out with their personality, ideas, and influences, while others have been overshadowed, neglected, or forgotten over time. Bohor Israel, one of the philosophers of the Second Constitutional Era and one of these philosophical figures, is one of these names. He made works in the field of socialism, language issues, history of philosophy and especially the history of Islamic philosophy during the Ottoman period, and also published Ceride-i Felsefiyye, one of the first philosophy journals in our country. During the Second Constitutional Era, he criticized the Türk Yurdu magazine and the Turkism formed around the Türk Ocağı in various aspects and wrote articles defending the unity and integrity of the Ottoman society against this idea. In this study, the life, works and philosophical thoughts of Bohor Israel will be examined in its place in Turkish philosophy.

PDF

___

Abbée, B. (1331). Tarih-i Felsefe. (Çev. B. İsrail). İstanbul: Matbaa-i Amire.
Alkan, M. Ö. (1990). Bilinmeyen Bir Felsefe Dergisi: Cerîde-i Felsefiye ve Bir Yahudi Sosyalist Bohor İsrael. Tarih ve Toplum, 77, 306-312.
Belge, M. (2002). Cumhuriyet Öncesinde Sosyalist Düşünce. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 1: Tanzimat ve Meşrutiyet'in Birikimi. (Ed. M. Gültekingil & T. Bora). İstanbul: İletişim Yayınları.
İsrail, B. (1326a). Sermâye ve Sa’y-i Amel. İştirak 13, 201-204.
İsrail, B. (1326b). Nasıl Çalışmalıyız? İştirak 20, 284-286.
İsrail, B. (1328a). Muhterem Kârîlerime. Cerîde-i Felsefiyye, 1, 3-6.
İsrail, B. (1328b). İki Nevi İlm-i İktisad (Karl Marx’ın Le Kapital’inden). Cerîde-i Felsefiyye, 1, 26-31.
İsrail, B. (1329). Lisan Bahsi. İkdâm, 27 Haziran 1329, 3.
İsrail, B. (1331). Arab Alem-i Medeniyetinde Felsefe. B. Abbée, Tarih-i Felsefe. İstanbul: Matbaa-i Amire, 205-293.
İsrail, B. (1334a). Türkçülük Cereyanının Tahribatı 1. Hadisat, 3, 2.
İsrail, B. (1334b). Türkçülük Cereyanının Tahribatı 2. Hadisat, 5, 2.
İsrail, B. (1334c). Türkçülük Cereyanının Tahribatı Münasebetiyle. Hadisat, 7, 2.
İsrail, B. (1334d). Türkçülük Cereyanının Tahribatı: İkinci Bir İstitrad. Hadisat, 10, 2.
İsrail, B. (1334e). Türkçülük Cereyanının Tahribatı Meselesini Ehemmiyetle Telakkî Eden Zevâta. Hadisat, 42, 2.
Kocabaş, E. (2019). Hadisat Gazetesi (1918-1919). (YL Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Kasım, M. (1983). Yergi, Nükte ve Fıkralarıyla Rıza Tevfik. İstanbul: Milliyet Yayınları.
Odabaşı, İ. A. (2015). II. Meşrutiyet Basınında Halkçılık Köycülük Sosyalizm. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Somel, S. A. (2002). Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi (1839-1913). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 1: Tanzimat ve Meşrutiyet'in Birikimi. (Ed. M. Gültekingil & T. Bora). İstanbul: İletişim Yayınları.
Süleyman Nazif (1334). Bir İzâh. Hadisat, 5, 1.
Uran, H. (1959). Hâtıralarım. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
Ülken, H. Z. (2001). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları.
Yumul, A. & Bali, R. N. (2002). Ermeni ve Yahudi Cemaatlerinde Siyasal Düşünceler. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 1: Tanzimat ve Meşrutiyet'in Birikimi. (Ed. M. Gültekingil & T. Bora). İstanbul: İletişim Yayınları.