Rusların İstanbul ve Boğazlar Hakkındaki Gayeleri Üzerine Bazı Hâtıralar

1909 senesi mart ayında, Petersburg Büyükelçiliği Üçüncü Kâtibi tayin olunmuştum. O devirde Çarlık Rusya'da câri protokola göre, bazı milli ve dini sayılı günler münasebetiyle, senede bir veya iki defa İmparator "Corps Diplomatique" i toplu olarak kabul ederdi. Teşrifat Umum Müdürlüğü tarafından Hariciye Nezareti vasıtasıyla vuku’ bulan davet üzerine, tespit olunan gün ve saatte, elçiler maiyetleriyle birlikte saraya gelirler, teşrifatçılar tarafından karşılanırlar, salonlardan birine alınırlar. Burada elçiler kıdemleri sırasıyla, arkalarında maiyetleri olduğu halde arzı mevki ederlerdi. Bir müddet sonra bir teşrifatçı kapıya gelir ve yüksek sesle, haşmetlu İmparator Hazretlerinin gelmekte olduklarını ilan eder; hazır bulunanlar ihtiram vaziyeti alırlar, İmparator da içeri girer. En kıdemli Büyükelçi'nin yanına gelir, elini sıkar, iltifatta bulunur, maiyetini de birkaç kelime ile tatyip ettikten sonra, sırada ikinci gelen heyete geçer ve böylece bütün heyetlerle görüştükten sonra salonu terk eder. İki saat kadar devam eden bu kabul resmini müteakip, saray erkanı tarafından izaz ve ikram edildikten sonra, diplomatlar da saraydan ayrılırlardı.