VERGİ POLİTİKALARI VE İKTİSADİ GELİŞME İLİŞKİSİ:TÜRKİYE ÜZERİNE ZAMAN SERİLERİ ANALİZİ (1987-2002)

Bu makalede, enflasyonun kronikleştiği ve enflasyonist beklentilerin giderilemediği ekonomilerde; kamu kesiminin enflasyon yaratma etkisinin, özel kesime oranla daha güçlü olduğu tezi incelenmektedir. Kamu kesiminin finansman daralmaları halinde, kamu kesiminin: vergi politikaları üzerinde, gelirleri arttırıcı önlemler ve ikincisi, borçlanma yoluna gidilmesidir. Bu seçeneklerden her ikisi de finans sektöründe ve reel sektörde önemli etkilere sahiptir. Özellikle gelişmekte olan ülkeler, finanman aracı olarak vergi ve borçlanma politikalarını bir senkronize biçimde birlikte yürütmeye ve çevirmeye çalışırlar. Ancak enflasyonist baskılar bir yandan faizlerin yükselmesiyle borçlanma maliyetlerini arttırırken diğer yandan, vergilerin tahsil sürelerinde, vergi gelirinin reel değerini yıpratırlar. Her iki durum da, kamu finansmanını güçleştirir. Bu çalışmada, vergi gelirlerinin, uzun dönem ekonometrik analizlere dayanarak, nasıl bir değişim gösterdiği ve bunun makro ekonomik denge üzerinde yarattığı sonuçlar ele alınmaktadır. Böylelikle, vergi politikaları ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki açıklanmaktadır. Buraya dayanılarak da, vergi politikalarına ilişkin politika önerileri geliştirilmeye çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kamu Finansmanı, Dolaylı-Dolaysız Vergiler, Büyüme, Vergi Politkaları

Özet: Bu makalede, enflasyonun kroniklestigi ve enflasyonist beklentilerin giderilemedigi ekonomilerde; kamu kesiminin enflasyon yaratma etkisinin, özel kesime oranla daha güçlü oldugu tezi incelenmektedir. Kamu kesiminin finansman daralmaları halinde, kamu kesiminin: vergi politikaları üzerinde, gelirleri arttırıcı önlemler ve ikincisi, borçlanma yoluna gidilmesidir. Bu seçeneklerden her ikisi de finans sektöründe ve reel sektörde önemli etkilere sahiptir. Özellikle gelismekte olan ülkeler, finanman aracı olarak vergi ve borçlanma politikalarını bir senkronize biçimde birlikte yürütmeye ve çevirmeye çalısırlar. Ancak enflasyonist baskılar bir yandan faizlerin yükselmesiyle borçlanma maliyetlerini arttırırken diger yandan, vergilerin tahsil sürelerinde, vergi gelirinin reel degerini yıpratırlar. Her iki durum da, kamu finansmanını güçlestirir. Bu çalısmada, vergi gelirlerinin, uzun dönem ekonometrik analizlere dayanarak, nasıl bir degisim gösterdigi ve bunun makro ekonomik denge üzerinde yarattıgı sonuçlar ele alınmaktadır. Böylelikle, vergi politikaları ile ekonomik büyüme arasındaki iliski açıklanmaktadır. Buraya dayanılarak da, vergi politikalarına iliskin politika önerileri gelistirilmeye çalısılmaktadır.

PDF

___

Akçoraoğlu, Alpaslan. “Kamu Harcamaları, Kamu Gelirleri ve Keynesçi Politikalar: Bir Nedensellik Analizi”, Gazi Üniversitesi, İİBF Dergisi, Sayı:2, , sa.51-65

Aklan, Nejla Adanur. “Dış Borçlanma, Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Etkin Bir Finansman Yöntemi midir?”, Dış Ticaret Müsteşarlığı Dergisi, (http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/EAD/TanitimKoordinasyonDb/dis orclanma.doc), 30.06.2006

Aksoy, Şerafettin. Kamu Maliyesi, 2. Baskı, Filiz Kitapevi, İstanbul:1994.

