1703 Tarihli Bir Rapora Göre Kratova, Köstendil, Üsküp, Trepçe ve Jejene Madenlerinin Islahı

XV ve XVI. yüzyılda Osmanlı Devleti, Balkanlarda Samakov ve Sidrekapsi ile birlikte Kratova, Köstendil, Novaberde, Trepçe ve Jejene’deki madenlerden büyük ölçüde istifade etmişti. Kratova, Köstendil, Novaberde, Trepçe ve Jejene’deki maden yatakları, XVII. yüzyılda çoğunlukla Vulçitrin Sancağı kendilerine arpalık olarak verilen ve Üsküp’te ikamet eden nazırlar tarafından iltizamla işletilmişti. II. Viyana kuşatmasını müteakiben gerçekleşen istila hareketi ile madenciler dağılmış, Karlofça anlaşmasını müteakiben madenlere nizam verilmesi hedeflenmişti. Bu çalışmada, Mehmed Ağa adlı kişinin 1703 yılında adı geçen madenleri teftişi ve devlet merkezine gönderdiği rapor üzerine alınan tedbirler, faaliyete geçirilen eski ve yeni maden kuyuları değerlendirilmiştir.

Improvment of Mines in Kratov, Kyustendil, Skopje, Trepça and Jejene According to a Report Dated 1703

In the 15th and 16th century, The Ottoman State got benefit in a great extend from mines in Kratov, Kyustendil, Novaberde, Trepça and Jejene beside the mines in Samakov and Sidrekapsi in Balkans. In 17th century mines in Kratova, Kyustendil, Novaberde, Trepça and Jejene were managed by ministers inhabited in Skopje and given Vulçitrin region as barley field. After the Second Siege of Vienna, miners were distrupted and the systems of mines were aimed to regulation after Treaty of Karlowitz. In this study, in 1703 the person named Mehmed Agha, assigned for inspecting mines in the Skopje region, and the measures taken on his reports that sent to the central government are evaluated.

Keywords:

Mines, Ottoman State, Kratov, Kyustendil, Skopje, Novaberde Trepça,

PDF

___

ARŞİV VESİKALARI
Başbakanlık Osmanlı Arşivi Ali Emiri Tasnifi Ahmed: 606. IV. Murad:4/381.
II. Mustafa: 8/717. Bâb-ı Asâfî Ruûs: 1481. Cevdet Tasnifi Darphâne: 48/2386.
İbnü'l-Emin Tasnifi Maliye: 3/215; 23/2216. Maliyeden Müdevver Defterler: 8466, 8488, 15011, 19805, 22148, 21662. Bâb-ı Defterî Maden Mukataası Kalemi Defterleri: 22730.
KAYNAK VE ARAŞTIRMA ESERLERİ
Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri-Osmanlı Hukukuna Giriş ve Fatih Devri Kanunnâmeleri, 1.Kitap, Fey Vakfı Yayını, İstanbul 1990.
Akdağ, Mustafa, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası Celali İsyanları, Yapı Kredi Yayını, İstanbul 2009.
Altunbay, Mustafa, Osmanlı Döneminde Bir Maden İşletmesinin Tarihi Süreci: Sidrekapsi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2010.
_____, "Klasik Dönemde Osmanlı'da Madencilik", Türkler, c. X, Ankara 2002, s. 791- 801.
Anhegger, Robert, Beitraege Zur Geschichte Des Bergbaus Im Osmanischen Reich I, İstanbul 1943.
Anhegger, Robert - İnalcık, Halil, Kanunnâme-i Sultanî Ber Muceb-i Örf-i Osmanî, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1956.
Bölükbaşı, Ömerül Faruk, 18. Yüzyılın İkinci Yarısında Darbhâne-i Âmire, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayını, İstanbul 2013.
Çakır, Baki, Osmanlı Mukataa Sistemi (XVI-XVIII. Yüzyıl), Kitapevi Yayını, İstanbul 2003.
Hadidî, Tevârih-i Âli Osman (1299-1523), yay. haz. Necdet Öztürk, Marmara Üniversitesi Yayını, İstanbul 1991.
İbn-i Kemal, Tevârih-i Âl-i Osman VII. Defter, haz. Şerafettin Turan, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1991.
İnalcık, Halil, "Adâletnameler", Belgeler, c. II (3-4), Ankara 1993, s. 49-159.
_____,"Murad I", DİA., c. XXXI, İstanbul 2006, s. 156-164.
İnbaşı, Mehmet, Osmanlı İdaresinde Üsküb Kazâsı (1455-1569), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1995.
Hinz, Walther, İslâm'da Ölçü Sistemleri, çev. Acar Sevim, Marmara Üniversitesi Yayını, İstanbul 1990.
Kul, Eyüp, XVII. Yüzyılda Üsküb Şehri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2013.
Mehmed Neşri, Kitâb-ı Cihan-nümâ Neşrî Tarihi, c. II, yay. Faik Reşit Unat-Mehmed A. Köymen, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1995.
Pamuk, Bilgehan, "Canca (Gümüşhane) Maden Mukataası'nda İltizam Uygulaması", Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sayı: 16, Kış 2008, s. 39-48.
_____, "XVII. Yüzyılın Ortalarında Gümüşhane (Torul) Kazası", Belleten, Sayı: LXXIII, Ankara 2009, s. 115-145.
Refik, Ahmed, Osmanlı Devrinde Türkiye Madenleri (967-1200), Enderun Kitabevi Yayını, İstanbul 1989.
Rizay, Skender, "Rudarstvoto Vo Makedoniya Od XV. Do XVIII. Vek", Glasnik Na Institutot Za Natsionalna Istoriya, Godina: XIV, Broy: II-III, Skopje 1970, s. 91-111.
Sahillioğlu, Halil, Kuruluştan Günümüze Osmanlı Para Tarihi 1640-1740, (Yayımlanmamış Doçentlik Tezi), İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, İstanbul 1965.
_____, Kuruluştan XVII. Asrın Sonlarına Kadar Osmanlı Para Tarihi Üzerinde Bir Deneme, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, İstanbul 1958.
_____,"Osmanlı Para Tarihinde Dünya Para ve Maden Hareketlerinin Yeri (1300- 1750)", Ortadoğu Teknik Üniversitesi Gelişme Dergisi (1978 Özel Sayısı), (Ayrı basım), s. 1-38.
Şerif, Ahmet, Rudarstvoto Vo Makedoniya Vo Vreme Na Osmanliskoto Vladeene, Logos-A Yayını, Skopje 2001.
Şerif, Ahmet - Dimitrievski, Maryan, Kratovskata Monetokovaçnitsa Vo Osmanliskiot Period, Muzey Na Grad Kratovo, Kratovo 2007.
Tansel, Selâhattin, Osmanlı Kaynaklarına Göre Fatih Sultan Mehmed'in Siyasî ve Askerî Faaliyeti, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1999.
Tızlak, Fahrettin, Osmanlı Döneminde Keban-Ergani Yöresinde Madencilik (1775-1850), Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1997.
_____,"Osmanlı Devletinde Madencilik", Osmanlı, c. III, Ankara 1999, s. 312-321.
Stayanovski, Aleksandar, "Zanaetçiska Deynost Vo Makedonskite Gradovi Pod Turska Vlast (XV-XVIII. Bek)", Glasnik Institut Za Natsionalna Istoriya, Godine: 39, Broy: 1-2, Skopje 1995, s. 117-129.
Vasic, Milan, "Osmanlı İmparatorluğunda Martoloslar", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı: 31, İstanbul 1978, s. 47-64.