I. Dünya Savaşı’nda Hindistan’ın Kuzey Batı Sınır Eyaleti’nde İngiliz Karşıtı Hareketler ve Osmanlı Devleti’nin Etkisi

Kuzey Batı Sınır Eyaleti, İngiltere’nin Hindistan yönetimi tarafından 1901’de oluşturulmuş idari taksimatın bir parçasıdır. Bugün Pakistan sınırları içerisinde kalan ve Afganistan’a sınır olan Kuzey Batı Sınır Eyaleti I. Dünya Savaşı yıllarında İngiltere’nin savaş mobilizasyonunu zorlaştırıcı kimi isyan ve girişimlerinin parçası olmuştur. İngiltere bu bölgedeki hareketlerin güçlenmesini engellemek için bölgeyi takip ederek Kuzey Batı Sınır Eyaleti’ndeki kabileleri ve onların liderlerinin sadakatlerini sağlamaya çalışmıştır. Kuzey Batı Sınır Eyaleti’ndeki İngiliz karşıtı faaliyetleri iki temel faktörün güçlendirdiği tespit edilmiştir: İlki 19.yüzyılın son çeyreğinden itibaren güçlenen İngiliz karşıtı cihatçı faaliyetler kapsamındaki girişimler, ikincisi ise Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na girmesiyle birlikte ilan edilen cihad-ı ekber kapsamında İngiltere’ye karşı savaşmaya davet edilmeleridir. Kuzey Batı Sınır Eyaleti Türk-Alman propagandasına iki yönden hedef olmuştur. Bunlardan ilki İran ve buradan Afganistan üzerinden yönelen propaganda ve ajitasyondur. Afganistan ile Hindistan arasındaki Kuzey Batı Sınır Eyaleti, Afgan Emirliği ve Emirliğin yönetimindeki sahada faaliyet gösterilerek Panislamik bir hareket kışkırtılmaya çalışılmıştır. İkincisi ise Hindistan olmuştur. Türk-Alman propagandası Kuzey Batı Sınır Eyaleti’ne Hindistan üzerinden de ulaşmaya çalışmıştır. Dahası Kuzey Batı Sınır Eyaleti’ne yönelik propaganda girişimlerinin İran ve buradan da Afganistan’a yöneltildiği de görülmüştür. I. Dünya Savaşı’nda İngilizlere karşı zaman zaman yükselişe geçen kabilelerin motivasyonları ve arka plandaki bağlantıları bu çalışma kapsamında ele alınmıştır. Çalışmanın kaynaklarını başta İngiliz arşiv kayıtları olmak üzere Türk arşiv kayıtları ve telif-tetkik eserler oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kuzey Batı Sınır Eyaleti, Hindistan, Osmanlı Devleti, Afganistan, Cihad-ı Ekber, I. Dünya Savaşı

Anti-British Movements in the Indian North West Frontier Province (NWFP) during World War I and the Impact of the Ottoman Empire

The North West Frontier Province (NWFP) was part of the administrative division established by the British Indian administration in 1901. The NWFP, which remained within the present borders of Pakistan and neighboured the borders of what is today Afghanistan, was a scene of important rebellions and attempts to complicate Britain’s mobilization during the World War I. To prevent the build-up of the enemy actions in this region, Britain tried to ensure the loyalty of the tribes and their leaders in the NWFP. The present study reveals that two main motivations were behind the anti-British activities in the NWFP. The first of these was the anti-British jihadist activities that had gained strength since the last quarter of the 19th century. The second was the cihadı ekber (holy war, jihad) announced after the Ottoman Empire joined the First World War. The NWFP itself was not a direct target area for TurkishGerman propaganda, but it was influenced by the propaganda attempts emanating from two main target areas. The first of these attempts was the agitation conducted from Afghanistan and from Afghanistan through Iran. In this case, attempts were launched from the territory under the rule of the Afghan Emirate to create a panIslamic mobilization between Afghanistan and India. The second attempt involved propaganda directed at NWFP through India. It is highlighted in the study that certain milestone developments such as the Dardanelles Campaign, the British defeat at Kut al-Amara and the fall of Baghdad had been influential on the anti-British movements in the region. The sources used mainly comprise British archive records as well as Ottoman archival documents and works of modern research.