Aktan, Coşkun Can. Çağdaş Liberal Düşüncede Politik İktisat, İzmir, Arasıl, Ömer. ”Kamu Kesimi Finansman Açıkları ve Makro Ekonomik Etkileri (Bir Yorum)”, Kamu Kesimi Finansman Açıkları, X. Maliye Eğitimi Sempozyumu 1994, Nu: 554, İstanbul Üniversitesi Basımevi, İstanbul, 1996,

Ataç, Beyhan. Maliye Politikası (Gelişimi, Amaçları, Araçları ve Uygulama Sonuçları), 2.Baskı, Anadolu Üniversitesi Basımevi, Anadolu Üniversitesi Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları, No. 86, Eskişehir, 1991.

(http://www.canaktan.org/ekonomi/kamu_maliyesi/maliye-genel/diger- yazilar/egeli-gelismekte-olan-butce.pdf), 25.05.2006.

Ataman, Sevgi. “Çeşitli Ülkelerde Vergi Yükü Üzerine Bir Deneme”, Maliye Tetkik Kurulu Araştırmaları, Cilt:4, Yayın Nu:1979/211, Ankara:1980.

Berksoy, Turgay. Gelişmekte Olan Ülkelerde Vergi Kapasitesi ve Vergi Gayreti, Marmara Ünv., İİBF Yayınları Nu:362, İstanbul:1984.

Bertero, Elisabetta., Rondi, Laura. “Financial Pressure and the Behaviour of Public Enterprises Under Soft and Hard Budget Constraints: Evidence from Italian Panel Data”, Journal of Public Economics, 75, 2000.

Buchanan, James M.. “Saf Maliye Teorisi: Bir Yaklaşım”, Maliye Teorisi ve Politikası, (Çeviren:Arif Nemli, Yenal Öncel), İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi yayınları Nu:178, İstanbul:1966.

Çolak, Ömer F., Atan, Murat. “Bütçe Açıklarını Finanse Etmeye Yönelik Politikaların Etkileri”, (idari.cu.edu.tr/sempozyum/bil4.htm), 10.07.2006.

Durbin, J., Watson, G. S.. “Testing for Serial Correlation in Least-Squares Regression”, Biometrica, c.35, 1951.

Dickey, D. A.. Fuller, W. A.. “Distribution of the Estimators of Autoregressive Time Series with a Unit Root”, Journal of the American Statistical Association, s.74, 1979.

Granger, C. W. J.. “Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-Spectral Methods”, Econometrica, July:1969.

Gujarati, Damodar N.. Temel Ekonometri, (Çev: Ümit Şenesen, Gülay G. Şenesen), Literatür Yayınları, 2. Baskı, İstanbul:2001.

Günaydın, İhsan. “Vergi-Harcama Tartışması: Türkiye Örneği”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5 (2), 2004, sa.163-181

Gürbüzer, Selma. “Enflasyonun Vergi Gelirlerinin Reel Değeri Üzerindeki Etkisi (Tanzi Etkisi)”, Hazine Dergisi, Sayı:7, 1997. sa.1-30.

Edizdoğan, Nihat. Kamu Maliyesi 2, 2. Baskı, Ekin Kitapevi, Bursa:1991.

Egeli, Haluk. “Gelişmekte Olan Ülkelerde Bütçe Açıkları”, (http://www.canaktan.org/ekonomi/kamu_maliyesi/maliye-genel/diger- yazilar/egeli-gelismekte-olan-butce.pdf), 25.05.2006., s.6.

Ejder, Haydar L. “Kamu Açıkları ile Enflasyon Arasındaki İlişkinin Analizi ve Değerlendirilmesi”, Gazi Üniversitesi, İİBF Dergisi, Sayı:3, 2002, sa.189-208

Engle, R. F., Granger, C. W. J.. “Cointegration and Error Correction: Representation, Estimation and Testing”, Econometrica, c.55, 1987.

Friedman, Nilgün. Kapitalizm ve Özgürlük, (Çeviren: Doğan Erberk, Nilgün Himmetoğlu), Altın Kitaplar, İstanbul:1988.

