Anonim Bir Osmanlı Kaynağı: Girid Fethi Tarihi

Tarih araştırmalarında kaynakların tespit, tahlil ve tenkit edilmesi, geçmişin mümkün mertebe gerçeğe yakın olarak tespitinde önemli bir husustur. Bu bağlamda, Osmanlı tarihinin başlıca iki kaynağını teşkil eden arşiv belgeleri ve vakanüvis tarihlerinin yanı sıra döneme ışık tutan yazma eserlerin de saptanması, karşılaştırılması ve yorumlanması zor bir iş olmakla birlikte mecburidir. Bu kaynakların tanıtılması, bilimsel usullerle esas metinlerinin hazırlanıp, bilim alemine sunulmasından sonra, Osmanlı siyasî, sosyal ve idarî tarihinin aydınlatılmasında ilerleme kaydedilebilir. Bu minvalde, Osmanlı Devleti’nin uzun tarihi boyunca birçok eser kaleme alınmıştır. Özellikle de Osmanlı toplumu için bunalım çağının başlangıcı olan XVII. yüzyıl karakteristik bir özellik taşır(1). Bu yüzyılın başından itibaren girilen savaşlar, devletin yıpranmasına neden olan uzun ve zahmetli bir nitelik kazanmıştır(2).

An Anonymous Ottoman Source: History of the Conquest of Crete

The island of Crete, conquered by the Ottoman Empire after prolonged and tragic wars that took place between the years of 1645-1669, has been the subject of numerous books, especially in the 18th Centuıy. Among them, a work whose author is not known and entitled "The History of Crete's Conquest", preserved in the Manuscript Collection of the Turkish Historical Society Libraıy, is a rare work that describes the whole process of conquest between the years 1645-1669. The manuscript, consisting of 245 leaves, is one of the few books that describe the 24-year conquest period, the land and naval battles, and occasionally the geographical features of the island, its socio-econoınic conditions, its forts, the conditions of the army and the navy, and its commanders etc in a concise and comprehensive way. The author, considered to have written his work towards the end of the 18th century, has preferred to present the information in the same form he has obtained with some minor spelling differences, and presented quotations as detailed as possible, especially by utilizing the reliable sources of the era. Having observed the desperate mood in the society resulting from the prolonged battles that ended in defeat in his century, the author, who had taken upon himself a social mission, attempted to inform people and inspire feelings of self-sacrifice and heroism among the ordinaıy people through describing the self-scrifices and the heroic actions of his ancestors during the long years of war.

___

  • Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât, Haz. Abdülkadir Özcan, TTK Yay., Ankara 1995.
  • Evliya Çelebi, Seyahatname, c. VIII, İstanbul 1928.
  • Girid Fethi Tarihi (Müellif ve yazım yılı belli değil)
  • Katib Çelebi, Fezleke, c. 1-2, İstanbul 1287.
  • , Tuhfetü’l-kibar fi esfari’l-bihar, Matbaa-i Bahriye, İstanbul 1329.
  • Mehmed Tahir Bey, Osmanlı Müellifleri, c. III, İstanbul 1965.
  • Mehmet Raşid Efendi, Raşid Tarihi, c. I, İstanbul 1280.
  • Muahedat Mecmuası, c. 2, Hakikat Matbaası, 1294, s. 141-145.
  • Mustafa Naima Efendi, Naima Tarihi, c. IV-VI, İstanbul 1280.
  • Mustafa Naima Efendi, Naima Tarihi, Yay. Haz. Mehmet İPŞİRLİ, TTK Yay., Ankara 2007.
  • Resmi Ahmet b. İbrahim, Hamiletü’l-Küberâ, Yay. Haz. A. Nezihi Turan, İstanbul 2000.
  • Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Silahdar Tarihi, c. I, İstanbul 1928.
  • Şemseddin Sami, Kamûs-ı Türkî, İstanbul 1317.
  • , Kamûsü’l-‘Alâm, c.V, İstanbul 1314.
  • Araştırma ve Tetkik Eserler: , Osmanlı İmparatorluğu ve Girit Bunalımı, TTK Yay., Ankara 2000.
  • Adıyeke, Nuri, Hikâyet-i Azimet-i Sefer-i Kandiye, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 1988.
  • , “Girit Seferine Konulan Nokta: Kandiye’nin Fethi ve Psikolojik Sonuçları”, XIII. T.T. Kongresi Kongreye Sunulan Bildiriler, 4-8 Ekim 1999, c. III/I, Ankara 2002, s. 153-163.
  • Baş, Eyüp, “Katib Çelebi (1609-1657)”, Osmanlı, Yeni Türkiye Yay., c.11, Ankara 1999, s.80-89.
  • , II. Felipe Döneminde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, c. I, Ankara 1993.
  • Deniz, Gürbüz, “Katib Çelebi”, Osmanlı, Yeni Türkiye Yay., c. 8, Ankara 1999, s.123-131.
  • Emecen, Feridun, “Kıbrıs’ta İlk Osmanlı İdari Yapılanması”, Dünden Bugüne Kıbrıs Meselesi, Yay. Haz. Ali Ahmetbeyoğlu-Erhan Afyoncu, İstanbul 2001, s. 47-58.
  • Greene, Molly, A Shared World Christians and Muslims in the Early Modern Mediterranean, New Jersey 2000.
  • Gülsoy, Ersin, Girit’in Fethi ve Adada Osmanlı İdaresinin Kurulması (1645-1670), İstanbul 2000.
  • Hammer, von Joseph Purgstall, Osmanlı Devleti Tarihi, Yay. Haz. Mümin Çevik-Erol Kılıç, c. 10, 11, İstanbul 1985.
  • Hanyevi, Hüseyin Kami, Girid Tarihi, c.I, İstanbul 1288.
  • Heyd, W., Yakındoğu Ticaret Tarihi, c. I, Çev. Enver Ziya Karal, Ankara 1975.
  • İnalcık, Halil, “Kıbrıs Fethinin Tarihi Manası”, Kıbrıs ve Türkler, Ankara 1964, s. 21-26.
  • , Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ, 1300-1600, Çev. Ruşen Sezer, 2. baskı, İstanbul 2003.
  • Kütükoğlu, Bekir, Katip Çelebi Fezlekesi’nin Kaynakları, İstanbul 1974.
  • Levend, Agah Sırrı, Gazavatnameler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavatnamesi, Ankara 1956.
  • Mansel, Arif Müfit, Ege ve Yunan Tarihi, Ankara 1988.
  • Öz, Mehmet, “II. Viyana Seferine Kadar XVII. Yüzyıl”, Türkler, Yeni Türkiye Yay., c. 9, Ankara 2002, s. 711-729.
  • Özergin, M. Kemal, “Raşid”, İ.A., c. IX, İstanbul 1964, s. 634.
  • Tahmiscizade Mehmed Macid, Girit Hatıraları, (Nşr. İsmet Miroğlu-İlhan Şahin), İstanbul 1977.
  • Tukin, Cemal, “Girit”, İ.A., c.IV, İstanbul 1945, s. 791-804.
  • , “Girit”, T.D.V.İ.A., c. 14, İstanbul 1996, s. 85-93.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, c. III/2, Ankara 1982.
  • Yurdaydın, Hüseyin Gazi, “Düşünce ve Bilim Tarihi (1600-1839)”, Türkiye Tarihi, Ed. Sina Akşin, c. 3, 4. Baskı, İstanbul 1995, s. 275-341.
  • Yükep, Kemal, Girit Seferi 1645-69, Genelkurmay Harp Dairesi Başkanlığı, Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi III/3. Kısım eki, Ankara 1977.