Türkan Kutluay Merdol, Dilek Aslan, Z. Begüm Kalyoncu Atasoy, Şeniz Ilgaz

Geçmişten Bugüne Türkiye’de Beslenme Plan, Program ve Politikaların Değerlendirilmesi ve Gelecek İçin Öneriler

Beslenme ile ilgili eşitsizliklerin giderilmesinde, politika yaklaşımları en etkili ve maliyet etkinliği yüksek nüfus temelli araçlar olduğu için, beslenmeye bağlı halk sağlığı problemleri olan Türkiye gibi ülkeler, bireyi ve toplumu bir arada bütüncül ve kapsayıcı çevre odaklı beslenme politikalardan daha fazla istifade edecektir. Gelecek vadeden politika araçlarından olan mevzuat düzenlemelerinin güncellenmesi, eğitim/rehber oluşturma, vergilendirme gibi ekonomik stratejiler, besin zenginleştirmesi ve örselenebilir gruplara yönelik gıda yardımı sağlama süreçlerinin, Türkiye’deki gıda sistemini daha besleyici, sürdürülebilir, adil ve güvenli hale getirmek için, daha etkin kullanılmasını gerektirmektedir. Bu makalenin amacı; Türkiye’nin beslenme ile ilişkili politikalarını derlemek, analiz etmek ve ülkeye özgü öneriler sunmaktır. Beslenme ile ilişkili halk sağlığı politika analizinin odaklandığı temel konular ve bileşenleri; yaşam sürecindeki dönemlere göre programlar, özel dönem ve gruplara göre programlar, yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenmeye yönelik genel programlar, risklerin önlenmesine yönelik özel programlar, eğitim programları ve izleme ve değerlendirme çalışmalarıdır.

Evaluation of Nutrition Plans, Programs, and Policies of Turkey and Recommendations for the Future

Since, policy approaches are one of the most efficient and cost-effective population-based means of addressing the diet related disparities, Turkey, a country with diet related public health problems, would benefit from holistic and inclusive environment-oriented nutrition policies that combine the individual and the society. Promising policy tools such as regular legislation updates, education/guidance programs, fiscal measures such as taxation, fortification, and nutrition assistance programs for vulnerable groups could be used more effectively to make the food system to be more nutritious, sustainable, just, and safe for everyone in Turkey. Therefore, the aim of this paper is to review, analyze, and evaluate the current nutrition policies of Turkey along with providing country-specific recommendations. The nutrition related public health policy analysis was mostly concentrated on the issues and constituents including life course programs, programs for special cases and vulnerable groups, general programs for adequate balanced end healthy nutrition, specific programs for risk prevention, educational programs, and surveillance and evaluation of programs.