Issler, Joao Victor., Lima, Luis Renato. “Public Debt Sustainability and Endogenous Seigniorage in Brazil: Time-Series Evidence from 1947–1992”,

Journal of Development Economics, Vol:62, 2000.

Johansen, S., Juseliu, K.. “Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration-with Application to the Demand for Money”, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, c.52, 1990.

Kargı, Bilal. “İktisadi Gelişme Sürecinde Vergi Politikaları (Türkiye Örneği: 1980-2001 Dönemi)”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk

Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya:2003.

Kesbiç, Yenal., Baldemir, Ercan., Bakımlı, Esat., “Bütçe Açıkları ile Parasal Büyüme ve enflasyon Arasındaki İlişki: Türkiye İçin Bir Model Denemesi”, Yönetim ve Ekonomi, Cilt:11, Sayı:2, Yıl:2004, sa.27-39.

Knot, Klaas., Haan, Jakob de. “Deficit Announcements and Interest Rates:Evidence for Germany” Journal of Policy Modeling 21, (5), 1999.

MacKinnon, J. G.. “Critical Values of Cointegration Test”, edt: R.E. Eangle, C. W. J. Granger, Long-Run Economic Relationships: Reading in Cointegration, Chapter; 13, Oxford University Pres, New York, 1991.

Musgrave, Richard. Kamu Maliyesi Teorisi (1), (Çev.; Orhan Şener), Marmara Ünv., İİBF Yayınları Nu:379, İstanbul:1987.

Nadaroğlu, Halil., Kamu Maliyesi Teorisi, 11. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul:2000.

Özgen, Ferhat B., Karakaya, Etem. “Kamu Finansmanında Mali Tutarlılık ve İç Borçların Sürdürülebilirliği” (http://portal1.sgb.gov.tr/calismalar/yayinlar/md/151/151-Ozgen- Karakaya.pdf).,07.07.2006.

Piersanti, Giovanni. “Current Account Dynamics and Expected Future Budget Deficit: Some international Evidence”, Journal of International Money and Finance, 19, 2000.

Savaş, Vural F.. Politik İktisat, 3. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul:1998.

Schmölder, Günter. Genel Vergi Teorisi, (Çeviren: Salih Turhan), 4. Baskı, İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi Yayınları Nu:374, İstanbul:1976.

Stiglitz, Joseph E.. Kamu Kesimi Ekonomisi, (Çeviren: Ömer F. Batırel), Baskı, Marmara Üniversitesi, İİBF Yayınları, Nu:396, İstanbul:1994.

Stockman, David R.. “Balanced-Budget Rules: Welfare Loss and Optimal Policies”, Review of Economic Dynamics 4, 2001.

Şener, Orhan. Kamu Ekonomisi, 6. Baskı, Alkım Yayınları, İstanbul:1998.

Şimşek, Muammer. “Kamu Harcamalarının Özel Yatırımlara Etkileri, 2001”, Cumhuriyet Üniversitesi, İİBF Dergisi, Cilt:4, Sayı:2, 2003. sa.1-20

Tanzi, Vito. “Inflation, Lags in Collection, and the Real Value of Tax Revenue”, IMF Staff Papers 24, 1977.

Thorbeck Willem. “Budget Deficit, Inflation Risk, and Asset Prices”, Journal on International Money and Finance, 21, 2002.

Turhan, Salih. Genel Vergi Teorisi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, Nu:480, İstanbul: 1982.

Türk, İsmail. Kamu Maliyesi, 3. Baskı, Turhan Kitapevi, İstanbul:1999.

Wachtel ve Young “Deficit Announcements and Interest Rates”, American Economic Review 77, 1987.

Wiener, N. “The Theory of Prediction”, edt: E. F. Beckenback, Modern Matematics for Engineers, McGraw-Hill, New York:1956.

Yılmaz, Binhan E., Susam, Nazan., “Türkiye’de Kamu Harcamalarının GSMH İçindeki Payının Analizi ve Ülkeler Arası Karşılaştırma”, (http://www.econturk.org/Turkiye.htm)., 30.10.2006.