Keywords:

North West Frontier Province, India, Ottoman Empire, Afghanistan, Greater Jihad, World War I,

PDF

___

Arşiv Kaynakları Askerî Tarih ve Stratejik Etüd Dairesi Arşivi (Ankara) Birinci Dünya Harbi Kataloğu K:1845, D: 75, F: 1, B: 6
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İstanbul Bâb-ı Ali Evrak Odası (BEO), 3974/298000
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti 2. Şube (DH.EUM. 2. Şb), 3/47; 3/10
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti 5. Şube (DH.EUM.5. Şb), 53/23
Dâhiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH.ŞFR), 444/24; 48/77; 51/229; 455/158; 437/83; 452/82 456/63; 53/31
Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı (HR.SYS), 2450/10, 2453/45; 2186/7
British Library, London IOR/L/PS, 10-492-30
IOR/L/PS, 107473, 3443/1914
IOR/L/MIL, 5/768
The National Archives, London FO 882/12-1
CAB 37/132, CAB 37/142
Cambridge University Library, Cambridge Hardinge Papers 23, 89, 90, 100
Araştırma ve İnceleme Eserler “Ameer’s Peacefull Rule”, The Times, 8 Mayıs 1918.
“The New Indian Province”, The Times, 12 Kasım 1901.
“Loyalty on the North-West Frontier. Sir G. Roos-Keppel’s Good Work”, The Times, 1 Şubat 1917.
“Stirring up Afridis. Enemy intrigue on the N.W.Frontier”, The Times, 9 Nisan 1918.
Abdul Rauf, “Pan-Islamism and the North West Frontier Province of British India (1897-1918)”, Perceptions, Winter 2007, s. 21-42.
Abdul Rauf, “The Balkan Wars and British India. A Case Study of NWFP”, JPHS, LXIII/1, s. 27-48.
Abrahamian, Ervand, Modern İran Tarihi, çev. Dilek Şendil, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2017.
Adamec, Ludwic W., Historical Dictionary of Afghanistan, Third Edition, The Scarecrow Press, Inc. Lanham, Maryland, Oxford 2003.
Adamec, Ludwig, Afghanistan, 1900-1923: A diplomatic History, University of California Press, Los Angelos, California 1967. s. 85-86.
Ahmad, Aijaz, “Silken Handkerchies Letters Conspiracy: Maulana Mahmudul Hasan”, IJAPRR, (http://www.ijaprr.com/download/1440321460.pdf) Erişim: 27.09.202
Ahmad, Feroz,“1914-1915 Yıllarında İstanbul’da Hint Milliyetçi Devrimcileri”, çev. Fatmagül Berktay, Yapıt, S. 6, 1984, s. 5-15.
Ahmed Ahmedi, Hindistan ve Svat ve Afganistan Seyahatnamesi, Mahmud Beğ Matbaası, Babıâli 1300.
Aksakal, Mustafa, Harb-i Umumi Eşiğinde Osmanlı-Osmanlı Devleti Son Savaşına Nasıl Girdi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul 2010.
Altaf Qadir, Reforming the Pukhtuns and Resisting the British. An Appraisal of the Haji Sahib Turangzai’s Movement, National Institute of Historical and Cultural Research Centre of Excellence, Quaid-i-Azam University Islamabad 2015.
Baha, Lal, “Activities of Turkish Agents in Khyber During World War I”, Journal of The Asiatic Society of Pakistan, XIV/ 2, s. 185-192.
Baha, Lal, “Struggle of Journalism in Frontier Province 1900-1930”, Islamic Studies, 17/3 (Autumn 1978), s. 217-229.
Baha, Lal, “The Trans-Frontier Pathan Soldiers and the First World War”, Islamic Studies,Vol. 25/4, (Winter 1986), s. 387-393.
Baha, Lal, N.W.F.P. Administration under British Rule 1901-1919, National Comission on Historical and Cultural Research, Islamabad, 1978.
Baha Lal, “The North West Frontier in the First World War”, Asian Affairs, 1/1, s. 29-37.
Bangash, Salman, “The Tribal belt and the defence of British India. A Critical Appraisal of British Strategy in the North-West Frontier during the First World War”, India and World War I, A Centennial Assessment, ed. Roger D. Long, Ian Talbot, 1st Edition, Routledge, London 2018.
