20. Yüzyılın Başında Biga’da Yangın Afeti ve Sosyal Yardımlaşma

Tarihte insanların karşı karşıya kaldıkları pek çok afet bulunmaktadır. Bunlardan birisi de yıldırım düşmesi gibi doğal nedenler veya dikkatsizlik ya da sabotaj gibi insan eliyle meydana gelen yangınlardır. Çalışmada yirminci yüzyılın hemen başında Biga kasabasında kısa aralıklarla çıkan iki yangın konu edilmektedir. Her iki yangının çıkış nedenleri ve meydana getirdikleri zararlar belgeler ışığında ortaya çıkarılmaya çalışılacaktır. Gerek yerel yöneticilerin gerekse merkezi hükümetin bu yangınlar karşısında ortaya koydukları tavır ve yapılması gerekenler noktasındaki fi kirleri de çalışmada incelenen konular arasındadır. Yine Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılardan dolayı her iki yangının da yaralarının sarılmasında gereken paranın büyük çoğunluğunun yardım toplama kampanyalarıyla halk tarafından karşılanması da incelenen noktalardan birisidir. Çalışmada Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nin çeşitli tasniflerindeki belgelerden, dönemin gazetelerinden ve araştırma eserlerinden faydalanılmıştır.

Fire Disaster and Social Assistance in Biga at the Beginning of 20th Century

In the history there are many disasters that people are faced with. Some of these are natural causes such as lightning, or fi res coming from people, because of carelessness or sabotage. In the study, two fi res which occured in the town of Biga at the beginning of the twentieth century are evaluated. The causes of both fi res and the damages they cause will be tried to be revealed according to documents. Both the attitude of the local administrators and the central government towards these fi res and the points to be taken are among the topics examined in the study. Again, due to the economic troubles in the Ottoman State, the fact that majority of the money required for the wounding of both fi res is met by the people with various aid campaigns is also one of the examined points. In the study, periodicals and research studies were benefi ted from the documents in various grades of the Prime Ministry Ottoman Archives.

Keywords:

Biga, Fire, Donation Aid Campaign,

PDF

___

www.tdk.gov.tr
Edirne Vilâyet Salnâmesi, 28. Def‘a, 1319.
Salnâme-i Devlet-i ʻAliyye-i Osmâniyye,Def ’a 57, Tâhir Bey Matbaʻası, 1319.
Düstur, I. Tertib, C.6, Ankara Devlet Matbaası, Ankara 1939.
Düstur, I. Tertib, C.2, Matbaʻa-i Âmire, 1289.
Servet, nr: 1140, 1147, 1170, 1194, 1198, 1199, 1201, 1216, 1240, 1273.
İkdam, nr: 2549, 2550, 2558, 2562, 2604, 2606, 2608, 2609, 2611, 2616, 2625, 2650, 2683.
Asır, nr: 606, 607.
Zarifi L. Yorgo, Hatıralarım Kaybolan Bir Dünya İstanbul 1800-1920, Çev: Karin Skotiniyadis, Literatür Yayınları, İstanbul 2005.
Ürekli, Fatma Belgelerle 1899/1894 Afetlerinde Osmanlı- Amerikan Yardımlaşmaları, Doğu Kütüphanesi Yayınları, İstanbul 2007.
Ürekli, Fatma, İstanbul’da 1894 Depremi, İletişim Yayınları, İstanbul 1999.
Taşkın, Ünal, Osmanlı Devleti’nde Kullanılan Ölçü ve Tartı Birimleri, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2005.
Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarihi ve Deyimleri Sözlüğü, C.3., Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1993.
Öztunç, H. Baha, “An Example of Social Solidarity in OttomanEmpire: 1901 Pirlepe Flood”, Turkey at the Beginning of 21st Century: Past and Present, Editors; Recep Efe, Metin Ayışığı vd.,St. Klıment Ohrıdskı Unıversıty Press, Sofi a2015, ss. 135-153.
Özgür, Hüseyin - Azaklı, Sedat, “Osmanlı’da Yangınlar ve İtfaiye Hizmetleri”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.3, S. 1, Ankara 2001, s. 153- 172.
Osmanlı İmparatorluğu’nda Doğal Afetler, Ed. Elizabeth Zachariadou, çev: Gül Çağalı Güven, Saadet Öztürk, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2001.
Osmanlı Bütçeleri (1864,1869,1877,1880,1897) Osmanlı Muvazene Defterleri, Yay. Haz. Erdoğan Öner, Maliye Bakanlığı Yayınları, Ankara 2007.
Ortaylı, İlber “Türk Belediyesinin Denetim yetkisinin Tarihi gelişimi ve Günümüzdeki Durumu”, Amme İdaresi Dergisi, C. 6, S. 4, Aralık 1973, s. 14-24.
Kuzucu, Kemalettin, “1845 İzmir Yangını”, Toplumsal Tarih, C. XI, S. 62, (1999) ss. 20-25.
Köse, Murtaza, “Osmanlı’da Borsa ve Galata Bankerlerinin Devletin Mali Yapısındaki Yeri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 18, Erzurum 2001, s. 229-251.
Korkmaz, Şerif“Tanzimat Sonrası Çanakkale’nin İdâri ve Nüfus Yapısı”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, S. 3, (2005), ss. 110-113.
Korkmaz, Şerif, “Çanakkale’de Yangınlar (1836-1866)”, Tarih Araştırmaları Dergisi,, C. XXIX, S. 48, (2010), ss. 51-67.
Karpat, Kemal, Osmanlı Nüfusu 1830-1914, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), çev. Ruşen Sezer, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003.
Hulkiender, Murat, Bir Galata Bankeri’nin Portresi George Zarifi 1806-1884, Osmanlı bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayını, İstanbul 2003.
Etöz, Zeliha - Esin, Taylan, “Osmanlı Şehir Yangınları 1914-1918”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, S. 14, (2012), ss. 1-44.
Erler, Mehmet Yavuz,Osmanlı Devleti’nde Kuraklık ve Kıtlık Olayları (1800-1880), Libra Yayınları, İstanbul 2012.
Erler, Mehmet Yavuz,“XIX. Yüzyıldaki Bazı Doğal Afetler ve Osmanlı Yönetimi”, Türkler, C. XIII, (2002), ss. 762-770.
Erler, Mehmet Yavuz, “1870 Yılında Doğu Karadeniz’de Çıkan Yangın ve Etkileri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. XX, S. 31, (2000), ss. 209-218.
Ergünay, Oktay, “Afet Yönetimi Nedir? Nasıl Olmalıdır?”, Erzincan ve Dinar Depremleri Işığında Türkiye‘nin Deprem Sorunlarına Çözüm Arayışları Tübitak Deprem Sempozyumu Bildirileri Kitabı, 15-16 Şubat 1996, s. 263-272.
Emecen, Feridun, “Biga” Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 6, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, (1992), ss. 136-137.
Çetin, Gülşah, Biga İlçesi Osmanlı Dönemi Yapıları, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale 2011.
Çapa, Mesut, Kızılay (Hilâl-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925), Özel Matbaası, Ankara 2010.
Çakmak, Biray, “Geç Dönem Osmanlı İmparatorluğu’nda Afet Yönetimi: 1894 Büyük Uşak Yangını”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 15, (2011), ss. 63-90.
Birinci, Ali, “Meşrutiyet Ankara’sında Bir Yangın”, Türk Yurdu, C. XXVIII, S. 251, (2008), ss. 51-63.
Berki, Ali Himmet, Vakfa dair yazılan eserlerde Vakfi ye ve benzeri vesikalarda geçen Istılah veTâbirler, Ankara 1966.
Ayverdi, İlhan, Asırlar Boyu Tarihi Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük, BilnetMatbaacılık, İstanbul 2011
Ayar, Talip, “Arşiv Belgelerinde Mudurnu Yangınları (1888-1906)”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 2, (2014), ss. 305-328.
Aktüre, Sevgi, “Osmanlı Devleti’nde Taşra Kentlerindeki Değişimler”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C.4, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s. 891-904.
Afetlerin Gölgesinde İstanbul, Ed. Sait Öztürk, İstanbul 2009.
B.O.A., Y.PRK.PT., nr: 21/56.
B.O.A.,Y.A.HUS. , nr: 418/55.
B.O.A., İ.ŞE., nr: 14/33.
B.O.A., ŞD,nr: 1562/2, 1562/33, 1589/1, 1592/17, 1593/5, 2714/55
B.O.A., MF.MKT, nr: 577/34, 601/26, 638/20, 897/60, 901/42,
B.O.A.İ.DH., nr: 1428/21, 1430/22.
B.O.A., DH.MKT, nr: 2531/125, 2525/129, 885/52, 969/10, 969/56, 912/49, 922/59, 995/18, 998/58, 1060/22, 1145/22, 1272/58, 2707/115.
B.O.A., BEO, nr: 1696/127130, 2400/179970, 2448/183569, 2449/183601, 2201/165026, 3300/247440.