PDF

___

1. Kutluay Merdol T.Besin ögelerinin vücuttaki fonksiyonlarına genel bir bakış: yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenmenin temel özellikleri. Temel Beslenme ve Diyetetik (Ed. Kutluay Merdol T.) Güneş Tıp Kitabevleri, İstanbul, 2016.
2. Bahar Özvarış Ş, Aktuna G. Hacettepe Üniversitesi H. Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma. Merdiven Yayın. 2019. 5-6 [Available from: bulasiciolmayanhastaliklardankorunma.pdf (hacettepe. edu.tr) Erişim tarihi: 5 Aralık 2021.
3. Satia JA. Diet-related disparities: understanding the problem and accelerating solutions. Journal of the American Dietetic Association. 2009;109(4):610.
4. Mechlem K. Food security and the right to food in the discourse of the United Nations. European Law Journal. 2004;10(5):631-48.
5. Willett W. Nutritional epidemiology. 3rd ed. ed: Oxford University Press; 2013.
6. Mozaffarian DJNF. Dietary and policy priorities to reduce the global crises of obesity and diabetes. Nature Food. 2020;1(1):38-50.
7. United Nations. Sustainable Development Goals 2021 [Available from: https://www.un.org/ sustainabledevelopment/sustainable-developmentgoals/. Accessed December 05, 2021.
8. World Health Organization. The state of food security and nutrition in the world 2020: transforming food systems for affordable healthy diets: Food & Agriculture Org.; 2020.
9. World Health Organization. Salt reduction 2020 [Available from: https://www.who.int/news-room/factsheets/ detail/salt-reduction. Accessed December 05, 2021.
10. Fontannaz-Aujoulat F, Frost M, Schlundt JJFC. WHO Five Keys to Safer Food communication campaign- Evidence-based simple messages with a global impact. 2019;101:53-11.
11. World Health Organization. Climate change and health 2018 [Available from: https://www.who.int/news-room/ fact-sheets/detail/climate-change-and-health. Accessed December 05, 2021.
12. World Health Organization. Child stunting 2019 [Available from: https://www.who.int/gho/childmalnutrition/ stunting/en/. Accessed December 05, 2021.
13. Tariku A, Biks GA, Derso T, Wassie MM, Abebe SMJ. Stunting and its determinant factors among children aged 6–59 months in Ethiopia. Ital J Pediatr. 2017;43(1):1- 9.
14. Pekcan G. Beslenme Sorunlarının Önlenmesi: Besin ve Beslenme Politikaları 2018 [Available from: https:// gtbd.org.tr/wp-content/uploads/2018/11/Prof.-Dr.- G%C3%BClden-Pekcan.pdf. Erişim tarihi: 5 Aralık 2021.
15. Pekcan G. Food and nutrition policies: what’s being done in Turkey. J Public Health Nutrition. 2006;9(1a):158-62. 16. Kutluay Merdol T. Beslenme Antropolojisi 1, 4. Basım, Hatiboğlu Yayınevi, Ankara. 2020.
17. Helsing E. The history of nutrition policy. J Nutrition Reviews. 1997;55(11):S1.
18. World Health Organization (WHO)/Food and Agriculture Organization (FAO). Policy Guidance Series 2021 [Available from: http://www.fao.org/publications/ policy-guidance-series/en/. Accessed December 05, 2021.
19. Kutluay Merdol T. Beslenme ve Diyetetik: Tarihçe. Temel Beslenme ve Diyetetik (Ed. Kutluay Merdol T.) Güneş Tıp Kitabevleri, İstanbul, 2016.
20. World Health Organization. Food and nutrition policies and programmes list of publications 2021 [Available from: https://www.who.int/nutrition/publications/ policies/en/. Accessed December 05, 2021.
21. Nishida C, Uauy R, Kumanyika S, Shetty P. The joint WHO/FAO expert consultation on diet, nutrition and the prevention of chronic diseases: process, product and policy implications. Public Health Nutr. 2004;7(1a):245- 50.
22. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarliğı İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü. Ulusal Gida ve Beslenme Stratejisi Çalişma Grubu Raporu. Ankara, 2001.
23. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Anne sütünün teşviki ve bebek dostu sağlık kuruluşları programı. 2020;31.
24. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Konya İl Sağlık Müdürlüğü. Altin Bebek Dostu İl Konya 2019 [Available from: https://konyaism.saglik.gov.tr/TR,153535/altinbebek- dostu-il-konya.html. Erişim tarihi: 5 Aralık 2021
25. Aktaç Ş, Garipağaoğlu M, Gökçay G, Akman Z. Çocuk sağlığı izlem polikliniğinde takip edilen dokuz ve on iki aylık bebeklerde tamamlayıcı beslenme uygulamaları ve besin ögesi alımlarının belirlenmesi. J Çocuk Dergisi. 2015;15(2):56-64.
26. Yalçın SS, Tezel B, Yurdakök K, Pekcan G, Özbaş S, Köksal E, Tunç B, Şahinli S, Altunsu AT, Köse MR, Buzgan T, Akdağ R. A community-based iron supplementation program, “Iron like Turkey”, and the following prevalence of anemia among infants aged 12-23 months. The Turkish Journal of Pediatrics 2013;55:16-28. http://www.ncbi. nlm.nih.gov/pubmed/23692828
27. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi. Türkiye’de 6-17 Aylık Çocuklarda ve Annelerinde Hemoglobin Ferritin D -Vitamini Düzeyi ve Demir Eksikliği Anemisi Durum Belirleme Yürütülen Programların Değerlendirilmesi Araştırması. Sağlık Bakanlığı Yayınları No: 873, Ankara,2011.
28. T.C. Sağlık Bakanlığı. Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü Ana Sayfa 2021 [Available from: https:// sggm.saglik.gov.tr/. Erişim tarihi: 5 Aralık 2021.
29. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Dairesi Başkanlığı 2021 [Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/ beslenmehareket-anasayfa. Erişim tarihi: 5 Aralık 2021
30. Payne-Sturges DC, Tjaden A, Caldeira KM, Vincent KB, Arria AM. Student hunger on campus: food insecurity among college students and implications for academic institutions. Am J Health Promot. 2018;32(2):349-54.
31. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması 2017. 2019. [Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/ birimler/saglikli-beslenme-hareketli-hayat-db/Yayinlar/ kitaplar/TBSA_RAPOR_KITAP_20.08.pdf. Erişim tarihi: 5 Aralık 2021
32. The World Bank. The World Bank in Turkey 2021 [Available from: https://www.worldbank.org/en/ country/turkey/overview#3. Accessed December 05, 2021.
33. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. 2018-2022 Stratejik Plan. 2018. [Available from: https://www. tarimorman.gov.tr/SGB/Belgeler/2013-2017/GTHB%20 2018-2022%20STRATEJI%CC%87K%20PLAN.PDF. Erişim tarihi: 5 Aralık 2021
34. Kızılay T. Sosyal Uyum (SUY) Programı 2021 [Available from: http://kizilaykart.org/. Erişim tarihi: 5 Aralık 2021. 35. Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği. Resmi Gazete. 2017.
36. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. Türkiye Cumhuriyeti İklim Değişikliği Eylem Planı 2011-2023. 2011.
37. Ekşi A, Karadeniz F. Gıda zenginleştirme yaklaşımı ve Türkiye’de uygulanma olanağı. Beslenme ve Diyet Dergisi. 1996;25(2):47-51.
38. Radyo Televizyon Üst Kurulu. Aşırı Tüketimi Tavsiye Edilmeyen Gıda Maddelerinin Ticari İletişimine İlişkin Yeni Düzenleme 2018 [Available from: https://www. rtuk.gov.tr/duyurular/3788/5536/asiri-tuketimi-tavsiyeedilmeyen- gida-maddelerinin-ticari-iletisimine-iliskinyeni- duzenleme.html. Erişim tarihi: 5 Aralık 2021.
39. Türk Gıda Kodeksi Gıdalara Vitaminler, Mineraller ve Belirli Diğer Öğelerin Eklenmesi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Resmi Gazete. 2020.
40. Türkiye Beslenme Rehberi TÜBER 2015, T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1031, Ankara 2016. [Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/sagliklibeslenme- hareketli-hayat-db/Yayinlar/rehberler/2015- beslenme-rehberi.pdf. Erişim tarihi: 5 Aralık 2021.