Barton, William, India’s North-West Frontier, John Murray, London 1939.
Beattie, Hugh, “Afghanistan”, International Encyclopaedia of the First World War, ed. by Ute Daniel, Peter Gatrell, Olivar Janz, Heather Jones, Jennifer Keene, Alan Kramer, and Bill Nasson, issued by: Freie Universität Berlin.
Çetinsaya Gökhan, Ottoman Administration of Iraq 1890-1908, Routledge Pub., London, New York 2006.
Çolak, Mustafa, Alman İmparatorluğu’nun Doğu Siyaseti Çerçevesinde Kafkasya Politikası (1914-1918), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 2014.
Daniel, Peter, Olivar Janz, Heather Jones, Jennifer Keene, Alan Kramer, and Bill Nasson, issued by: Freie Universität Berlin, (4-19)
Ferguson, Niall, İmparatorluk Britanya’nın Modern Dünyayı Biçimlendirişi, çev. Nurettin ElHüseyni, 4. baskı, YKY, İstanbul 2017.
Fischer, Fritz, Germany’s Aims in the First World War, W.W. Norton&Company.Inc, New York, 1967.
Graham, Gail Manult, The Khilafat Movement: A Study of Indian Muslim Leadership, 1919-24, University of Pennsylvania Press, USA 1977.
Gregorian, Vartan, The Emergence of Modern Afghanistan. Politics of Reform and Modernization 1880-1946, Stanford University Press, Stanford 1969.
Hamşioğlu, Oğuz, Afgan Modernleşmesi ve Türkiye (1880-1933), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2006.
Hagen, Gottfried, “German Heralds of Holy War: Orientalists and Applied Oriental Studies”, Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, XXIV/2, s. 145-162.
Haroon, Sana, “The spatial imaginaries of Mujaddidī Sufis and political integration in the northwestern borderlands of colonial India”, Journal of Contemporary Religion, 2021, s. 1-21.
Hopkins, B. D., “Jihad on the Frontier: A History of Religious Revolten the NorthWest Frontier, 1800-1947”, History Compass, 7/6, (2009), s. 1459-1469.
Hopkirk, Peter, İstanbul’un Doğusunda Bitmeyen Oyun, çev. Mehmet Harmancı, Yeni Yüzyıl Tarihi Dizisi, İstanbul 1994.
Hughes, Thomas L., “The German Mission to Afghanistan, 1915-1916”, German Studies Review, 25/3 (Oct., 2002), s. 447-476
Karacagil, Ö. Kürşat, “I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin İran’la İttifak Kurma Arayışları”, OTAM, S. 36/Güz 2014, s. 95-116.
Karpat, Kemal, İslâm’ın Siyasallaşması, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., 4. baskı, İstanbul 2010.
Keleşyılmaz, Vahdet, Teşkilâtı Mahsûsa’nın Hindistan Misyonu, ATAM Yay., Ankara 1999.
Keleşyılmaz, Vahdet, “I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Afganistan’a Yönelik Girişimleri”, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, C IV., Ankara 2012, s. 1831-1843.
Keleşyilmaz, Vahdet, “Belgelerle Türkiye’nin Birinci Dünya Savaşına Giriş Süreci”, Erdem, C 11/ S. 31, Mayıs 1999, s. 139-153.
Kelly, Saul, “‘Crazy in Extreme’? The Silk Letters Conspiracy”, Middle Eastern Studies, 49/2, 2013, 162-178.
Kieffer, C. M., “Afridi”, Encyclopaedia Iranica, 31 Ağustos 2009.
Kon, Kadir, “Almanya’nın İslâm Stratejisi Mimarlarından Max von Oppenheim ve Bu Konudaki Üç Memorandum”, Tarih Dergisi, S. 53 (2011/1), İstanbul 2012, s. 211-252.
Kurtcephe, İsrafil, Balcıoğlu, Mustafa, “Birinci Dünya Savaşı Başlarında Bir TürkAlman Projesi-Rauf Bey Müfrezesi”, OTAM, III/2, Ocak 1992, s. 247-269.
Ortaylı, İlber, Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu, Kaynak Yay., İstanbul 1983.
Polat, Ü. Gülsüm, İngiltere ve Osmanlı Devleti Ekseninde I. Dünya Savaşı Yıllarında Mısır, ATAM Yay., Ankara 2015.
Polat, Ü. Gülsüm, Türk-Arap İlişkileri. Eski Eyaletler Yeni Komşulara Dönüşürken 1914- 1923, Kronik Kitap, İstanbul 2019.
