Necla SEVİN ARSLAN, Haydar KALSEN, Veli SEVİN

Harput İç Kale Mahalle Kazısı: Osmanlı'ya Arkeolojik Bir Yaklaşım (İlk Sonuçları)

Tarihi Harput kenti Urartu Krallığı döneminden 20. yüzyılın başlarına kadar kesintisiz olarak iskan edilmiştir. 1516’da Osmanlı sultanı Yavuz Sultan Selim tarafından fethedilmiş ve Osmanlı dönemindeki sosyal, kültürel ve ekonomik yapısıyla Anadolu’nun önemli kentlerinden biri haline gelmiştir. Modern Elazığ kenti yakınında kayalık bir tepe üzerine kurulmuş Harput Kalesi’nde Elazığ Müze’si tarafından 2005 yılından bu yana arkeolojik bir kurtarma projesi başlatılmıştır. Kazı, kale içinde Osmanlı egemenliği döneminin başlangıcından itibaren ortaya çıkmış küçük mahalleyi, az sayıda evleri, camileri, dükkanları, atölyeleri ve daracık sokaklarıyla ortaya çıkarmayı amaç edinmiştir. Urartu kaya temelleri üzerine kurulmuş Kale Camii 2006 ve 2007 yıllarında ortaya çıkarılmıştır. Stratigrafik veriler, yapısal özellikler ve bazı küçük buluntular bu yapının Artuklular tarafından inşa edilmiş Anadolu’daki en eski camilerden biri olduğunu düşündürüyor. Ayrıca şimdiye kadar iki ev ve bir kalaycı dükkanı temizlendi. Ancak, Harput Kalesi’ndeki mahallede Osmanlı arkeolojisi kapsamında yürütülen yeni kazı henüz başlangıç aşamasından öteye gidebilmiş de değildir.

Excavations of the Quarte of Inner Fortress at Harput: An Archaeological Approach to Osmanlı

The ancient city of Harput was occupied from the Kingdom of Urartu to the beginning of twentieth century AD without a break. It was conquered by Yavuz Sultan Selim, the Ottoman king, at 1516, and was one of the important sites of Anatolia with its social, cultural and economical structure during the Ottoman era. At the citadel of Harput built on a rocky hill near the modern city of Elazığ an archaeological salvage project was initiated by the Museum of Elazığ from 2005 onwards. The aim of the excavation was to unearth the small district with its few houses, mosques, shops, ateliers and narrow streets that had been settled from the beginning of the Ottoman rule within the citadel. The mosque, Kale Camii, constructed on the Urartian stone foundations was excavated between 2006 and 2007. Stratigraphical data, structural characteristics and some small finds suggest that this building was one of the oldest mosques in Anatolia constructed by the Artuqids. Additionally two houses and a tin-maker’s shop were excavated so far. The new excavation, however, carried on the district of the citadel at Harput directing in the approach of Ottoman archaeology is at its preliminary stage yet.

PDF

___

AKSIN, A., 1999. 19. Yüzyılda Harput, Ceren Ofset ve Matbaacılık, Elazığ.
ALTUN, A. 1978 Anadolu’da Artuklu Devri Türk Mimarisinin Gelişimi, Kültür Bakanlığı Yayınları No: 264, İstanbul.
ARDIÇOĞLU, N., 1964 Harput Tarihi, Harput Turizm Derneği Yayınları, No: 1 İstanbul.
ARSLAN, SEVİN, N. 2008 “Harput’ta Bir Osmanlı Mahallesi ve Sakinleri” Toplumsal Tarih, 169:27-33.
BARAM, U. ve L. CAROLL 2004. (yay.haz.) Osmanlı Arkeolojisi, Kitap Yayınevi, İstanbul
BİZBİRLİK, A., 2002. 16. Yüzyıl Ortalarında Diyarbekir Beylarbeyliği’nde Vakıflar (972 Tahriri Işığında), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
DANIK, E., 2001. Ortaçağ’da Harput, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
EVLİYA ÇELEBİ 1986. Seyahatname III, İkra Yayıncılık, İstanbul.
KÖROĞLU, K., 1996. Urartu Krallığı Döneminde Elazığ (Alzi) ve Çevresi, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul
LEHMANN-HAUPT, C.F., 1907. Materialien zur älteren Geschichte Armeniens und Mesopotamiens, Berlin.
LEHMANN-HAUPT, 1910. Armenien einst und jetzt I, Berlin.
SEVİN, N.A. ve V. SEVİN, 2007. “Osmanlı Arkeolojisi Harput Kazıları”, Toplumsal Tarih 159: 48-53.
SEVİN, V., 1989. “Elazığ-Bingöl Yüzey Araştırması, 1987”, Araştırma Sonuçları Toplantısı VI: 451-500.
SUNGUROĞLU, İ., 1958. Harput Yollarında 1, İstanbul.
SUNGUROĞLU, İ., 1959. Harput Yollarında 2, İstanbul.
TEKİN, O., 2007. “Harput Kazısından Bir Danişmentli Sikkesi”, Toplumsal Tarih, 164, 49-51
ÜNAL, M., 1989. XVI. Yüzyılda Harput Sancağı (1518-1566), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
ÜNAL, M., 1992. “Şer’iyye Sicillerine Göre Harput’taki Eserlerin Korunması Hususunda Halkın ve İdarenin Tutumu”, Fırat Havzası Sanat Tarihi Sempozyumu, Elazığ: 51-54
YAŞA, R., 1992. “Harput Evleri”, Fırat Havzası Sanat Tarihi Sempozyumu, Elazığ: 187-198.