Lavan, Spencer, “The Kanpur Mosque Incident of 1913: The North Indian Muslim Press and Its Reaction to Community Crisis”, Journal of the American Academy of Religion, XLII/2, June 1974, s. 263–279.
Lipsett, H.Caldwell, Lord Curzon in India 1898-1903, R. A. Everett&Co., London 1903.
McCrone Douie, James, The Panjab, North-West Frontier Province, and Kashmir, Seema Pub., Delhi 1974.
Mehmed Ubeydullah Efendi’nin Malta Afganistan ve İran Hatıraları, haz. Ömer Hakkı Özalp, Dergâh Yay., İstanbul 2002.
Metin, Barış, Birinci Dünya Savaşında İran Coğrafyasında Etnik, Dini ve Siyasi Nüfuz Mücadeleleri, Berikan Yayınevi, Ankara 2012.
Moreman, T. R., “The arms trade and the North‐West frontier Pathan tribes, 1890–1914”. The Journal of Imperial and Commonwealth History, 22/2, 1994, s. 187–216.
Noelle, Christine, State and Tribe in Nineteenth Century Afghanistan: The Reign of Amir Dost Muhammed Khan (1826-1863), Routledge, London and New York 1997.
O’Sulliva, Michael B., “The Little Brother of the Ottoman State’: Ottoman tecnocrats in Kabul and Afghanistan’s development in Ottoman imagination, 1908-23”, Modern Asian Studies, 50/6 (2016), s. 1846-1887.
Olesen, Asta, Islam and Politics in Afghanistan, Routledge, London and New York 1996.
Özcan, Azmi, Pan-Islamism-Indian Muslims, the Ottomans & Britain (1877-1924), Brill, Leiden 1997.
Nikki R. Keddie, “Pan-Islam as Proto-Nationalism”, The Journal of Modern History, 41/1 (March, 1961), s. 17-28.
Polat, Süleyman, Doğu’ya Hakim Olmak.1701 Basra Seferi ve Osmanlı Devleti’nin Bölgeyi Kontrol Çabaları, Selenge Yay., İstanbul 2021.
Powell-Price, J.C., A History of India, Thomas Nelson and Sons Ltd., London, Edinburg, Paris, Melbourne, Toronto, New York 1955.
Reynolds, Michael, İmparatorlukların Çöküşü Osmanlı-Rus Çatışması 1908-1918, çev. Yücel Aşıkoğlu, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2016.
Safi, Polat, The Ottoman special organization Teşkilat-ı Mahsusa: A historical assessment with particular reference to its operations against British occupied Egypt (1914-1916), İhsan Doğramacı Bilkent University, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006.
Sanborn, Joshua, “Rus İmparatorluğu”, Savaştaki İmparatorluklar 1911-1923, ed. Robert Gerwarth, Erez Manela, İletişim Yay., İstanbul 2016, s.163-190.
Sarısaman, Sadık. “Birinci Dünya Savaşında İran Elçiliğimiz ile İrtibatlı Bazı Teşkilat-ı Mahsusa Belgeleri”, OTAM, S. 7, 1996, s. 209-217.
Sykes, Percy, A History of Afghanistan, Vol. II, Macmillan Co, London 1940.
Tripodi, Christian, Edge of Empire. The British Political Officer and Tribal Administration on the North-West Frontier 1877-1947, Routledge, London and New York 2011.
Wasti, Syed Tanvir, “The Political Aspirations of Indian Muslims and the Ottoman Nexus”, Middle Eastern Studies, 42/5, (September 2006), s. 709-722.
German Intrigues in Persia. The Diary of A German Agent. The Niedermayer Expedition through Persia to Afghanistan and India, Hodder and Stoughton, London and New York 1918.
Uyar, Mesut, The Ottoman Army and the First World War, Routledge, London and New York 2021.
Ünalp, F. Rezzan, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’ya Yönelik Faaliyetleri, ATASE Yay., Ankara 2014.
Zaman, Faridah, “Revolutionary History and the Post Colonial Muslim: ReWriting the ‘Silk Letters Conspiracy’ of 1916”, South Asia: Journal of South Asian Studies, 2016, s. 1-18.
Ziauddin Jamal, Habibullah Han’ın Modernleşme Çabaları Üzerinde Türklerin Etkisi (1901-1919), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2019.